Przeczytaj
Wędrówki zwierząt (inaczej migracje) to czynne przemieszczanie się zwierząt na różne odległości. Zjawisko to występuje u wszystkich kręgowców i u niektórych bezkręgowców, szczególnie owadów. Wędrówki te dzieli się na regularne (cykliczne) i nieregularne. Te pierwsze związane są z cyklami życiowymi (np. rozmnażania) lub powtarzalnymi zmianami w środowisku (np. pory dnia, roku). Wędrówki nieregularne wynikają najczęściej z klęsk żywiołowych lub zbyt dużego zagęszczenia populacji. Regularne wędrówki są instynktowe, a więc zakodowane genetycznie. Ich przyczyny są niejasne. Orientacja przestrzenna zwierząt w czasie wędrówek również nie została ostatecznie wyjaśniona.
Podczas wędrówek na tarło łososie atlantyckie nie pobierają pokarmu. Część z nich ginie z wyczerpania.
Wędrówki ryb
Ryby mogą przemieszczać się aktywnie, dzięki pracy mięśni (co wiąże się z wydatkowaniem energii), lub biernie, poddając się ruchom wody. Aktywnie wędrują ryby w postaci dorosłej (zazwyczaj większe gatunki), poruszając się z prądem wody lub pod prąd. Biernie przenoszone są ikra, larwy oraz narybek.
Do przyczyn wędrówek ryb należą rozród, poszukiwanie żerowisk czy zmiany klimatyczne. Ryby, które podczas tych migracji z wód morskich przemieszczają się do wód śródlądowych lub odwrotnie, nazywamy rybami dwuśrodowiskowymi lub diadromicznymi.
Gatunki ryb, które większość życia spędzają w głębinach morskich, a na tarłotarło udają się do rzek, określamy mianem anadromicznychanadromicznych. Z kolei gatunki katadromicznekatadromiczne to takie, których przedstawiciele żyją głównie w środowisku słodkowodnym, lecz tarło odbywają w morzu.
Większość gatunków odbywa tylko jedną wędrówkę w ciągu życia (przykładem jest łosoś pacyficzny (Oncorhynchus)). Nieliczne, jak jesiotr zachodni (Acipenser sturio), robią to wielokrotnie.
Ryby bytujące i odbywające wędrówki w obrębie jednego środowiska klasyfikuje się jako ryby jednośrodowiskowe, a wśród nich wyróżnia się ryby morskie (oceanodromiczne) oraz ryby słodkowodne (potamodromiczne). Do ryb jednośrodowiskowych morskich zaliczane są masowo wędrujące śledziowate (Clupeidae), płastugowate (Pleuronectidae) i makrelowate (Scombridae), a przykładem ryb jednośrodowiskowych słodkowodnych są karpiowate (Cyprinidae).
Tak zwane wędrówki pionowe dotyczą przemieszczania się z wód głębokich na płycizny i odwrotnie. Odbywają je m. in. gołomianki – drapieżne ryby z rodzaju Comephorus występujące w jeziorze Bajkał, które zmieniają głębokość bytowania w zależności od pory dnia i roku. Gołomianka duża (Comephorus baikalensis) latem przebywa na znacznie większych głębokościach (od ponad 1600 do 300 m p.p.m.) niż zimą (od 25 do 400 m p.p.m.), a ponadto za dnia przemieszcza się w głębsze strefy niż nocą. Co ciekawe, kiedy zbliża się moment wydania potomstwa, samice tego żyworodnego gatunku wypływają z poziomu ok. 1000 m p.p.m. ku powierzchni, a gwałtowna zmiana ciśnień rozrywa ich powłoki brzuszne. Prowadzi to do uwolnienia potomstwa oraz najczęściej śmierci samic.
Ryby anadromiczne
To ryby żyjące w morzu, a rozmnażające się w wodach śródlądowych, zwykle w rzekach, i stąd często zaliczane są do fauny słodkowodnej. Należą do nich w większości ryby łososiowate (Salmonidae) i jesiotrowate (Acipenseridae).
