Zgodnie z art. 1 konwencji z Montevideo państwo, aby stać się podmiotem stosunków międzynarodowych, musi spełniać określone warunki:

Konwencja o prawach i obowiązkach państw zawarta na VII Konferencji Panamerykańskiej

Art. 1. Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno mieć następujące elementy:
a) stałą ludność;
b) suwerenną władzę;
c) struktury karnestruktury karnestruktury karne;
d) określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą;
e) zdolność wchodzenia w stosunki międzynarodowe.

kon Źródło: Konwencja o prawach i obowiązkach państw zawarta na VII Konferencji Panamerykańskiej, dostępny w internecie: taiwandocuments.org.

W tej krótkiej charakterystyce można dostrzec zarówno prawa, jak i obowiązki państwa wobec jego mieszkańców i vice versa. Spróbujmy przyjrzeć się bliżej poszczególnym elementom składającym się na państwo.

R1OvjoSKiRfdP
Ilustracja interaktywna. Zdjęcie przedstawia tłum ludzi zwrócony tyłem do odbiorcy. Elementy ilustracji interaktywnej: 1. Stała ludność to wszyscy mieszkańcy danego państwa. Obecnie łączy ich z państwem obywatelstwo, czyli stosunek prawny nakładający na obie strony określone prawa i obowiązki., 2. W przeszłości pojęcie obywatelstwa nie istniało. Trudno było również określić liczbę ludności, która zamieszkiwała dane państwo. Relacje prawne dotyczyły bardziej prawa własności określonego terytorium, które leżało w umownych wówczas granicach państwowych. Jednak już wtedy istniała konieczność obrony granic i przestrzegania obowiązującego na danym terytorium prawa., 3. Prawo regulowało stosunki między mieszkańcami, a na jego straży, podobnie jak dziś, stał przymus państwowy – nawet wtedy, gdy opierało się ono na zwyczajach lub było stanowione jednoosobowo. Do któregokolwiek modelu państwa w przeszłości sięgniemy, zawsze znajdziemy obowiązki, jakie wobec ludności musiał wypełniać władca., 4. Obecnie pojęcie stałej ludności jest łatwiejsze do zdefiniowania. Będziemy nim określać przede wszystkim ogół obywateli danego państwa. Nie możemy jednak zapominać o innych prawnych formach przynależności państwowej, jak prawo stałego pobytu czy – w przypadku Polski – Karta Polaka. Oczywiście prawo państwa obowiązuje również jednostki czasowo przebywające na danym terytorium, ale ich obowiązki wobec państwa i obowiązki państwa (którego nie są obywatelami) wobec nich są ograniczone.
Zastanów się, która forma przynależności państwowej nakłada na jednostkę realną odpowiedzialność za funkcjonowanie państwa.
Źródło: domena publiczna.

Drugim elementem koniecznym, aby państwo istniało, jest terytorium. Co składa się na terytorium? Jeśli chcielibyśmy zdefiniować to pojęcie, możemy wyróżnić kilka teorii. Odwołajmy się do dwóch:

RlOgKozM2MbpK
Schemat przedstawia podział terytorium państwa. Opisano: teoria przestrzenna 1. Terytorium traktowane jako przestrzeń, w której istnieje władza państwowa., teoria kompetencji 2. Terytorium jako sfera przestrzennych kompetencji państwa, zakres obowiązywania porządku prawnego.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Obie teorie wskazują na funkcjonowanie określonych ram prawnych, w obrębie których władza państwowa i obywatele państwa mogą się poruszać. Innym sposobem określenia terytorium państwa może być jego fizyczne ograniczenie.

