Glukoza i fruktoza

Syrop glukozowy (glukoza cukiernicza) to oczyszczone i zagęszczone wodne roztwory produktów hydrolizy skrobi. Składa się z glukozy (94‑98%), maltozy (1‑3%), maltodekstryny (0,3‑0,5%), polisacharydów (do 2%) i wody. Syrop glukozowy znajduje zastosowanie w przemyśle cukiernicznym, chłodniczym, piekarniczym, owocowo‑warzywnym, spirytusowym oraz farmaceutycznym.

R15ofOLAwrGDM

Na zdjęciu syrop glukozowy lejący się z łyżki do naczynia. Ma gęstą konsystencję.

Syrop glukozowo‑fruktozowy (HFCSHFCSHFCS) – to oczyszczone i zagęszczone wodne roztwory cukrów prostych w różnych proporcjach, uzyskiwane w wyniku hydrolizy enzymatycznej lub kwasowej skrobi. Wyróżnia się kilka rodzajów syropów:

• HFCS‑42 – zawiera do 42% fruktozy; wykorzystywany do produkcji napojów, żywności przetworzonej, płatków zbożowych i wypieków, najpopularniejsza substancja słodząca w Europie.

• HFCS‑55 – zawiera od 42 do 55% fruktozy; wykorzystywany do produkcji napojów bezalkoholowych, najpopularniejsza substancja słodząca w USA i Kanadzie.

• HFCS‑65 – wykorzystywany w automatach Coca‑Cola Freestyle.

• HFCS‑90 – zawiera do 90% fruktozy.

R109vOvaWRRvE

Na zdjęciu pierniki w czekoladzie i kubek z herbatą. Na kubku jest ozdobny renifer. Jeden z pierników jest nadgryziony i oparty o kubek z herbatą. Przy piernikach leżą dwie gwiazdki wycięte z cienkiego filcu. Na środku gwiazdek są wizerunki reniferów.

HFCS charakteryzuje niska cena w porównaniu do innych substancji słodzących, co sprawia, że jest chętniej stosowany przez przemysł spożywczy niż sacharoza. Spożywanie dużej ilości produktów, które zawierają syrop glukozowo‑fruktozowy, może powodować szybkie przybieranie na wadze ze względu na zaburzenia odczuwania głodu i sytości, ponieważ fruktoza nie stymuluje wydzielania hormonów regulujących pracę ośrodka głodu i sytości: insuliny i leptyny. Dodatkowo zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2, przyczynia się do zwiększenia możliwości wystąpienia zespołu jelita drażliwego, a nawet sprzyja rozwojowi nowotworu jelita grubego u myszy.

Ryboza

Suplement diety dla sportowców – ryboza rozpoczyna procesy metaboliczne, mające na celu syntezę ATP.  Sportowcy przyjmują ją podczas wyczerpujących treningów jako wsparcie dla rozwoju mięśni i skrócenie czasu regeneracji zasobów energii.

R1ek6YX7c7vwa

Na zdjęciu kapsułki wysypujące się z plastikowego opakowania na stół.

Ksyloza

Stosowana jako polepszacz smaku i zapachu żywności. Jest suplementem diety i składnikiem testów diagnostycznych. Ma właściwości grzybobójcze oraz antybakteryjne – używa się ją podczas zwalczania chorób jamy ustnej.

Mannoza

Suplement w leczeniu dróg moczowych – stosowany przy zakażeniach i infekcjach pęcherza. Mannozę wykorzystuje się zarówno w przypadku ostrych stanów zapalnych, jak i tych drobnych. Przyjmowana regularnie pozwala na utrzymanie pęcherza w czystości i niedopuszczenie do namnażania się bakterii.

Sacharoza

Głównym składnikiem cukru trzcinowego, pochodzącego z łodyg trzciny cukrowej, jest właśnie sacharoza. Cukier trzcinowy należy do cukrów nierafinowanych, a więc nieoczyszczonych, dzięki czemu posiada w swoim składzie składniki mineralne (żelazo, potas, magnez i wapń).

R1ItFTPHBfZ30

Na zdjęciu słoik z pokrywą stojący na stole. W słoiku znajdują się kostki cukru. Po prawej stronie zdjęcia stoją dwie filiżanki.

Cukier buraczany (cukier biały, cukier spożywczy) – pochodzi z buraków cukrowych, nazywany jest białą śmiercią, a jego głównym składnikiem jest sacharoza. Cukier buraczany, w odróżnieniu do cukru trzcinowego, pozbawiony jest jakichkolwiek wartości odżywczych, ze względu na proces rafinowaniarafinacjarafinowania, który zachodzi podczas jego produkcji. Rodzajem cukru buraczanego jest cukier brązowy, z którego początkowo wyodrębnia się melasęmelasamelasę, a później ponownie się ją dodaje. Cukier brązowy, pomimo podobnego wyglądu do cukru trzcinowego, nie zawiera witamin i składników mineralnych.

