Przeczytaj
Jądra – męskie gonady
Jądra to parzyste gruczoły, zbudowane z długich i cienkich kanalików nasiennych, w których produkowane są męskie komórki rozrodcze – plemniki. Między kanalikami znajdują się komórki Leydigakomórki Leydiga wytwarzające męskie hormony płciowe, czyli androgeny. Obecność tych hormonów już w życiu płodowym warunkuje pojawienie się pierwszorzędowych i drugorzędowych męskich cech płciowych.
Do pierwszorzędowych cech płciowych mężczyzny zalicza się genotyp XY oraz występowanie jąder, natomiast do drugorzędowych: obecność nasieniowodów, prącia oraz moszny.
Więcej na ten temat przeczytasz w e‑materiale pt. Pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe człowiekaPierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe człowieka.
Jądra są narządem dwóch układów:
rozrodczego: w kanalikach nasiennych odbywa się spermatogenezaspermatogeneza, czyli produkcja plemnikówplemników;
endokrynnego: produkcja męskich hormonów płciowych.
Hormonalna kontrola czynności męskiego układu rozrodczego
Aktywność hormonalna jąder podlega kontroli hormonów gonadotropowychhormonów gonadotropowych, kóre produkowane są przez przedni płat przysadki – lutropinylutropiny (hormonu luteinizującego, LH) oraz folikulotropinyfolikulotropiny (hormonu folikulotropowego, FSH). Przysadka natomiast jest pod kontrolą podwzgórza, gdzie produkowana jest gonadoliberyna, określana jako GnRH. Jej działanie polega na pobudzaniu syntezy i wydzielania LH i FSH. Wzajemne zależności między jądrami, przysadką oraz podwzgórzem działają na zasadzie ujemnych sprzężeń zwrotnych. Więcej na ten temat przeczytasz w sekcji Grafika interaktywna.
Wydzielanie GnRH i gonadotropin u mężczyzn jest niemal całkowicie zahamowane do 10 roku życia. Rozpoczyna się stopniowo dopiero po 10–12 roku życia, w okresie pokwitania. Skutkiem tego jest pobudzenie czynności jąder, które osiągają pełną dojrzałość dokrewną, gametogenną oraz płciową około 12–14 roku życia.
Folikulotropina kontroluje aktywność komórek podporowych Sertolego, wpływając na produkcję bogatego w fruktozę płynu, który odżywia rozwijające się plemniki. Inicjuje także proces spermatogenezy. Ponadto pobudza wydzielanie inhibinyinhibiny – białka wiążącego androgeny. Hamuje ona wydzielanie FSH z przysadki.
Lutropina stymuluje komórki śródmiąższowe Leydiga i pobudza wydzielanie testosteronu. Hormon ten odpowiada przede wszystkim za rozwój męskich narządów płciowych, bierze także udział w rozwoju i utrzymywaniu tzw. wtórnych cech płciowych męskich, takich jak budowa ciała, owłosienie, głos. Wpływa on również na libidolibido i spermatogenezę.
Pobudzające działanie LH na produkcję testosteronu jest intensywniejsze w obecności prolaktynyprolaktyny. Zwiększa ona ilość receptorów dla LH i działa z tym hormonem synergistycznie.
Słownik
glikoproteina należąca do gonadotropin; wytwarzana przez przedni płat przysadki; działa wspólnie z lutropiną; u kobiet pobudza rozwój i dojrzewanie pęcherzyków Graafa w cyklu menstruacyjnym oraz wytwarzanie estrogenów; u mężczyzn pobudza wytwarzanie plemników przez komórki nabłonkowe przewodów nasiennych
hormony wydzielane przez przedni płat przysadki mózgowej; pobudzają rozwój i czynność wewnątrzwydzielniczą gonad; do gonadotropin zalicza się lutropinę (LH) i folikulotropinę (FSH); syntetyzowane w komórkach zasadochłonnych przedniego płata przysadki
białka, będące inhibitorami produkcji oraz wydzielania folikulotropiny z przysadki mózgowej
komórki występujące w gonadach męskich (jądrach) wytwarzające androgeny (m.in. testosteron)
popęd seksualny
hormon gonadotropowy, wydzielany przez przedni płat przysadki; reguluje produkcję hormonów przez gruczoły płciowe: u mężczyzn stymuluje produkcję testosteronu przez komórki śródmiąższowe Leydiga, u kobiet pobudza jajeczkowanie i wydzielanie progesteronu w pęcherzykach Graafa
komórka rozrodcza (płciowa) męska, służąca do rozmnażania płciowego, wytwarzana w męskich narządach rozrodczych – jądrach
hormon białkowy wytwarzany przez przedni płat przysadki pod kontrolą podwzgórzowych przekaźników neurohormonalnych; wpływa na procesy rozrodcze i czynności związane z opieką nad potomstwem; u ssaków wzmaga rozwój gruczołów mlecznych, ich czynność wydzielniczą, reguluje wzrost organów wewnętrznych; wpływa też na produkcję progesteronu przez ciałko żółte
(gr. spérma – nasienie, génesis – pochodzenie) proces powstawania i dojrzewania plemników (gamet męskich), który odbywa się w jądrach (gonadach męskich)