Choroby cywilizacyjne – czym są?

Choroby cywilizacyjne to epidemia XXI wieku. Są związane z rozwojem cywilizacji i prowadzą do niepełnosprawności, a także powodują 80% przedwczesnych zgonów. Nie dotyczą wyłącznie osób starszych, ale także dzieci i młodzieży. Schorzenia te stanowią wielki problem społeczny i wyzwanie. Aby im zapobiegać, konieczne są zmiany w indywidualnym zachowaniu każdego obywatela i całych rodzin.

Przyczyny chorób cywilizacyjnych

Przyczyny chorób cywilizacyjnych można podzielić na pośrednie oraz bezpośrednie.

RzVwbjrMNf8bA

Zdjęcie przedstawia krajobraz miejski. Ukazane jest miasto, nad którym wisi smog. W tle znajdują się góry.

Rodzaje chorób cywilizacyjnych

Wykaz chorób cywilizacyjnych nie jest jednoznacznie ustalony. Możemy do nich zaliczyć m.in.:

• nadciśnienie tętnicze;

• nowotwory;

• otyłość;

• depresję;

• przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP);

• HIV/AIDSAIDSAIDS.

Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie to podwyższone ciśnienie tętnicze krwi powyżej normy. Jest ono chorobą cywilizacyjną i pozostaje najważniejszym czynnikiem ryzyka przedwczesnej śmierci na całym świecie, w tym w Polsce. Wysokość ciśnienia tętniczego jest związane ze śmiertelnością i zapadalnością na choroby, takie jak m.in.:

• zawał serca;

• udar mózgu;

• niewydolność serca;

• niewydolność nerek.

Nowotwory

W Polsce nowotwory są drugą w kolejności, po chorobach układu krążenia, przyczyną zgonów. Przyczyny wzrostu liczby zachorowań i zgonów na nowotwory złośliwe to przede wszystkim:

• starzenie się społeczeństwa;

• niezdrowy styl życia (duże narażenie na czynniki rakotwórcze – np. dym tytoniowy, zanieczyszczenie środowiska);

• niska wykrywalność we wczesnym stadium rozwoju (brak profilaktyki).

Otyłość

W ostatnim dziesięcioleciu znacząco wzrosło spożycie cukru. Przeciętny Polak je o prawie 11,8 kg więcej cukru przetworzonego rocznie niż wcześniej. Spożycie cukru jest przyczyną m.in. otyłości, a ta przekłada się na zachorowalność na cukrzycę. Z powodu otyłości nie tylko chorujemy, ale również przedwcześnie umieramy. Szacuje się, że w Polsce około 1400 zgonów rocznie wynika z nadmiernego spożycia napojów słodzonych cukrem.

Depresja

Według Światowej Organizacji Zdrowia z depresją zmaga się ponad 350 mln ludzi. Sprawia to, że jest ona drugim z najpoważniejszych problemów zdrowotnych na świecie. Zaburzenia depresyjne zdiagnozowano u ponad 5 proc. Polaków. Objawy depresyjne pojawiają się nawet u 32 proc. osób w wieku 13–17 lat. Należy przypuszczać, że liczba osób doświadczających zaburzeń depresyjnych, które nie szukają pomocy specjalistów i nie zostały zdiagnozowane, jest bardzo wysoka. Depresja należy do grupy zaburzeń nastroju. Niektórzy pacjenci cierpią na depresję przewlekłą, podczas której objawy stale się nasilają, u innych ma ona charakter nawracający.

POChP

Rp6I9KfpLfKO81

Zdjęcie przedstawia zgaszone papierosy w popielniczce.

