Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Wykorzystując materiały źródłowe zawarte w schemacie, scharakteryzuj, co wpłynęło na zmianę w pojmowaniu suwerenności państwa w XXI w. Przedstaw, na przykładzie akcesji Polski do UE, jak zmieniło się pojmowanie suwerenności. Jakie szanse i zagrożenia niesie ta zmiana?

Atrybuty państwa współczesnego na przykładzie Polski

Rr5bLWuQaqD9D1
Ilustracja interaktywna. Kontury mapy Polski. Elementy ilustracji interaktywnej: 1. Społeczeństwo W końcu 2019 r. liczba ludności Polski wyniosła 38 383 tys. W 2019 r. zarejestrowano: 375 tys. urodzeń żywych, zmarło prawie 410 tys. osób, w tym ok. 1,4 tys. dzieci w wieku poniżej 1. roku życia. Zawarto nieco ponad 183 tys. związków małżeńskich, rozwiodło się ponad 65 tys. par małżeńskich oraz odnotowano sporą ilość migracji wewnętrznych – w 2019 r. ponad 468 tys. osób zmieniło miejsce stałego zamieszkania, przeprowadzając się do innej gminy, a także ze wsi do miasta lub odwrotnie.
Migracje zagraniczne są drugim obok ruchu naturalnego elementem wpływającym na ogólną liczbę ludności Polski. Z danych pochodzących z rejestru PESEL wynika, że saldo migracji zagranicznych na pobyt stały osiągnęło w 2019 r. wartość +6,2 tys. osób, co wskazuje, o ile liczba imigracji była większa od liczby emigracji.

W ogólnej liczbie ludności Polski (ok. 38 383 tys. w końcu 2019 r.) udział kobiet stanowi niezmiennie prawie 52%. Na 100 mężczyzn przypada ich 107.
W końcu 2019 r. statystyczny mieszkaniec Polski miał przeciętnie ponad 41 lat (mediana wieku). Dla mężczyzn parametr ten wyniósł prawie 40 lat, kobiety są starsze i mają średnio 43 lata. Niezmiennie rośnie grupa osób w wieku 65 lat i więcej – w 2019 r. zwiększyła się o 215 tys. osób do wielkości ponad 6,9 mln. Zdjęcie przedstawia tłum ludzi. 2. Suwerenna władza i struktury karne Państwo powstało wówczas, kiedy znalazł się przywódca zdolny do przejęcia kontroli nad ludnością zamieszkującą określone terytorium. Czasami był wybierany przez ludność, która szukała opieki i poczucia bezpieczeństwa, innym razem narzucał swoją wolę i panowanie siłą. W każdym z tych przypadków stawał się odpowiedzialny za terytorium i ludność. Tak kształtowała się władza polityczna. Charakteryzuje się ona możliwością narzucania woli przez jednostkę bądź przez wybranych przez społeczeństwo przedstawicieli. Ponosi przed społeczeństwem odpowiedzialność za podejmowane decyzje, ale ma również możliwość wykorzystania aparatu przymusu, kiedy jednostki zaczynają się buntować, zaprzeczając przyjętym w społeczeństwie regułom. Oczywiście władza polityczna to pojęcie abstrakcyjne. Zawsze sprawowana jest przez ludzi: w systemach niedemokratycznych przez jednostki, w demokracji powinna być wyrazicielem woli społeczeństwa, szanującego wszystkich swoich członków. W Polsce zapisano konstytucyjny trójpodział władzy. Prawo stanowi dwuizbowy parlament, składający się sejmu i senatu, decyzje polityczne i administrowanie państwem należą do Rady Ministrów, na której czele stoi premier, natomiast kontrola prawa sprawowana jest przez sądy i trybunały. Na zdjęciu budynek Sejmu. Nad kopułą powiewa polska flaga. 3. Wody terytorialne Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej

Art. 3. Granica państwowa na morzu przebiega w odległości 12 mil morskich od linii podstawowej, określonej w odrębnych przepisach, lub po zewnętrznej granicy red włączonych do morza terytorialnego. Mapa wybrzeża Polski. Przedstawia granice morza terytorialnego, strefy przyległej oraz wyłącznej strefy ekonomicznej. 4. Terytorium państwa Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej

