Przeczytaj
Podsumujemy teraz i rozwiniemy wiadomości i umiejętności dotyczące zastosowań logarytmów w obliczeniach matematycznych.
Korzystając wprost z definicji logarytmu oraz poznanych wzorów, można ustalić niektóre własności funkcji określonej za pomocą wzoru zawierającego logarytm.
Wykażemy, że funkcja jest nieparzysta. Określimy najpierw dziedzinę funkcji, wynikającą z definicji logarytmu. Jeśli zmienna jest liczbą niedodatnią, to łatwo widać, że wartość wyrażenia logarytmowanego jest dodatnia. Rozpatrzymy więc przypadek, gdy zmienna ma wartość dodatnią.
Otrzymaliśmy nierówność prawdziwą dla każdej liczby rzeczywistej dodatniej, zatem (w połączeniu z poprzednimi rozważaniami): .
Funkcja jest nieparzysta, gdy dla każdej liczby , liczba oraz .
Ponieważ , zatem dla każdej liczby należącej do dziedziny funkcji, liczba należy również do dziedziny tej funkcji.
Wyznaczymy wzór funkcji .
Przekształcamy wzór funkcji, rozszerzając wyrażenie logarytmowane przez .
Ponieważ ,
stąd .
Korzystamy z twierdzenia o logarytmie ilorazu, przekształcając wyrażenie logarytmowane.
- co oznacza, że funkcja jest nieparzysta.
W zastosowaniach praktycznych często zachodzi konieczność porównywania logarytmów. W takich przypadkach korzystamy z monotoniczności funkcji logarytmicznej.
Jeśli podstawa logarytmu jest większa od , to funkcja logarytmiczna jest rosnąca.
Jeśli podstawa logarytmu jest większa od , ale mniejsza od , to funkcja logarytmiczna jest malejąca.
Określimy, dla jakich liczb rzeczywistych spełniona jest nierówność .
Oznaczmy: , pamiętając, że .
Rozpatrywana nierówność przybiera postać .
Stąd lub .
Wynika z tego, że lub .
Podstawa logarytmu jest mniejsza od , więc
Odpowiedź: .
Umiejętność analizowania nierówności logarytmicznych może przydać się też w rozwiązywaniu równań kwadratowych.
Określimy, dla jakich wartości parametru równanie ma dwa różne pierwiastki.
Na podstawie definicji logarytmu wiemy, że .
Równanie kwadratowe ma dwa różne pierwiastki, gdy .
Rozwiązujemy nierówność.
Podstawa logarytmu jest liczbą mniejszą od . Funkcja jest malejąca. Zatem .
Liczba musi więc spełniać koniunkcję nierówności i , stąd .
Odpowiedź: .
Udowodnimy teraz twierdzenie, które często jest pomocne przy upraszczaniu wyrażeń logarytmicznych.
Jeżeli , to
Przekształcamy lewą stronę dowodzonej równości, korzystając ze wzoru na zmianę podstawy logarytmu i ze wzoru na logarytm potęgi.
Otrzymujemy prawą stronę dowodzonej równości, co kończy dowód.
Obliczymy wartość wyrażenia , korzystając z twierdzenia o logarytmie potęgtwierdzenia o logarytmie potęg.
Logarytmy często wplatane są do zadań o ciągach liczbowych. Poniżej przykład takiego zadania.
Liczby dodatnie tworzą ciąg geometryczny rosnący. Suma tych liczb jest równa , a suma ich logarytmów dziesiętnych jest równa . Znajdź te liczby.
Oznaczmy: – iloraz rozpatrywanego ciągu.
Liczby tworzą ciąg geometryczny, zatem możemy zapisać:
– pierwszy wyraz ciągu,
– drugi wyraz ciągu,
– trzeci wyraz ciągu.
Suma logarytmów dziesiętnych wyrazów ciągu jest równa , zatem
.
Korzystamy z twierdzenia o logarytmie iloczynu.
Korzystamy z twierdzenia o logarytmie potęgi.
Stąd (, bo ciąg jest rosnący).
Wiemy też, że suma wyrazów ciągu jest równa .
Podstawiamy do zapisanego równania w miejsce a wyznaczoną liczbę i rozwiązujemy otrzymane równanie kwadratowe.
- nie spełnia warunków zadania, bo ciąg ma być rosnący.
– spełnia warunki zadania.
Wyznaczamy kolejne wyrazy ciągu.
Odpowiedź: szukane liczby to , , .
Logarytmy pomocne są przy szukaniu liczby cyfr dużych liczb. Przy czym najczęściej korzysta się z reguły: liczba cyfr liczby wyraża się wzorem .
Obliczymy ile cyfr w rozwinięciu dziesiętnym ma liczba .
Logarytmujemy liczbę .
Odczytujemy z tablic logarytmicznych przybliżoną wartość .
Zatem .
Wstawiamy znalezioną wartość do wzoru na liczbę cyfr.
Odpowiedź: liczba w rozwinięciu dziesiętnym ma cyfr.
W ostatnim przykładzie pokażemy, jak można wykorzystać zależności algebraiczne, wynikające z nierówności między średnimi do dowodzenia nierówności logarytmicznych.
Wykażemy, że .
Zapisana nierówność jest równoważna nierówności .
Oznaczmy: .
Zauważmy przy tym że .
Lewa strona zapisanej wyżej nierówności przyjmuje wtedy postać
Z nierówności wynika, że aby lewa strona dowodzonej nierówności była dodatnia, musi być spełniony warunek . Aby to wykazać, korzystamy z zależności między średnią geometryczną, a arytmetyczną.
Ponieważ , stąd
, czyli , więc .
Wynika stąd, że , czyli , co kończy dowód.
Słownik
jeżeli to