RMEWu5W9BQUbZ
Paremie prawnicze na budynku Sądu Najwyższego w Warszawie
Źródło: Mariochom, licencja: CC BY-SA 4.0.

Funkcje prawa karnego

Prawo karneprawo karnePrawo karne jest jedną z najważniejszych gałęzi prawa, szczególnie istotną z punktu widzenia szeroko rozumianego społecznego poczucia bezpieczeństwa. Do podstawowych funkcji prawa karnego zaliczamy funkcję ochronną, sprawiedliwościową, gwarancyjną, kompensacyjną oraz prewencyjną.

Funkcja ochronna

Funkcja ochronna prawa karnego polega na tym, że dzięki ustanowieniu zakazu zachowań, które zagrażałyby ważnym dla danego społeczeństwa wartościom, prawo karne pozwala na ochronę takich wartości. Wśród najważniejszych wartości zwykle chronionych przez prawo karne wymienić można życie, zdrowie, wolność czy własność.

Funkcja sprawiedliwościowa

Funkcja sprawiedliwościowa opiera się na przekonaniu, że ukaranie sprawcy jest swego rodzaju odwetem, odpłatą społeczeństwa za czyny, których się dopuścił. Dzięki realizacji tej funkcji dochodzi do rozładowania negatywnego napięcia społecznego wywołanego popełnionym przestępstwem.

Funkcja gwarancyjna

Funkcja gwarancyjna zabezpiecza jednostkę przed nadużywaniem przez państwo przepisów prawa karnego pod pretekstem spełniania założeń funkcji ochronnej. Istotą funkcji gwarancyjnej jest zasada, że orzeczona kara będzie wynikała z ustawy, w związku z czym czyny zabronioneczyn zabronionyczyny zabronione muszą być w niej jasno określone i uregulowane. Ustawa może znaleźć zastosowanie jedynie w sytuacji, kiedy czyn, którego dopuściła się jednostka, był zakazany w momencie jego popełniania.

Funkcja kompensacyjna

Funkcja kompensacyjna wynika z przeświadczenia, że nałożona na sprawcę czynu zabronionego kara powinna również w jakimś stopniu przyczynić się do naprawienia szkody wyrządzonej osobie pokrzywdzonej w wyniku tego czynu. Za wyrządzone zło należy się bowiem jego ofierze zadośćuczynienie.

Funkcja prewencyjna

Funkcja prewencyjna prawa karnego ma wymiar potrójny. Po pierwsze, dzięki ukaraniu sprawcy, co często polega na odizolowaniu go od społeczeństwa, zapobiega się dalszemu popełnianiu czynów zabronionych przez jednostkę, która dopuściła się ich w przeszłości. Po drugie, świadomość zagrożenia karą odstrasza od popełniania przestępstw również innych członków społeczeństwa. Po trzecie zaś - istnienie przepisów prawa karnego wpływa pozytywnie na kształtowanie się świadomości prawnej społeczeństwa.

RBoXSIY0hw8ch
Siedziba sądu rejonowego w Białymstoku. Łaciński napis nad wejściem: Iustitias vestras iudicabo – Sprawiedliwość waszą sądzić będę.
Źródło: Rakoon, domena publiczna.

Funkcje kary

Kara, jako działanie celowe skierowane przeciwko sprawcy przestępstwa, pełni określone funkcje, zarówno w stosunku do sprawcy, jak i społeczeństwa. Najczęściej wymieniane funkcje kary to:

RAdTCt6VwKXrs
funkcja izolacyjna oddzielenie od społeczeństwa sprawcy czynu zabronionego w celu poprawy bezpieczeństwa, funkcja represyjna wyrządzenie sprawcy czynu zabronionego dolegliwości adekwatnej do popełnionego czynu, funkcja prewencyjna zniechęcenie do popełniania czynów zabronionych ze względu na możliwe negatywne konsekwencje, funkcja profilaktyczna uniemożliwienie sprawcy czynu zabronionego dalszego ich popełniania, funkcja kompensacyjna zadośćuczynienie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, funkcja resocjalizacyjna umożliwienie sprawcy czynu zabronionego ponownego przyswojenia obowiązujących norm społecznych, by po odbyciu kary potrafił poprawnie funkcjonować w społeczeństwie

Słownik

czyn zabroniony
czyn zabroniony

zachowanie (działanie lub zaniechanie) o znamionach określonych w ustawie karnej

godność osobowa
godność osobowa

niezbywalna, przyrodzona każdej istocie ludzkiej cecha, stanowiąca źródło jej wolności i praw człowieka

ład społeczny
ład społeczny

stan funkcjonowania i przebiegu zachowań jednostek zapewniający istnienie, trwanie i rozwój zbiorowości jako całości

prawo karne
prawo karne

gałąź prawa określająca czyny zabronione i sankcje za ich popełnienie