Przeczytaj
Pierwsza próba przejęcia władzy
Hitlerowców od faszystów z innych krajów różniły przede wszystkim pojmowanie narodu w kategoriach rasistowskich i radykalny antysemityzm. Obecne w nazwie partii słowa „socjalistyczna” i „robotnicza” miały jedynie znaczenie propagandowe, chodziło bowiem o pozyskanie szerokich mas robotników. Hitler wykorzystał to, że duża część niemieckich fabrykantów była pochodzenia żydowskiego. Hasła antysemickie i antykapitalistyczne w programie NSDAP się uzupełniały. W listopadzie 1923 r. naziścinaziści podjęli w Monachium nieudaną próbę zbrojnego przejęcia władzy. Planowali opanowanie stolicy Bawarii, a następnie marsz na Berlin w celu obalenia Republiki Weimarskiej. Pucz monachijski został stłumiony, a Hitler trafił do więzienia. Wtedy napisał książkę Mein Kampf (niem. – Moja walka), w której zawarł rasistowski program podboju świata przez Niemcy. Hitler rozwinął zasady ideologii harrenvolk (rasy panów), wg której Niemcy to jedyny naród będący przedstawicielem idealnej, czystej, białej rasy (aryjskiej). Zarysował również teorię lebensraum, czyli poszerzenia przestrzeni życiowej. Celem nazistów było zdobycie dla Niemców terenów na wschodzie Europy, aż po Ural, gdzie po zwycięskiej wojnie mieli osiedlić się czyści Aryjczycy.
Kryzys napędza radykalne nastroje

Nasza ostatnia nadzieja: Hitler, nawołujący bezrobotnych do głosowania na Hitlera. Wyjaśnij, do jakich problemów społeczno‑politycznych odwołano się na tym plakacie.
Do czasów wielkiego kryzysu gospodarczego, który rozpoczął się w 1929 r., zwolennicy Hitlera mieli marginalne znaczenie i nie cieszyli się popularnością. Trudności gospodarcze w Niemczech wpłynęły na wzrost bezrobocia i utratę zaufania społeczeństwa do rządzących partii demokratycznych i demokracji w ogóle. Rosła natomiast popularność ugrupowań skrajnych − komunistów i nazistów. Bojówki obu tych organizacji toczyły krwawe walki na ulicach. Paradoksem jest, że , mająca w nazwie socjalizm, była wspierana finansowo przez niemieckich przemysłowców, którzy widzieli w niej przeciwwagę dla rosnących wpływów komunistycznych.
Naziści zdobywali coraz większą liczbę sympatyków. Coraz częściej były organizowane triumfalne przemarsze ubranych w brunatne koszule członków bojówki , czyli Oddziałów SzturmowychOddziałów Szturmowych (niem. Sturmabteilung − SA). Szturmowcy coraz śmielej (zwłaszcza w czasie kampanii wyborczej) dopuszczali się napadów na przeciwników politycznych i Żydów. Pogromy żydowskie nasiliły się po przejęciu władzy przez nazistów. Kult przemocy, silnej władzy i czystości rasowej, a także militarny charakter SA były bardzo atrakcyjne zwłaszcza dla młodych, bezrobotnych i weteranów niezadowolonych z wyniku ostatniej wojny. dysponowała też elitarnymi oddziałami SS – Sztafetami Ochronnymi (niem. Schutzstaffeln) dowodzonymi przez Heinricha Himmlera.

W wyborach w 1932 r. uzyskała ponad 37% głosów i stała się najsilniejszą partią w Reichstagu. W styczniu 1933 r. Hitler został kanclerzem Rzeszy i stanął na czele rządu koalicyjnego. Prezydent Paul von Hindenburg liczył na to, że dopuszczenie Hitlera do władzy spowoduje złagodzenie skrajnego ruchu, a jednocześnie ustabilizuje sytuację wewnętrzną w państwie. Przejęcie władzy przez zwolenników władzy totalitarnej odbyło się więc drogą demokratyczną. W tym czasie liczyła już prawie 850 tys. członków.

Dyktatura hitlerowska w Niemczech
W lutym 1933 r. chory umysłowo holenderski robotnik podpalił gmach Reichstagu. O wywołanie pożaru naziści oskarżyli komunistów i wykorzystali sytuację, aby wprowadzić stan wyjątkowy. Partię komunistyczną zlikwidowano. Do końca roku pozostałe partie zostały zdelegalizowane lub pod presją nazistów podjęły decyzję o samorozwiązaniu. Na scenie politycznej pozostała tylko NSDAP. Zlikwidowano również wszystkie związki zawodowe, a na ich miejsce utworzono jednolity Niemiecki Front Pracy. Przeciwnicy polityczni nazistów byli umieszczani w obozach koncentracyjnych na mocy decyzji administracyjnej. Tropieniem wrogów zajmowała się tajna policja państwowa – Gestapo.
W 1934 r. zmarł prezydent Hindenburg, a Hitler, przejmując jego funkcje, przyjął tytuł wodza (z niem. Führer) i kanclerza Rzeszy Niemieckiej. W oficjalnej propagandzie naziści nazywali swoje państwo Trzecią Rzeszą, która miała trwać tysiąc lat. Symbolem nowego państwa stała się swastyka. W 1934 r. w szeregach nazistów doszło do konfrontacji. Po przejęciu rządów przez partię nazistowską współtwórcy zwycięstwa, bojówkarze z SA, domagali się udziału we władzy i tym samym zagrozili wodzowskiej pozycji. Dodatkowo Hitler, chcąc odbudować potęgę militarną Niemiec, musiał zawrzeć porozumienie z kadrą oficerską, niechętną oddziałom paramilitarnym. Podczas tzw. nocy długich noży (29/30 czerwca 1934 r.) na rozkaz wodza SS‑mani wymordowali członków kierownictwa SA z Ernstem Röhmem na czele.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DBvWjdBO9
Film nawiązujący do dyktatury hitlerowskiej w Niemczech.
Prześladowania ludności żydowskiej