Art. 5. 1. Granicę państwową, jeżeli tego inaczej nie regulują umowy międzynarodowe zawarte z sąsiednimi państwami, ustala się:
1) na odcinkach lądowych oraz w miejscach, w których granica państwowa przecina wody stojące lub wody płynące, przechodząc na drugi brzeg – według linii prostej, biegnącej od jednego znaku granicznego do drugiego;
2) na rzekach, potokach, strumieniach, kanałach nieżeglownych – według linii środkowej koryta;
3) na rzekach żeglownych – według linii środkowej głównego toru wodnego lub linii środkowej głównego nurtu.
2. Przez »wody graniczne« rozumie się rzeki, kanały oraz śródlądowe wody stojące, przez które przebiega granica państwowa.
Mapa Polski. Na środku napis: Terytorium Polski 322575 kilometrów kwadratowych. W tym: obszar lądowy 311889 kilometrów kwadratowych. Morskie wody wewnętrzne 2004 kilometrów kwadratowych. Morze terytorialne 8682 kilometrów kwadratowych. Po bokach mapy zaznaczone są długości granic z sąsiednimi państwami. Z Niemcami: 467 km. Z Czechami: 796 km. Ze Słowacją: 541 km. Z Ukrainą: 535 km. Z Białorusią: 418 km. Z Litwą: 104 km. Z Rosją: 210 km. Linia brzegowa: 440 km.

Zwierzchność terytorialna

Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej

Art. 6. Rzeczpospolita Polska wykonuje swoje zwierzchnictwo nad terytorium lądowym oraz wnętrzem ziemi znajdującym się pod nim, morskimi wodami wewnętrznymi i morzem terytorialnym oraz dnem i wnętrzem ziemi znajdującymi się pod nimi, a także w przestrzeni powietrznej znajdującej się nad terytorium lądowym, morskimi wodami wewnętrznymi i morzem terytorialnym., 5. Suwerenność Konwencja o międzynarodowym lotnictwie cywilnym podpisana w Chicago dnia 7 grudnia 1944 r.

Artykuł 1
Suwerenność
Umawiające się Państwa uznają, że każde Państwo posiada całkowitą i wyłączną suwerenność w przestrzeni powietrznej nad swoim terytorium.

Realizując zasady suwerenności państwa, społeczeństwo polskie upoważniło władze państwa w referendum akcesyjnym do włączenia się w struktury Unii Europejskiej. Obowiązkiem wszystkich współczesnych państw jest przede wszystkim przestrzeganie prawa międzynarodowego. To prawo chroni suwerenność państw imperatywnymi normami o charakterze ius cogens, które mają moc bezwzględnie wiążącą. Należy do nich zakaz stosowania siły i groźby jej użycia oraz zakaz ingerencji w wewnętrzne sprawy państwa. Natomiast nie zakazuje się dobrowolnego, na zasadzie wzajemności, przekazywania części suwerenności na rzecz organizacji międzynarodowej. Decyzja państwa w tej sprawie mieści się w ramach jego suwerennych uprawnień. Dotyczy to także możliwości dobrowolnego wystąpienia z organizacji na podstawie jednostronnej decyzji. Traktat z Lizbony dopuszcza możliwość wystąpienia państwa z Unii i określa zasady tego procesu. Jednocześnie wyraźnie określa zakres kompetencji UE, która może działać tylko w warunkach tych kompetencji, które zostały jej przyznane przez państwa członkowskie. UE musi respektować fakt, że inne kompetencje pozostają w gestii państw członkowskich. Oznacza to, że państwo ceduje część swojej suwerenności na rzecz organizacji międzynarodowej, co jest wyrazem wykonywania przez nie praw wynikających z suwerenności. Przykładowo, w Konstytucji RP z 1997 roku w art. 90 zapisano postanowienie, że Polska może „na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach”. W ten sposób Polska w ustawie zasadniczej potwierdziła swoje suwerenne prawo do zawierania traktatów umożliwiających jej przystąpienie do organizacji międzynarodowych, takich jak Unia Europejska.

Oprac. na podst.: J.M. Fiszer, Państwo i jego interesy narodowe w Unii Europejskiej na przykładzie Polski, s. 9.

Zdjęcie przedstawia byłą premier Beatę Szydło. Kobieta ma krótkie, ciemne włosy oraz ubrana jest w ciemną garsonkę. Stoi przy podium z polskim godłem. Za nią stoją flagi Unii Europejskiej i Polski. 2016.06.24 Warszawa | Brytyjczycy podjęli w referendum decyzję o wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Premier Beata Szydło wygłosiła w tej sprawie oświadczenie.
Źródło: domena publiczna.
Mapa oprac. na podst. Captain Blood, Topographic map of Poland.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1
REmeMOdlTavUG
Wykorzystując źródła, wskaż, jakie obowiązki wobec państwa powinni wypełniać jego obywatele. (Uzupełnij).
Ćwiczenie 2
Rz5IOFyxoJSVU
Scharakteryzuj, w jaki sposób władza polityczna sprawuje kontrolę nad terytorium państwa. (Uzupełnij).
Ćwiczenie 3
R1Urau7wmB8HI
Przedstaw zasady, na jakich wyznaczane są granice państwowe. (Uzupełnij).