Obie poetki pochodziły z zamożnych rodzin i obie dużo i chętnie pisały o miłości. Choć dzieli je ponad dwa i pół tysiąca lat (a także tysiące kilometrów), można odnaleźć w ich twórczości wiele wspólnych cech. Maria Pawlikowska‑Jasnorzewska (1891‑1945), nazywana przez współczesnych krytyków słowiańską Safo, złożyła hołd poetycki swojej wielkiej poprzedniczce w wierszach umieszczonych w zbiorze Krystalizacje (1936), między innymi w cyklu zatytułowanym Róże dla Safony.

Poetka starożytnej Hellady

R14kfbM3y4xJp

Zdjęcie przedstawia malowidło na antycznej wazie. Na czarnym tle znajduje się postać młodej kobiety w długiej szacie. Kobieta jest długowłosa. Trzyma w lewej dłoni cytrę. Obok kobiety znajduje się częściowo widoczna postać dojrzałego, brodatego mężczyzny w długiej szacie. On również trzyma w dłoniach cytrę.

Safona (628‑568 p.n.e.), najsłynniejsza poetka antycznej Grecji, była pierwszą kobietą, która z taką pasją opiewała życie i miłość. Pochodziła z Mityleny na wyspie Lesbos, z bogatego arystokratycznego rodu. Jej ojciec, Skamandros, zmarł, gdy Safona miała sześć lat. Wyszła za mąż za bogatego kupca z Andros, Kerkilasa, urodziła córkę Kleis. Po śmierci męża odziedziczyła duży majątek. Przez kilka lat przebywała na Sycylii, na przymusowej emigracji, spowodowanej rozruchami politycznymi na Lesbos. Założyła szkołę dla dziewcząt ze szlacheckich rodów, w której uczyła poezji, muzyki, tańca i dobrych manier.

Wprawdzie w pieśniach Safony nie ma bezpośredniego potwierdzenia, że w relacjach z uczennicami chodziło o fizyczną bliskość, to jednak właśnie od nazwy wyspy Lesbos pochodzi określenie kobiecego homoerotyzmu.

Epitalamia, hymny, pieśni

Już przez współczesnych Safona była czczona i uwielbiana, jej wizerunki umieszczano na czarach, rzeźbach i monetach. Zmarła w wieku 60 lat, dlatego podania o jej samobójczej śmierci z powodu niespełnionej miłości do żeglarza Faona należy raczej pozostawić w sferze legend rozpowszechnianych później przez ateńskich komediopisarzy.

Twórczość Safony cieszyła się sławą, ale często stanowiła lekturę zakazaną. Safona wydała dziewięć tomów poezji, na które składały się epitalamia, czyli pieśni weselne, hymnyhymnhymny, modlitwy, epigramatyepigramatepigramaty, pieśni miłosne i do przyjaciółek. Niestety, z tej bogatej spuścizny ocalało do naszych czasów bardzo niewiele: kilka całych pieśni i kilkaset fragmentów utworów.  W Bizancjum w 380 r. n.e. spalono jej książki, a następnie wiersze razem z innymi książkami bibliotek Konstantynopola i Rzymu w 1073 roku (na rozkaz papieża Grzegorza VII).

RCfoNhnVZ5Msv

Zdjęcie przedstawia fragmenty zniszczonego papirusu i zapisem tekstu w języku greckim. Papirus jest bardzo zniszczony.

Maria zwana Lilką

R1bYe6QSUMMSl1

Fotografia przedstawiająca kobietę w średnim wieku w ujęciu od piersi w górę. Kobieta spogląda na ziemię Jest ubrana w futro, na głowie ma beret z siatkową woalką.

Jedna z największych poetek dwudziestolecia międzywojennego pochodziła z zamożnej artystycznej rodziny. Jej ojciec i dziadek: Wojciech i Juliusz Kossakowie byli znanymi malarzami, siostra Magdalena Samozwaniec i kuzynka, podobnie jak Maria, zajmowały się pisarstwem. Maria dorastała w intelektualnej atmosferze rodzinnej Kossakówki, willi położonej na obrzeżach Krakowa, gdzie stale gościli słynni artyści, kompozytorzy, filozofowie i pisarze, najpierw Młodej Polski, potem dwudziestolecia międzywojennego.

R1SZYWJ2v6N2B

Zdęcie przedstawia wnętrze salonu. Na pierwszym planie, przy niewielkim, owalnym stole siedzi starszy mężczyzna w garniturze. Ma założona nogę na nogę. Prawy łokieć wspiera na stole. Przy prawym boku mężczyzny stoi dojrzała kobieta w sukni. Pokazuje starszemu mężczyźnie kartkę papieru, uśmiecha się. Za plecami siedzącego mężczyzny stoi dojrzały mężczyzna w wojskowym mundurze. Trzyma podparte na bokach dłonie. W tle postaci sofa, fortepian i dwa stojące obok niego taborety. Na ścianach zawieszone są obrazy, w rogu salonu wysokie tremo.

W kolejnych tomach pojawia się więcej ciemnych barw, smutków, niepokoju i pesymizmu. Jednak nadal pozostaje Pawlikowska przede wszystkim autorką subtelnej, zmysłowo‑intelektualnej poezji miłosnej. Przełom nastąpił w 1939 roku, kiedy poetka zdecydowała się wyemigrować z kraju wraz z mężem. Po krótkim pobycie w Rumunii zamieszkała w Anglii, ale zupełnie nie mogła odnaleźć się w nowych warunkach. Jej twórczość z tego okresu jest przepełniona smutkiem, rozpaczą, rezygnacją. Maria Pawlikowska nigdy już nie wróciła do kraju; zmarła po długiej chorobie w Manchesterze w 1945 roku.

Słownik