Od momentu przejęcia władzy hitlerowcy wzmogli ataki na ludność żydowską. Celem była „aryzacja” kraju, czyli całkowite wykluczenie Żydów z życia politycznego, społecznego, gospodarczego i kulturalnego przez zmuszenie ich do emigracji lub fizyczną likwidację. NSDAP nawoływała do bojkotu sklepów, minister propagandy Joseph Goebbels przygotował listę zakazanych książek − głównie autorów pochodzenia żydowskiego, m.in. Freuda, Marksa i Einsteina. Stopniowo ograniczano Żydom dostęp do zawodów oraz funkcji publicznych i szkolnictwa państwowego, na uczelniach wyższych wprowadzono numerus claususnumerus clausus. W 1935 r. parlament Rzeszy uchwalił i wprowadził w życie tzw. ustawy norymberskie, będące oficjalnym dokumentem hitlerowskiej polityki antysemityzmu. Wprowadzały one podział obywateli na osoby „krwi niemieckiej lub pokrewnej” oraz na uznane za rasowo obce (m.in. Żydów i Cyganów), pozbawione praw obywatelskich. Unieważniono wszystkie zawarte wcześniej małżeństwa mieszane. W ustawie „o ochronie krwi niemieckiej i niemieckiego honoru” zakazano małżeństw i kontaktów seksualnych z Żydami, Cyganami i innymi „niearyjczykaminiearyjczykami”. Żydów zmuszano do zamykania lub odsprzedawania przedsiębiorstw. Z czasem zakazano im korzystania z komunikacji miejskiej, wstępu do restauracji, teatrów, kin. W 1939 r. zabroniono im prowadzenia działalności gospodarczej, konfiskowano majątki i blokowano konta bankowe. Skutkiem antysemickiej polityki były pogromy, które coraz częściej wybuchały w Niemczech. Ich apogeum stanowi tzw. „noc kryształowa” - seria pogromów zainicjowanych przez władze, która miała miejsce w nocy z 9 na 10 listopada 1938 r., w większości niemieckich miast. W całym kraju płonęły synagogi, bezczeszczono cmentarze, zdemolowane zostały żydowskie sklepy i domy mieszkalne. W sumie zginęło wtedy 91 osób narodowości żydowskiej.
Słownik
przedstawiciel indoeuropejskiego starożytnego ludu Ariów; w ideologii hitlerowskiej przedstawiciel szlachetnej rasy panów, inteligentnych, błękitnookich blondynów, do której należeć by mieli Niemcy czystej krwi
skrajnie prawicowa i nacjonalistyczna doktryna i ruch polityczny, które narodziły się po I wojnie światowej w Niemczech, niemiecka odmiana faszyzmu; naziści głosili kult przemocy, silnej władzy i czystości rasowej, ruch nazistowski w Niemczech opierał się na władzy wodzowskiej Adolfa Hitlera, stąd zwany jest też hitleryzmem
(łac. – liczba zamknięta) ograniczenie liczby osób danej kategorii (tutaj: narodowościowej) w przyjmowaniu do szkół, pracy czy innych instytucji
(sanskr. – przynoszący szczęście) to starożytny, magiczny symbol, pełniący funkcję talizmanu. Jest pradawnym symbolem słońca, szczęścia i siły, obecnym w wielu kulturach kręgu indoeuropejskiego. Może przybierać formę krzyża z ramionami załamanymi w prawo lub lewo. Postać prawoskrętna występowała często w rozmaitych kultach solarnych, lewoskrętna zaś kojarzona była z nocą i silną magią. Znak ten jest nadal stosowany w buddyzmie i hinduizmie. Oznacza szczęście, pełnię, cnotę. Przed wojną swastyka pojawiała się na emblematach różnych organizacji i stowarzyszeń, a także na herbach; uznanie jej przez hitlerowców za ich godło sprawiło jednak, że odtąd, zwłaszcza w Europie, jednoznacznie kojarzy się z ideologią nazistowską.
(niem. Die Sturmabteilungen der NSDAP, pol. Oddziały Szturmowe NSDAP) – bojówki, a następnie oddziały masowej organizacji wojskowej NSDAP utworzone w Republice Weimarskiej w 1920 r.; ich celem była ochrona zgromadzeń partyjnych; do tzw. nocy długich noży z 29 na 30 czerwca 1934 r. SA była najważniejszym narzędziem terroru partii nazistowskiej w walce z bojówkami innych ugrupowań politycznych; w tzw. noc długich noży w wyniku walk wewnątrzpartyjnych wymordowano jej przywódców, a organizacja straciła na znaczeniu na rzecz SS (Schutzstaffel); od barwy umundurowania członkowie SA nazywani byli brunatnymi koszulami
Słowa kluczowe
nazizm, Adolf Hitler, swastyka, Joseph Goebbels, „noc długich noży”, aryzacja, ustawy norymberskie, antysemityzm, pucz monachijski
Bibliografia
O. Strasser, Hitler and I, Londyn 1940.
A. Bullock, Hitler. Studium tyranii, tłum. T. Evert, Warszawa 1969.
A. Hitler, Mein Kampf (Moja walka). Tekst wraz z komentarzem historycznym, Wrocław 2005.
R.S. Rose, Krytyczny słownik mitów i symboli nazizmu, Warszawa 2006.