RU6nLHCPlEojo1
Schemat przestawia rodzaje terytorium państwowego. Opisano: przestrzeń lądowa 1. Ograniczona wytyczoną linią oddzielającą terytorium od innego państwa lub terytorium niepodlegającego jurysdykcji państwowej., przestrzeń morska 2. Morskie wody wewnętrzne; morze terytorialne (obecnie maksymalna szerokość to 12 mil morskich); wody archipelagowe., przestrzeń powietrzna 3. Przestrzeń rozciągająca się nad terytorium lądowym i morskim państwa.
Zastanów się, którą z teorii terytorium państwa odzwierciedla powyższy schemat.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Według dzisiejszych uregulowań prawnych do terytorium państwa zaliczymy również terytoria ambasad i przedstawicielstw dyplomatycznych. Na wszystkich tych obszarach obowiązuje jurysdykcja państwa i obowiązek ochrony jego obywateli.

W toku naszych rozważań pojawiło się określenie „jurysdykcja państwa”. To pojęcie łączy ze sobą dwa kolejne atrybuty państwa: suwerenną władzęstruktury karne. Dlaczego można je połączyć? Z samej definicji państwa wynika, że ma ono prawo stosowania przymusu państwowego wobec obywateli. Państwo jako takie, to pojęcie abstrakcyjne, opisujące pewną rzeczywistość. Jego uprawnienia w codziennym życiu realizowane są przez określone instytucje, w tym przez tę, która ma suwerenną władzę.

Suwerenność państwa

suwerenność wewnętrznasuwerenność wewnętrznasuwerenność wewnętrzna

suwerenność zewnętrznasuwerenność zewnętrznasuwerenność zewnętrzna

Możliwość decydowania o systemie polityczno‑prawnym oraz sposobie jego funkcjonowania bez ingerencji innego państwa, organizacji międzynarodowej, struktur mafijnych, korporacji itp.

Możliwość swobodnego wchodzenia w relacje międzynarodowe; uznanie przez inne państwa za samodzielny podmiot prawa międzynarodowego.

Jak wynika z powyższej tabeli, struktury karne mogą być kształtowane i realizowane wyłącznie przez suwerenną wewnętrznie władzę państwową. W konstytucjach współczesnych państw demokratycznych bardzo często możemy spotkać zapis, że władzę suwerenną w państwie sprawuje naród przez swoich przedstawicieli. W państwach niedemokratycznych władzą suwerenną może być władza jednoosobowa. Jednak bez względu na to, czy mówimy o rządach jednoosobowych, czy kolegialnych, władza suwerenna należy do instytucji/jednostki, która z woli wyborców/nadania bożego może kształtować prawo i może je również egzekwować. Warunkiem jest celowe działanie dla dobra państwa i bezpieczeństwa mieszkańców.

bg‑azure

Wyjaśnij, w jaki sposób suwerenna władza może egzekwować prawo od mieszkańców państwa.

Ostatnim z atrybutów, które charakteryzują państwo, jest suwerenność zewnętrzna – zdolność do swobodnego wchodzenia w relacje międzynarodowe. Będziemy ją również nazywać podmiotowością prawnomiędzynarodową. W 1970 r. Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych uchwaliło Deklarację zasad prawa międzynarodowego. Stwierdzono w niej, że wszystkie państwa korzystają z suwerennej równości, która obejmuje takie elementy, jak:

R11PZDTSCPPts
Schemat dotyczy suwerenności zewnętrznej. Opisano: 1. Każde państwo ma obowiązek stosować się w pełni i w dobrej wierze do swoich zobowiązań międzynarodowych i pokojowo współżyć z innymi państwami., 2. Państwa są równe wobec prawa., 3. Każde państwo ma prawo swobodnie wybrać i rozwijać swój system polityczny, społeczny, gospodarczy i kulturalny., 4. Integralność terytorialna i niepodległość państwa są nietykalne., 5. Każde państwo ma obowiązek szanować podmiotowość innych państw., 6. Każdemu państwu przysługują prawa wynikające z pełnej suwerenności.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R3n4XNqSz50R71
Flaga Republiki Kosowa. Wskaż najważniejszy powód, dla którego część państw należących do ONZ odmówiła uznania suwerenności Republiki Kosowa.
Źródło: domena publiczna.

