Przeczytaj
Stadia życia
Istotą egzystencjiegzystencji jest stawanie się. Jest ona w ciągłym ruchu. Kierkegaard ujął ten ruch w stadia. Wyróżnił trzy stadia ludzkiego życia: estetyczneestetyczne, etyczneetyczne i religijne. Wyjaśniając hierarchiczną zależność między stadiami, porównał ludzką egzystencję do domu. Stadium estetyczne jest niczym piwnica, stadium etyczne to parter, a stadium religijne – pierwsze piętro. Ludzie mogą przechodzić z jednego poziomu do drugiego, ale – mimo że jest to pożądane – nie muszą. Niektórzy żyją całe życie w piwnicy, inni – na parterze, jeszcze inni – na pierwszym piętrze. Ewentualne przejście zawsze dokonuje się na zasadzie „skoku”, czyli przez zaangażowanie i akt wyboru: albo–albo.
Stadium estetyczne może mieć postać bardziej bezpośrednią (esteta bezpośredni, dążący do zaspokojenia pragnień fizycznych) bądź bardziej refleksyjną (esteta refleksyjny, napawający się samą możliwością i obrazem zmysłowym). Przykładem tej drugiej postaci jest wrażliwość poetycka – poeta, artysta żyje w świecie wyobrażeń zmysłowych, zestawia je ze sobą i tworzy z nich kompozycje.
Specyfikę tego stadium Kierkegaard omówił na przykładzie Don JuanaDon Juana i NeronaNerona.
Don Juan nie wybiera żadnej kobiety, bo wówczas utraciłby wszystkie inne. Zawsze żyje więc możliwością innej kobiety. Nie jest zdolny do wyboru. Neron z kolei jest dobrym przykładem życia estetycznego, bo pokazuje jego pułapkę. Taki esteta, by uniknąć nudy i zdławić niepokój, poszukuje coraz bardziej wyrafinowanych form rozkoszy.
Ale nawet wszechmocny Neron dociera do granicy, za którą nie ma już możliwości uniknięcia melancholiimelancholii. Melancholia jest powodem, dla którego porzucamy życie estetyczne i szukamy innego rodzaju życia. Kierkegaard określał melancholię mianem histerii ducha. Jest to konsekwencja życia w stadium estetycznym. Duch, którym też jesteśmy, jest w tym stadium jakby uwięziony w zmysłowości. Melancholia jest więc głosem ducha, który chce się w nas uwolnić z łańcuchów zmysłowości i zanurzyć w samych możliwościach. Esteta żyje w świecie, w którym nie ma prawdziwego wyboru. Albo wybiera jedno pragnienie, albo drugie. Ale wybór jest tu pozorny. Melancholia zmusza go do prawdziwego wyboru – życie zmysłowe albo ja, moja jaźń, własna dusza.
W stadium estetycznym jesteśmy w stanie nieokreślonym – raz gonimy za jednym pragnieniem, raz za innym. Nie wiemy, kim jesteśmy. W stadium etycznym dochowujemy wierności naszym zasadom i zobowiązaniu.
W stadium etycznym człowiek przede wszystkim dokonuje świadomego wyboru. Nasze wybory definiują to, kim jesteśmy. Normy moralne, zobowiązania, poczucie odpowiedzialności, wierność, praca – to są cechy życia w stadium etycznym.
Albo-alboJeśli chcesz mnie dobrze zrozumieć, musisz pojąć, że przy dokonywaniu wyboru nawet nie tyle chodzi o to, żeby wybrać dobrze, ile raczej o siłę, powagę i patospatos, z którym się wybiera. Dzięki temu daje znać o sobie osobowość w swej wewnętrznej nieskończoności i dzięki temu następuje jej scementowanie.
W życiu etycznym człowiek także nie może osiągnąć spełnienia. Pogrąża się w rozpaczy wynikającej z niepewności własnych zasad. Skąd mamy wiedzieć, że wybraliśmy słusznie? Wybór dobra nie może być czymś arbitralnym, bo prawda jest tylko jedna. Ale każdy wybór człowieka jest czymś arbitralnym. Ciągła niepewność znowu wywołuje lęk, który objawia się jako rozpacz.
Dlatego człowiek szuka oparcia w transcedencji. W ten sposób wkracza w stadium religinje, które jest wyższym piętrem egzystencji. Jednak, pomimo faktu, że życie w tym ostatnim stadium jest najbardziej autentyczne, nie oznacza to przezwyciężenia źródłowego lęku. Lęk jest wpisany w naturę ludzkiej egzystencji i nie można go usunąć. Akt wiary jest oparciem się na Bogu mimo braku przesłanek poświadczających jego istnienie. W filozofii Kierkegaarda nie ma łaski, Bóg nie zstępuje ku wierzącemu. Akt wiary jest skokiem w nieznane. Towarzyszy mu też poczucie winy, tj. świadomość własnej grzeszności, czyli źródłowego rozdarcia.
Słownik
(fr. existentialisme < łac. existere z ex — na zewnątrz + sistere — stać, znajdować się) ruch filozoficzny powstały w I poł. XX w. w Europie, który w centrum zainteresowania stawiał problematykę ludzkiego istnienia w świecie, zwłaszcza jego sensu i konsekwencji etycznych
(gr. aisthetikos — odczuwający) dyscyplina filozoficzna zajmująca się nauką o pięknie
(gr. ethikos — wynikający ze zwyczaju) ogół zasad i norm postępowania przyjętych w danej epoce i w danym środowisku; nauka o moralności
(gr. melancholia — czarna żółć) stan głębokiego przygnębienia i apatii; nastrój łagodnego smutku i głębokiej zadumy; u Kierkegaarda melancholia przybiera dwie formy: pierwsza oznacza pewną świadomą i celową decyzję o wycofaniu się z rzeczywistości; formę „zamknięcia się w sobie”, pewien sposób sposobu odseparowania się człowieka od świata i skierowanie uwagi na samego siebie; druga to „ciężkość umysłu” powstająca bez udziału świadomości, świadczy o braku dojrzałości, która powoduje niemożność osobistego rozwoju ducha
(gr. pathos — wzruszenie, namiętność) podniosły charakter zdarzeń o wielkim, historycznym znaczeniu; ton lub styl mówienia lub pisania podkreślający wzniosłość tematu