Walka z terroryzmem

Współczesny świat nie znalazł jeszcze recepty na wyeliminowanie terroryzmu i zapewnienie ludzkości spokojnej egzystencji. Jednak coraz dokładniejsze poznawanie i rozumienie tego zjawiska pozwala na wypracowywanie dość sprawnych mechanizmów obronnych. Jednym z takich mechanizmów jest bezpośrednia walka z terroryzmem. Może ona przybierać formy:

W literaturze przedmiotu funkcjonuje pogląd, że walka z terroryzmem jest możliwa przez likwidację jego przyczyn. Należy jednak zdać sobie sprawę, że nie jest to takie proste, ponieważ czasem trudno jednoznacznie określić podłoże tego typu zjawiska. Często jest to wypadkowa wielu elementów, a dodatkowo może zaistnieć kilka teorii motywujących takie czy inne zachowanie. Nie sposób więc wypracować jednolitej koncepcji, która wskaże skuteczne metody walki z tym zagrożeniem. W takiej sytuacji znacznie lepiej jest zmniejszyć możliwości sprawnego funkcjonowania ugrupowań terrorystycznych, choćby przez odcięcie ich od ośrodków zaopatrujących w broń, urządzenia techniczne czy przez ograniczenie finansowania. Wydaje się, że ta metoda ma racjonalne podłoże i większe szanse na sprawdzenie się w rzeczywistości.

Istotnym elementem systemu przeciwdziałania terroryzmowi jest profilaktyka przygotowująca społeczeństwo do ewentualnego ataku. Jeszcze ważniejsze jest rozpoznanie i zdefiniowanie zjawiska, zidentyfikowanie grupy stosującej metody terroru, określenie jej zamiarów i możliwości realizacyjnych. Na przeciwległym biegunie tych czynności znajduje się sprawnie funkcjonujący system zwalczania: zarówno środki fizyczne, jak i regulacje ustawowe. Ostatni element systemu to reagowanie kryzysowe: administracja rządowa i samorządowa, system ratowniczy.

Początek regulacji międzynarodowych

Regulacje prawne dotyczące kwestii zwalczania terroryzmu pojawiły się już w początkach XX wieku. Należy jednak wspomnieć, że pierwsze akty prawne traktowały temat szeroko (wówczas terroryzm we współczesnym rozumieniu tego pojęcia jeszcze nie funkcjonował) i obejmowały kwestie bezpieczeństwa. Jednak z biegiem lat dyskusje na ten temat stawały się coraz bardziej konkretne. Przykładem może być choćby konferencja przeprowadzona w 1926 roku pod agendą Międzynarodowego Prawa KarnegoMiędzynarodowe Prawo KarneMiędzynarodowego Prawa Karnego, podczas której po raz pierwszy zaproponowano i przyjęto definicję terroryzmu międzynarodowegoterroryzm międzynarodowyterroryzmu międzynarodowego. Kolejne konferencje rozwijały i precyzowały zagadnienia dotyczące terroryzmu.

• Na konferencji kopenhaskiej w 1935 roku zaprezentowano pierwszy raport na temat terroryzmu, wskazujący jego międzynarodowy wymiar.

• Na sesji w Madrycie w 1976 roku uznano między innymi, że terroryści są wrogami ludzkości i jako tacy powinni znaleźć się poza prawem.

• Na kongresie w Budapeszcie w 1999 roku zajmowano się przeciwdziałaniem terroryzmowi.

Regulacje prawne

R15qX1LAwRcZH1

Grafika przedstawia flagę ONZ. Na błękitnym tle, w centralnej części widnieje glob ziemski z zaznaczonymi kontynentami. Otoczony jest wieńcem laurowym.

Zjawisko terroryzmu nie tylko było przedmiotem dyskusji na konferencjach i sesjach naukowych, ale zajęły się nim także organizacje międzynarodowe. W 1937 roku pod auspicjami Ligi Narodów została przyjęta konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu terroryzmu. Dokument ten precyzował pojęcie terroryzmu i wskazywał metody oraz środki ścigania i karania sprawców zamachów. W latach 60. zagadnieniem tym zajęła się ONZ i uchwaliła od tego czasu wiele rezolucji i konwencji mniej lub bardziej bezpośrednio dotyczących omawianego problemu. W ramach ONZ oraz Rady Europy powstał i funkcjonuje międzynarodowy, prawny model walki z terroryzmem. Jego główne założenia oparte są na szeroko pojętej współpracy pomiędzy państwami. Model ten zakłada ponadto obowiązek podejmowania przez poszczególne państwa samodzielnych działań w obrębie swojego terytorium w sferze zwalczania przejawów terroryzmu.

W początkowym okresie funkcjonowania Wspólnoty Europejskiej terroryzm był przedmiotem obrad na poziomie ministrów spraw wewnętrznych, sprawiedliwości i ministrów spraw zagranicznych. W czerwcu 1976 roku utworzono grupę TREVI. Jej zadaniem było opracowywanie strategii walki z przestępczością zorganizowaną (nielegalny handel narkotykami oraz terroryzm). Zintesyfikowano wówczas współpracę techniczną, wymianę informacji, powołano krajowe centra spotkań oraz zmieniono system szkoleń policjantów, szczególnie oddziałów specjalistycznych. W 1986 roku powołano Grupę Roboczą ds. Zwalczania Terroryzmu Międzynarodowego. Jednocześnie do przyjętego w tym samym roku Jednolitego aktu europejskiego dołączono deklarację łączącą swobodę przypływu osób z wymianą informacji dotyczących m.in. terroryzmu.