Laktoza

Laktoza jest składnikiem mieszanin dymotwórczych. Świece dymne stosuje się najczęściej w wojsku, ratownictwie oraz w fotografii. Stosuje się laktozę również jako substancję pomocniczą w tabletkach, ponieważ jest stabilna i nietoksyczna, nie wchodzi w interakcje z innymi składnikami leku oraz pozytywnie wpływa na poprawę smaku. Jest stosowana także jako substancja neutralna, dodawana podczas przygotowywania rozcieńczonych proszków (rozcierekrozcierkarozcierek), które zawierają substancje silnie działające lub higroskopijne w recepturze aptecznej.

Maltoza

Maltoza jest środkiem słodzącym, ale wchodzi również w skład mieszaniny związków chemicznych, umożliwiających hodowlę bakterii lub grzybów pożywek.

RiHuojHNyU6KA

Na zdjęciu na szalce Petriego znajduje się jasnożółta pożywka. Na jej powierzchni są drobnoustroje - skupisko wielu, drobnych komórek. Są jaśniejsze od pożywki.

Celuloza

Celuloza wykorzystywana jest do produkcji papieru – spilśniona na sicie masa włóknista wykonana z celulozy. W postaci celulozy mikrokrystalicznej (symbol E460) używana jest jako dodatek w suplementach diety. Odpowiada za zapobieganie zbrylaniu się sypkich preparatów lub zagęszczanie i żelowanie płynnych substancji. Kompresy wykonane z celulozy stosowane są do dezynfekcji skóry przed iniekcją podczas zabiegów ambulatoryjnych, a także do opatrywania skaleczeń i ran. Także nici chirurgiczne są wykonane z celulozy.

Triazotan(V) celulozy

Ester celulozy i kwasu azotowego(V), w którym trzy grupy azotanowe(V) przypadają na jedną jednostkę glukozową.

R15Yja2jTV1VW

Na ilustracji wzór sumaryczny nitrocelulozy: ${\left[{\mathrm{C}}_6{\mathrm{H}}_7{\left({\mathrm{N}\mathrm{O}}_2\right)}_3{\mathrm{O}}_5\right]}_{\mathrm{n}}$. Wzór strukturalny zbudowany jest z dwóch przestrzennych, połączonych ze sobą sześcioczłonowych pierścieni. Połączone są atomem tlenu. Do każdej reszty glukozowej dołączona jest grupa ${\mathrm{N}\mathrm{O}}_2$, czyli do każdego pierścienia dołączone są trzy takie grupy. Wzór znajduje się w nawiasie kwadratowym. Jest n razy wzięty.

Bawełna strzelnicza – materiał stosowany do produkcji prochu bezdymnego. Na powietrzu spala się jasnym, żółtym płomieniem, nie pozostawiając zapachu ani widocznych pozostałości. Emituje bardzo duże ilości ciepła – spalenie jednego grama jest odczuwalne dwa metry od źródła (spalenie).

Octan celulozy

Ester kwasu octowego i celulozy.

RCAo54WjSO6Qs

Na ilustracji wzór sumaryczny octanu celulozy: ${\left[\left({\mathrm{C}}_6{\mathrm{H}}_7{\mathrm{O}}_2\right){\left({\mathrm{O}\mathrm{O}\mathrm{C}\mathrm{C}\mathrm{H}}_3\right)}_3\right]}_{\mathrm{n}}$. Wzór strukturalny przedstawia dwa przestrzenne, sześcioczłonowe pierścienie. W jednym z wierzchołków pierścieni jest atom tlenu. Pierścienie łączą się atomem tlenu. Każdy pierścień łączy się między innymi z jedną grupą OH oraz z dwiema grupami metylowymi. Wzór znajduje się w nawiasie kwadratowym. Jest n razy wzięty.

Błony fotograficzne – obecnie octan celulozy stanowi bezpieczne podłoże o wysokiej przejrzystości dla błony fotograficznej. Podczas przetłaczania roztworu octanu celulozy w acetonie przez otwory dyszy przędzalniczej następuje odparowanie rozpuszczalnika, dzięki czemu tworzy się stałe włókno. Na podłoże nanosi się warstwę emulsji światłoczułej.

R1SknnR9C7j7I

Zdjęcie przedstawia błonę fotograficzną. Ma postać wstęgi częściowo nawiniętej na rolkę. Jest długa, płaska, czarna, przezroczysta. Ma perforowane brzegi.

Włókna wiskozowe

Rodzaj włókna powstającego w wyniku chemicznej obróbki celulozy. Włókna wiskozowe produkowane jako włókna ciągłe (np. sztuczny jedwab, kord) lub cięte (bawełnopodobne i wełnopodobne).

Sztuczny jedwab to cienkie włókna wiskozowe, które tworzą nitki materiału, stosowane do produkcji ubrań. W przeciwieństwie do jedwabiu charakteryzują się większą odpornością na promieniowanie UV, ale gorszą wytrzymałością.

Włókna bawełnopodobne wykorzystywane są w artykułach higienicznych oraz artykułach gospodarstwa domowego.

Skrobia

Skrobię możemy znaleźć w mączce sago, którą przeznacza się w żywieniu dzieci.

RlVyHRUgwTM58

Na zdjęciu cienki, jasny placek leżący na talerzu.

Słownik

Bibliografia

Litwin M., Styka‑Wlazło Sz., Szymońska J., To jest chemia 2, Warszawa 2016.

McMurry J., Chemia organiczna, tłum. Henryk Koroniak i in., t. 4, Warszawa 2018.