Podsumujemy teraz i rozwiniemy wiadomości i umiejętności dotyczące zastosowań logarytmów w obliczeniach matematycznych.

Korzystając wprost z definicji logarytmu oraz poznanych wzorów, można ustalić  niektóre własności funkcji określonej za pomocą wzoru zawierającego logarytm.

Przykład 1

Wykażemy, że funkcja f(x)=log(1+x2-x) jest nieparzysta. Określimy najpierw dziedzinę funkcji, wynikającą z definicji logarytmu. Jeśli zmienna jest liczbą niedodatnią, to łatwo widać, że  wartość wyrażenia logarytmowanego jest dodatnia. Rozpatrzymy więc przypadek, gdy zmienna ma wartość dodatnią.

1+x2-x>0

1+x2>x

1+x2>x2

1>0

Otrzymaliśmy  nierówność prawdziwą dla każdej liczby rzeczywistej dodatniej, zatem (w połączeniu z poprzednimi rozważaniami):   D=.

Funkcja f jest nieparzysta, gdy dla każdej liczby xD, liczba (-x)D oraz f(-x)=-f(x).

Ponieważ D=, zatem dla każdej liczby należącej do dziedziny funkcji, liczba (x) należy również do dziedziny tej funkcji.

Wyznaczymy wzór funkcji f(-x).

f(-x)=log(1+x2+x)

Przekształcamy wzór funkcji, rozszerzając wyrażenie logarytmowane przez 1+x2-x.

Ponieważ ( 1 + x 2 + x ) 1 + x 2 x 1 + x 2 x = 1 + x 2 x 2 1 + x 2 x = 1 1 + x 2 x ,

stąd f-x=log11+x2-x.

Korzystamy z twierdzenia o logarytmie ilorazu, przekształcając wyrażenie logarytmowane.

f(-x)=log1-log(1+x2-x)=0-log(1+x2-x)

f(-x)=-log(1+x2-x)

f(-x)=-f(x) - co oznacza, że funkcja f jest nieparzysta.

W zastosowaniach praktycznych często zachodzi konieczność porównywania logarytmów. W takich przypadkach korzystamy z monotoniczności funkcji logarytmicznej.

  • Jeśli podstawa a logarytmu jest większa od 1, to funkcja logarytmiczna jest rosnąca.                                                                                       

logax<logay  x<y dla a>1
  • Jeśli podstawa a logarytmu jest większa od 0, ale mniejsza od 1, to funkcja logarytmiczna jest malejąca.   

logax<logay  x>y dla 0<a<1
Przykład 2

Określimy, dla jakich liczb rzeczywistych x spełniona jest nierówność log0,5x2>100.

Oznaczmy: log0,5x=t, pamiętając, że x>0.

Rozpatrywana nierówność przybiera postać t2>100.

Stąd t>10 lub t<-10.

Wynika z tego, że log0,5x>10 lub log0,5x<-10.

Podstawa logarytmu jest mniejsza od 1, więc

log0,5x>100<x<(0,5)10

log0,5x<-10x>(0,5)-10

Odpowiedź: x(0; 0,510)(0,510; ).

Umiejętność analizowania nierówności logarytmicznych może przydać się też w rozwiązywaniu równań kwadratowych.

Przykład 3

Określimy, dla jakich wartości parametru k równanie x2-2x+log0,1k=0 ma dwa różne pierwiastki.

Na podstawie definicji logarytmu wiemy, że k>0.

Równanie kwadratowe ma dwa różne pierwiastki, gdy Δ>0.

Δ=22-4log0,1k

Rozwiązujemy nierówność.

4-4log0,1k>0

1-log0,1k>0

log0,1k<1log0,1k<log0,10,1

Podstawa logarytmu jest liczbą mniejszą od 1. Funkcja y=log0,1x jest malejąca. Zatem k>0,1.

Liczba k musi więc spełniać koniunkcję nierówności k>0k>0,1, stąd k>0,1.

Odpowiedź: k(0,1; ).

Udowodnimy teraz twierdzenie, które często jest pomocne przy upraszczaniu wyrażeń logarytmicznych.

O logarytmie potęg
Twierdzenie: O logarytmie potęg

Jeżeli a>0,a1,b>0,b1,kR,k0,pR, to

logakbp=pklogab.
Dowód

Przekształcamy lewą stronę dowodzonej równości, korzystając ze wzoru na zmianę podstawy logarytmu i ze wzoru na logarytm potęgi.

logakbp=logbplogak=plogbkloga=pklogab

Otrzymujemy prawą stronę dowodzonej równości, co kończy dowód.

