RxwGmeAh7xM0W

Ilustracja przedstawia wycinek z układu okresowego, na którym omówiono platynę. Symbol pierwiastka Pt, liczba atomowa 78, średnia liczba masowa 195,084, temperatura topnienia 2041,55 Kelwinów, temperatura wrzenia 4203,15 Kelwinów, gęstość 21,46 gramów na centymetr sześcienny w temperaturze 25 stopni Celsjusza, najczęściej spotykane stopnie utleniania: 4, stan skupienia w warunkach normalnych ciecz, konfiguracja elektronowa podpowłokowa skrócona (zawierająca rdzeń gazu szlachetnego) w stanie podstawowym: $\left[\text{Xe}\right]4f^{14}5d^{9}6s^1$.

Platyna posiada bardzo wysoką temperaturę topnienia oraz dużą gęstość. Niezwykle wysoka temperatura topnienia, bo aż $\mathrm{1768,4}°\text{C}$, czyni ją szczególnym metalem. Dla złota wynosi ona tylko $\mathrm{1064,18}°\text{C}$, a dla srebra – $\mathrm{961,78}°\text{C}$. Ustępuje oczywiście pod tym względem wolframowi, dla którego temperatura wrzenia osiąga wartość aż $4170°\text{C}$. Czysta platyna jest również miększa od czystego żelaza. Tworząc stopy z innymi platynowcami, polepsza swoje właściwości. Stopy platyny są składnikiem: przewodów, termoogniw, uzwojenia pieców elektrycznych, dysz przędzalniczych, narzędzi chemicznych i chirurgicznych, implantów, styków elektrycznych oraz igieł do wstrzyknięć podskórnych.

RYAhsQEbRBEVW

Zdjęcie przedstawia krystaliczną platynę w postaci srebrnych blaszek.

Platyna jest metalem szlachetnym, który nie reaguje z tlenem, wodą czy kwasem chlorowodorowym. Podobnie jak złoto nie ulega reakcji z kwasem azotowym($\text{V}$), ale dopiero z wodą królewską, tworząc przy tym kwas ${\text{H}}_2{\text{PtCl}}_6$.

Platynę wykorzystuje się w różnych szczeblach naszego życia – w medycynie w zwalczaniu komórek nowotworowych, jak również w elektronice, m.in. w dyskach twardych, kondensatorach oraz termoparachtermoparatermoparach. Poniżej przedstawiono przykłady innych możliwości wykorzystywania platyny.

Platynę wykorzystuje się do produkcji kwasu azotowego($\text{V}$), który jest potrzebny do powstania nawozów azotowych, ważnego źródła składników pokarmowych roślin. Na pierwszym etapie amoniak jest utleniany, by utworzył tlenek azotu($\text{II}$). Dla zwiększenia wydajności reakcję przeprowadza się z użyciem katalizatora platynowo‑rodowego.

Ciekawostka

RroXgi07YKDVr1

Czarno‑białe zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę w eleganckim garniturze.

Ignacy Mościcki w latach $1926$–$1939$ był prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. Z wykształcenia był chemikiem, naukowcem i wynalazcą. Nazywa się go budowniczym polskiego przemysłu chemicznego.

Platyna używana jest także w katalizie utwardzania mieszanki silikonowej, co prowadzi do powstania produktu silikonowego o pożądanych właściwościach. Takimi produktami są m.in.: papier silikonowy, powłoki hydrofobowe, kauczuki silikonowe, środki do polerowania i czyszczenia mebli oraz osłony kabli wysokiego napięcia.

Ze względu na wysoką temperaturę topnienia platyna zaczęła być wykorzystywana do wytwarzania wytrzymałych naczyń laboratoryjnych (platyna z domieszkami).

Ciekawostka

Brytyjska korona państwowa wykonana została z platyny, złota i srebra. To jeden z najcenniejszych przedmiotów świata.  Ozdobiona jest około $3$ tysiącami kamieni szlachetnych (m.in. słynnym diamentem Kooh‑i-Noor). Jej wartość szacowana jest na $3$–$5 \text{mld}$ funtów.

RIb5OXwTh6xbo

Zdjęcie przedstawia brytyjską koronę, skłąda się z bręczy, czterech filarów które prowadzą do okrągłego zwieńczenia korony. Korona jest bardzo bogato zdobiona licznymi kamieniami w kolorze niebieskim, czerwonym i zielonym.

Słownik

Bibliografia

Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 1987.

Dobrzański L, A., Metalowe materiały inżynierskie, Warszawa 2009.

Kaczyński J., Czaplicki A., Chemia ogólna, Warszawa 1974.

Litwin M., Styka – Wlazło S., Szymońska J., Chemia ogólna i nieorganiczna, Warszawa 2003.

Raghavan V., Al‑Ni‑Pt (Aluminum‑Nickel‑Platinum), „Journal of Phase Equilibria and Diffusion” 2006.

Wesołowski K., Metale nieżelazne i ich stopy, Łódź 2010.