Jak wynika z powyższego schematu, suwerenność zewnętrzna wiąże się z uznaniem państwa na arenie międzynarodowej. Proces ten może być długotrwały i często oznacza konieczność rozstrzygnięcia sporów granicznych. Istnieją państwa, np. Republika Kosowa, które nie mają suwerenności zewnętrznej, ponieważ nie są niezależne od innych państw czy instytucji w podejmowaniu decyzji na arenie międzynarodowej.

Wyjaśniliśmy, jakie elementy charakteryzują suwerenne państwo we współczesnym świecie. Każde z tych państw ma także symbole, nazywane atrybutami zewnętrznymi państwa.

R1DhGasVwLJ0f1
Grafika w kształcie koła przedstawia symbole narodowe. Opisano: hymn państwowy 1. Mazurek Dąbrowskiego Jeszcze Polska nie zginęła, Kiedy my żyjemy. Co nam obca przemoc wzięła, Szablą odbierzemy. Marsz, marsz, Dąbrowski, Z ziemi włoskiej do Polski. Za twoim przewodem Złączym się z narodem. Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, Będziem Polakami. Dał nam przykład Bonaparte, Jak zwyciężać mamy. Marsz, marsz, Dąbrowski... Jak Czarniecki do Poznania Po szwedzkim zaborze, Dla ojczyzny ratowania Wrócim się przez morze. Marsz, marsz, Dąbrowski... Już tam ojciec do swej Basi Mówi zapłakany – Słuchaj jeno, pono nasi Biją w tarabany. Marsz, marsz, Dąbrowski..., godło państwa 2. Godło Polski. Na zdjęciu orzeł z rozpostartymi skrzydłami, na głowie ma koronę. , 3. Barwy narodowe - na zdjęciu polska flaga biało-czerwona.
Symbole narodowe Polski
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zewnętrzne atrybuty państwa podlegają ochronie prawnej. Oznacza to, że znieważenie któregokolwiek z nich może doprowadzić do ukarania zgodnie z kodeksem karnym osoby znieważającej. Ważne jest, żeby szanować atrybuty zewnętrzne własnego i innych państw. Symbolizują one wartości, które dane państwo i społeczeństwo łączą we wspólnotę.

Według definicji państwo to polityczna organizacja terytorialna. Każde państwo, aby mogło funkcjonować, dla dobra mieszkańców/obywateli je zamieszkujących musi mieć uregulowane prawnie granice i system prawa wewnętrznego. Porządkując relacje między mieszkańcami, realizuje swoje funkcje. Poczucie bezpieczeństwa mieszkańców jest również podtrzymywane przez zgodne z prawem międzynarodowym relacje zewnętrzne państwa. Te są możliwe do realizacji tylko wtedy, gdy państwo jest uznawane przez wszystkie państwa świata. Wówczas jest  w pełni podmiotem stosunków międzynarodowych i może kształtować własną politykę, realizowaną przez suwerenną władzę.

Słownik

struktury karne
struktury karne

instytucje państwa, które pełnią funkcję egzekutora prawa państwowego

suwerenność wewnętrzna
suwerenność wewnętrzna

zdolność organów rządowych każdego państwa do podejmowania decyzji dotyczących polityki wewnętrznej (kształt ustrojowy) i wchodzenia w relacje międzynarodowe bez nacisków innego państwa, organizacji międzynarodowej, struktur mafijnych czy korporacji

suwerenność zewnętrzna
suwerenność zewnętrzna

stan, w którym państwo jest uznane za podmiot prawa międzynarodowego przez wszystkie państwa; ma możliwość podejmowania decyzji o wchodzeniu w relacje międzynarodowe, podpisywania dwustronnych i wielostronnych układów, tworzenia organizacji międzynarodowych – bez ingerencji innych państw