Przykład 4

Obliczymy wartość wyrażenia W=log3496+log10-2105, korzystając z twierdzenia o logarytmie potęgTwierdzenie o logarytmie potęgtwierdzenia o logarytmie potęg.

W=log3496+log102105

W=64log39+5-2log1010=32·2-2,5·1=3-2,5=0,5

Logarytmy często wplatane są do zadań o ciągach liczbowych. Poniżej przykład takiego zadania.

Przykład 5

Liczby dodatnie (a, b, c) tworzą ciąg geometryczny rosnący. Suma tych liczb jest równa 62, a suma ich logarytmów dziesiętnych jest równa 3. Znajdź te liczby.

Oznaczmy: q – iloraz rozpatrywanego ciągu.

Liczby (a, b, c) tworzą ciąg geometryczny, zatem możemy zapisać:

a – pierwszy wyraz ciągu,

b=aq – drugi wyraz ciągu,

c=aq2 – trzeci wyraz ciągu.

Suma logarytmów dziesiętnych wyrazów ciągu  jest równa 3, zatem

loga+logaq+logaq2=3.

Korzystamy z twierdzenia o logarytmie iloczynu.

loga·aq·aq2=3

Korzystamy z twierdzenia o logarytmie potęgi.

log(aq)3=3

3log(aq)=3/:3

log(aq)=1

log(aq)=log10

aq=10

Stąd a=10q (q0, bo ciąg jest rosnący).

Wiemy też, że suma wyrazów ciągu jest równa 62.

a+aq+aq2=62

Podstawiamy do zapisanego równania w miejsce a wyznaczoną liczbę i rozwiązujemy otrzymane równanie kwadratowe.

10q+10q·q+10q·q2=62

10q+10+10q=62/·q

10+10q+10q2=62q/:2

5q2-26q+5=0

Δ=676-100=576>0

q1=26-2410=15<1 - nie spełnia warunków zadania, bo ciąg ma być rosnący.

q2=26+2410=5>1 – spełnia warunki zadania.

Wyznaczamy kolejne wyrazy ciągu.

a=105=2

b=2·5=10

c=10·5=50

Odpowiedź: szukane liczby to 2, 10, 50.

Ważne!

Logarytmy pomocne są przy szukaniu liczby cyfr dużych liczb. Przy czym najczęściej korzysta się z reguły: liczba cyfr liczby n wyraża się wzorem S(n)=[logn]+1.

Przykład 6

Obliczymy ile cyfr w rozwinięciu dziesiętnym ma liczba 220.

Logarytmujemy liczbę 220.

log220=20log2

Odczytujemy z tablic logarytmicznych przybliżoną wartość log2.

log20,3010

Zatem log22020·0,3010=6,02.

Wstawiamy znalezioną wartość do wzoru na liczbę cyfr.

S220=log220+1=[6,02]+1=6+1=7

Odpowiedź: liczba 220 w rozwinięciu dziesiętnym ma 7 cyfr.

W ostatnim przykładzie pokażemy, jak można wykorzystać zależności algebraiczne, wynikające z nierówności między średnimi do dowodzenia nierówności logarytmicznych.

Przykład 7

Wykażemy, że log67+log76>log78+log87.

Zapisana nierówność jest równoważna nierówności log67+log76-log78-log87>0.                                     

Oznaczmy: log76=x, log78=y.                                               

Zauważmy przy tym że x<y.                                           

Lewa strona zapisanej wyżej nierówności przyjmuje wtedy postać

L=1x+x-1y+y=1x+x-1y-y

L=y-xxy+x-y=(y-x)(1-xy)xy

Z nierówności 0<x<y wynika, że aby lewa strona dowodzonej nierówności była dodatnia, musi być spełniony warunek 1-xy>0. Aby to wykazać, korzystamy z zależności między średnią geometryczną, a arytmetyczną.

xyx+y2

Ponieważ log76<1,log78<1, stąd

xyx+y2<1, czyli xy<1, więc 1-x y>0.

Wynika stąd, że L>0, czyli log67+log76-log78-log87>0, co kończy dowód.

Słownik

Twierdzenie o logarytmie potęg
Twierdzenie o logarytmie potęg

jeżeli a>0, a1, b>0, b1, kR, k0, pR to logakbp=pklogab