Łosoś pacyficzny
Łososie pacyficzne właściwe (Oncorhynchus) to ryby odbywające tarło jesienią. Występują wzdłuż wybrzeży północnej części Oceanu Spokojnego, od Japonii do Kalifornii, i w przyległych częściach Oceanu Arktycznego. Zawsze wracają na tarło do tej samej rzeki, w której się wylęgły. U wszystkich gatunków łososi pacyficznych właściwych zmiany w organizmie spowodowane przemieszczaniem się do rzek są nieodwracalne – ryby giną po pierwszym tarle.
Łosoś atlantycki
Łosoś atlantycki (Salmo salar) zamieszkuje zlewiska północnej części Oceanu Atlantyckiego; w Polsce występuje w Morzu Bałtyckim oraz w dorzeczach Wisły i Odry. Na tarło ryby te płyną z morza do rzek. Narybek w stadium „parrparr” przebywa do 3 lat w rzekach, a w stadium „smoltsmolt” wraca do morza. Po 1–3 latach dorosłe osobniki, jako tarlaki „grilse”, powracają do tej samej rzeki, w której się wylęgły. Po tarle większość łososi ginie; tylko nieliczne, zwane „kelt”, wracają do morza i mogą drugi, a nawet trzeci raz wpłynąć do rzek.
Jesiotr zachodni
Jesiotr zachodni (Acipenser sturio) zamieszkuje wody północnej strefy umiarkowanej, a na tarło wędruje do rzek, niekiedy daleko od ujścia. W Polsce wpływa do Wisły. Jest gatunkiem późno osiągającym dojrzałość (samce w wieku ok. 7‑9 lat, a samice ok. 8‑14 lat) oraz wielokrotnie odbywa tarło.
Ryby katadromiczne
Ryby katadromiczne to ryby odbywające wędrówki z wód śródlądowych do mórz w celu złożenia ikry (niektóre gatunki przemierzają w tym celu wiele tysięcy kilometerów). Należy do nich np. węgorz europejski.
Węgorz europejski
Węgorz europejski (Anguilla anguilla) zamieszkuje stojące i wolno płynące, zarośnięte wody słodkie, a tarło odbywa w morzu. Samce dojrzewają po 5–7 latach życia w wodzie słodkiej. Samice po 7–9 latach wędrują do Morza Sargassowego – obszaru Oceanu Atlantyckiego u wybrzeży Ameryki Północnej – na tarło na głębokości ok. 1000 m. Wylęgłe larwy (leptocefaleleptocefale) są pelagicznepelagiczne: przez ok. 3 lata są biernie unoszone przez Prąd Zatokowy w kierunku wybrzeży europejskich – w tym czasie przekształcają się stopniowo w tzw. węgorzyki szkliste. Następnie zyskują ubarwienie i gdy osiągną długość 6–20 cm, samice przedostają się do rzek, samce zaś pozostają w wodach przyujściowych. Tarło u węgorzy odbywa się tylko raz w ciągu całego życia.
Słownik
gatunek zwierzęcia wodnego, które większość życia spędza w wodach morskich, ale rozmnaża się w wodach śródlądowych
gatunek zwierzęcia wodnego, które większość życia zasiedla środowisko wód śródlądowych, a rozmnażanie odbywa w wodach morskich; młode osobniki następnego pokolenia wracają do wód słodkich
stadium larwalne niektórych ryb, o galaretowatym szkielecie, przypominające kształtem listek wierzby
stadium rozwojowe narybku łososia szlachetnego, charakteryzuje się ciemnymi plamami na szarobrązowym tle położonymi wzdłuż linii bocznej; kolejnym stadium jest smolt
(gr. pélagos – morze) toń wodna; wody otwarte mórz, oceanów i jezior; zasiedlają go rozmaite zespoły planktonu i nektonu
stadium rozwojowe łososia szlachetnego, w okresie od rozpoczęcia wędrówki ku morzu do pierwszych dni pobytu w przybrzeżnych wodach morskich
okres godowy ryb, podczas którego następuje akt odłożenia (składania) i zapłodnienia jaj; tarło poprzedza zwykle wybór odpowiedniego miejsca (tarliska), w którym rozwijające się młode będą miały optymalne warunki życia; na ogół tarło odbywa się raz w roku, rzadziej – kilka razy, przez wiele kolejnych lat lub tylko raz w ciągu życia (np. węgorz)