Statystycznie POChPPOChPPOChP stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zarówno zachorowalności, jak i śmiertelności w wielu społeczeństwach. W Polsce jest przyczyną prawie 17 tys. zgonów rocznie. Równocześnie prawie dwa miliony osób zmagają się z tą chorobą. Głównym czynnikiem ryzyka POChP jest palenie tytoniu; palacze stanowią aż 90 proc. pacjentów z tym schorzeniem. Charakterystyczną cechą POChP jest przewlekły proces zapalny toczący się w układzie oddechowym, który z czasem ma wpływ na cały organizm pacjenta.

HIV/AIDS

HIV to ludzki wirus upośledzenia (niedoboru) odporności. Może wywołać AIDS. Wirus HIV i wywołana nim choroba AIDS jest na świecie jednym z głównych problemów zdrowia publicznego. W Polsce wirusem HIV zarażają się przede wszystkim osoby młode. Najczęstszymi powodami zakażenia są brak wiedzy na temat możliwych dróg zakażenia (istnieją trzy: przez kontakty seksualne, przez krew, podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią z zakażonej HIV matki na jej dziecko), ignorowanie ryzyka i niestosowanie środków ochronnych (np. prezerwatyw, jednorzowych igieł, strzykawek i rękawiczek).

Determinanty zdrowia

Obecnie przyjmuje się, że stan ludzkiego zdrowia jest uzależniony od wielu przyczyn. Stanowi wynik działania czynników związanych z:

• dziedziczeniem genetycznym;

• środowiskiem (m.in. czynnikami ekonomicznymi, społecznymi, kulturowymi i fizycznymi; należą do nich np. wykształcenie, dochody, status społeczny, zatrudnienie, warunki pracy, sieci wsparcia socjalnego, sposób zachowania, kultura danej społeczności, zanieczyszczenie środowiska);

• stylem życia;

• opieką medyczną.

Profilaktyka chorób cywilizacyjnych

Należy zauważyć, że nie jesteśmy bezradni wobec chorób cywilizacyjnych. Ponad połowa sukcesu zależy od naszego stylu życia. Przede wszystkim trzeba pamiętać o profilaktyce, czyli:

• ograniczeniu używekużywkiużywek (nawet zbyt dużej ilości kawy);

• zdrowym odżywianiu (częste jedzenie warzyw i owoców, unikanie mięsa, soli i cukru);

• aktywności fizycznej;

• regularnym badaniu (sprawdzaniu poziomu glukozy we krwi, ciśnienia, morfologiimorfologiamorfologii).

Wprowadzenie tych nawyków może w dużym stopniu pomóc w uchronieniu się przed typowymi chorobami cywilizacyjnymi.

Narodowy Program Zdrowia

Działania państwa ukierunkowane na poprawę zdrowia Polaków przybierają różną postać. Wśród nich istotne znaczenie odgrywa realizacja Narodowego Programu Zdrowia (NPZ).

NPZ to podstawowy dokument polityki zdrowia publicznego, który wyznacza:

• cele strategiczne;

• cele operacyjne;

• najważniejsze zadania do realizacji na rzecz poprawy zdrowia i związanej z nim jakości życia społeczeństwa.

NPZ powstaje na co najmniej pięć lat. Zgodnie z ustawą o zdrowiu publicznym jest ustanawiany w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

Celem Programu jest sprawienie, aby wszyscy – niezależnie od wieku czy miejsca zamieszkania – mieli większą świadomość tego, jak ich zachowania wpływają na zdrowie. Chodzi o to, aby Polacy prowadzili zdrowszy tryb życia (dokonywali prozdrowotnych wyborów) i mogli jak najdłużej cieszyć się zdrowiem i pełnym uczestnictwem w pracy, życiu społecznym i rodzinnym.

Można to osiągnąć dzięki realizacji celów operacyjnych, które mają wyeliminować największe zagrożenia dla zdrowia.

NPZ łączy różne programy profilaktyczne realizowane dotychczas na podstawie przepisów kilku ustaw, o różnych terminach realizacji oraz różnych źródłach i poziomach finansowania (m.in. z zakresu przeciwdziałania narkomanii lub alkoholizmowi).

Słownik