Ważnym krokiem było także przyjęcie traktatu z Maastricht, w którym w Tytule VI zaznaczono, że współpraca państwa ma także dotyczyć współpracy policyjnej, ukierunkowanej m.in. na zapobieganie i zwalczanie terroryzmu. Na tej podstawie powołano Komitet K.4, który miał nad tym czuwać. 6 lipca 1995 roku podpisano Konwencję o Europolu określającą cele i zasady funkcjonowania Europejskiego Urzędu Policji. W artykule 2.1 Konwencji stwierdzono, że celem Europolu jest poprawa skuteczności i umożliwienie współpracy władz państw członkowskich m.in. w przeciwdziałaniu i zwalczaniu terroryzmu.

Rw3Uaivr7Wr9d1

Grafika przedstawia flagę Unii Europejskiej. Na granatowym tle w okręgu znajduje się dwanaście żółtych, pięcioramiennych gwiazd.

W obrębie Unii Europejskiej kwestie zwalczania terroryzmu regulują obecnie dwa zasadnicze dokumenty: Strategia Unii Europejskiej w zakresie zwalczania terroryzmu z 2005 roku oraz zaktualizowany w tymże roku Plan działania dotyczący zjawiska terroryzmu. Strategia jest głównym aktem systematyzującym omawianą problematykę i wskazującym cztery płaszczyzny zwalczania omawianego zjawiska.

Ponadto strategia wyznacza rodzaje działań do realizacji w sferze przeciwdziałania terroryzmowi:

• skorygowanie w obrębie Unii mechanizmów służących ochronie ludności;

• wypracowanie metod służących do oceny ryzyka wystąpienia zagrożeń; ma to być element określający zdolność do reagowania w sytuacjach kryzysowych (zamach);

• poprawę współpracy i koordynacji organizacji międzynarodowych w odniesieniu do reagowania na ataki terrorystyczne oraz podobne zdarzenia kryzysowe;

• wymianę doświadczeń w kwestii pomocy ofiarom ataku i ich rodzinom.

Powyższy dokument podkreśla, że za walkę z terroryzmem bezpośrednio odpowiedzialne są państwa członkowskie, a sama Unia Europejska może tylko zaproponować współpracę.

Zaleca się także, aby poszczególne kraje członkowskie powołały narodowe systemy zarządzania kryzysowego łączące ogniwa władzy zdolne do natychmiastowej reakcji na zamach terrorystyczny. Centra zarządzania kryzysowego krajów członkowskich powinny ze sobą współpracować i być przygotowane na zagrożenie o wymiarze ponadnarodowym. Pożądane jest też organizowanie ćwiczeń antyterrorystycznych.

RZ0TBiUbrIpTD1

Flaga NATO. Na niebieskim tle symbolizującym Ocean Atlantycki oraz zgodę znajduje się biały pierścień – symbolizujący jedność oraz róża kompasowa symbolizująca dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa ze wszystkich stron.

Zgodnie ze stanowiskiem NATO wobec działań terrorystycznych państwa członkowskie są zobowiązane w zasadzie tylko do reagowania kryzysowego w przypadku zamachu terrorystycznego. Jest więc to cały zespół przedsięwzięć organizacyjnych i planistycznych zapewniających sprawne funkcjonowanie struktur państwowych i ochrony ludności; obejmuje on prawie wszystkie dziedziny organizacji państwa.

Proces cywilnego przygotowania i zarządzania należy do kompetencji wewnętrznych państwa wynikających z członkostwa w NATO, które koordynuje działania państw członkowskich w tym zakresie. Szczególnie ważnym wydarzeniem, które wpłynęło na politykę NATO w stosunku do terroryzmu był atak terrorystyczny na WTC z 11 września 2001 r. Jens Stoltenberg, szef sojuszu, podczas uroczystości upamiętniających to wydarzenie w 2019 roku powiedział:

Wóczas NATO do Afganistanu wysłało oddziały wojskowe z Kanady i Europy, aby wspomagały walczące tam z talibami oddziały amerykańskie. Od tej pory nastąpiło zacieśnienie współpracy państw członkowskich NATO w tej kwestii.

RCIxdC6tN8peK1

Grafika przedstawia logo OSCE. Na czterech oddzielonych od siebie, granatowych prostokątach widnieją litery OSCE.

Istotny wkład w zwalczanie terroryzmu wniosła OBWE, wskazując podczas szczytu w Bukareszcie w 2001 roku na podstawowe kierunki walki z terroryzmem. W sformułowanym wówczas dokumencie – Bukareszteńskim planie działania na rzecz walki z terroryzmem – określono trzy kierunki aktywności państw członkowskich w tej materii:

R1QDUSEILn3ga1

Ilustracja

Efektywne przeciwdziałanie terroryzmowi i zwalczanie go powinny być realizowane w obrębie następujących obszarów:

Elementem powiązanym z pięcioma wymienionymi obszarami jest likwidacja skutków zamachu terrorystycznego. Konsekwencją czynu agresji są zniszczenia, ofiary śmiertelne wśród ludności, stan zastraszenia itp. Likwidacja skutków zamachu powinna polegać więc na ewakuacji ludności, ratownictwie, udzielaniu pomocy poszkodowanym. Aby skutecznie realizować te zadania, konieczne jest wypracowanie modelu postępowania i współpracy między poszczególnymi ogniwami administracji państwowej, wyspecjalizowanych służb i struktur międzynarodowych.

Słownik