Klasyczna filozofia grecka przyjmowała, że model dobrego życia ma  charakter obiektywny i wynika z poznania „natury rzeczy”, np. Arystoteles model szczęśliwego życia wyprowadził z rozumności jako natury człowieka.  Powinnością mędrca było nie tylko nauczać sztuki życia, ale też dążyć do tego, by znajdowała ona swoje wcielenie w ustroju, prawie i obyczaju.  Różnorodność zasad obowiązujących w społeczności mogła być dla filozofów okresu klasycznego jedynie czymś tymczasowym i do przezwyciężenia. Zachowania odbiegające od klasycznych wzorów Grecy uważali za barbarzyństwo – Arystoteles z aprobatą przywołuje w Polityce słowa poety, że słuszną jest rzeczą, by Hellenowie nad barbarzyńcami panowali. Wszakże niemal równolegle pojawił się, a w czasach późniejszych znakomicie rozwinął, nurt filozoficzny, w  którym pytanie o to, jak żyć, znalazło inną perspektywę. SceptycyzmsceptycyzmSceptycyzm, bo o nim mowa, powstał na przełomie IV i III wieku p.n.e. za sprawą Pyrrona z Elidy, jednak jego rozwój i znaczenie wiążą się z wydarzeniami nieco późniejszymi. Burzliwy rozpad imperium aleksandryjskiego oraz tradycyjnej kultury greckiej, w tym społecznej formy polis, skierował filozofię ku poszukiwaniu szczęścia niezależnego od realiów społecznych i poznania natury rzeczy. Stanowisko pyrronizmu, jak ówcześnie nazywano sceptycyzm,  zwięźle oddaje fragment z Diogenesa Laertiosa:

Nie istnieją więc prawdziwe znaczenia dobra, piękna czy sprawiedliwości, wedle których moglibyśmy budować prawdziwe indywidualne lub zbiorowe szczęście. Tylko dogmatycydogmatyzmdogmatycy, mówi Sekstus, twierdzą, że znaleźli prawdę.

R1C2hIudTiIW11

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Ukazany jest jego prawy profil. Mężczyzna ma gęste, kędzierzawe, krótkie włosy. Ma wysokie czoło i wydatny nos. Nosi wąsy i brodę.

Co więcej, sceptyk wie, że na rzecz każdego sądu można wywieść równie mocne argumenty (tzw. równosilność sądówrównosilność sądówrównosilność sądów).

Do czego więc należy odwołać się, poszukując odpowiedzi na pytanie „jak żyć”? Sceptyk powie, że  w obliczu równosilności sądów musimy odwołać się do sztuki nieorzekania.  Ten osiągnie szczęście, kto prezentuje maksymalną powściągliwość w wydawaniu sądów (postawa afazjiafazjaafazji), ale również nie ulega emocjom i uzyskuje wewnętrzny spokój i równowagę (postawa ataraksjiataraksjaataraksji). Dogmatyzm, czyli uznawanie obiektywnych znaczeń rzeczy, prowadzi jedynie do zakłócenia tych postaw. Sekstus Empiryk pisze:

Argumentując pożądane postawy, sceptycyzm przywołuje nie tylko dylematy ontologiczne bądź logiczne, ale także obserwacje praktyczne, dotyczące różnorodności praw, obyczajów, sposobów życia.  Pluralizm w tych dziedzinach nie jest z punktu widzenia sceptyków czymś, co powinno być przezwyciężone dzięki prawdzie, tylko zwyczajnym stanem rzeczy. Sceptyk zachowuje w obliczu pluralizmu spokój, ale i praktyczny rozsądek, ponieważ dziedzina praw i obyczajów ma dla niego wyraźny aspekt praktyczny, czyli wymaga określonych decyzji. Sceptyk nie widzi oczywiście powodów, by jednoznacznie opowiadać się za treścią danego prawa lub wierzenia, ale też nie widzi powodu, by np. nie przestrzegać praw miejsca, w którym się znajduje, nawet wówczas, gdy są one istotnie różne od tych, które obowiązywały go gdzie indziej. Przekaz praw i obyczajów jest dla sceptyka elementem zasad życia, ponieważ, jak mówi Sekstus – nie możemy być całkowicie bezczynni.

Nasz dzisiejszy stosunek do prawnej bądź obyczajowej różnorodności nosi z pewnością ślady opozycji między sceptykami i dogmatykami. Dla części z nas zróżnicowanie poglądów i społecznych praktyk bywa drażniące i niezrozumiałe, inni nie akceptują rzeczywistości jednowymiarowej i treści przedstawiających się jako „jedynie prawdziwe”. Warto przy tym jednak pamiętać, że sceptycyzm oznacza bycie wątpiącym, ale i bycie poszukującym, oraz że sceptycy, przynajmniej w interpretacji Sekstusa, nie czynią z postawy nieorzekania dogmatu, gdyż przeczyliby sami sobie. Tak ujęty sceptycyzm niczego z góry nie odrzuca, jeśli bowiem zapytać o cel sceptyckich poszukiwań, to nie jest nim bynajmniej dogmatyczne utwierdzanie się  w przekonaniu, że nic nie da się w sposób niewątpliwy rozstrzygnąć, ale dążenie do szczęścia w przyjętym przez sceptycyzm rozumieniu.

Słownik