Przeczytaj
Przeorganizowanie obozu władzy
Wyjaśnij znaczenie miejsca pochówku.
Po ciężkiej chorobie 12 maja 1935 r. zmarł Józef Piłsudski, który aż do ostatnich chwil decydował w dużej mierze o polityce wewnętrznej i zagranicznej Polski. On też był filarem bloku rządzącego, nazywanego potocznie obozem sanacyjnymsanacyjnym. Gdy niespodziewanie Marszałka zabrakło, szybko doszło do kryzysu i rozpadu w kierującym krajem ugrupowaniu. Problemem stało się wyłonienie osoby, która przejęłaby rolę Piłsudskiego.
Jeszcze za życia Marszałka o pozycję w obozie sanacyjnym rywalizowały dwie frakcje. Pierwszej przewodził prezydent Ignacy Mościcki, członkowie drugiej skupili się wokół Walerego Sławka, bliskiego współpracownika Piłsudskiego, który w 1927 r. założył Bezpartyjny Blok Współpracy z RządemBezpartyjny Blok Współpracy z Rządem. Ten czołowy polityk sanacyjny liczył, że po wyborach do parlamentu w 1935 r. Mościcki złoży urząd, a on go przejmie. Jednak Ignacy Mościcki nie zamierzał zgadzać się na taki układ – w 1933 r. został wybrany na drugą kadencję, na kolejne siedem lat, a Konstytucja kwietniowa (na której zależało członkom BBWR‑u i którą sami przegłosowali) nie pozwalała na odwołanie prezydenta. Rozczarowany wynikiem Walery Sławek rozwiązał BBWR, zaczął też powoli tracić pozycję w życiu politycznym II Rzeczypospolitej.
Tymczasem na znaczeniu zyskiwał gen. Edward Rydz‑Śmigły. Wkrótce po śmierci Piłsudskiego został mianowany Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych (GISZ). Oprócz istniejącej tzw. grupy zamkowej, skupionej wokół Mościckiego oraz wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego, powstał kolejny ośrodek władzy – tzw. grupa GISZ. W jej skład wchodzili głównie wojskowi, którzy opowiadali się za ostrym kursem wobec opozycji. Istniał jeszcze obóz zwolenników ministra spraw zagranicznych Józefa Becka, ale on sam w politycznych roszadach starał się zajmować neutralne stanowisko.
W maju 1936 r. wszystkie ugrupowania doszły do porozumienia i kompromisu. Rząd Mariana Zyndrama‑Kościałkowskiego ustąpił, a misję utworzenia nowego gabinetu powierzono gen. Felicjanowi Sławojowi Składkowskiemu. Rząd ten pełnił swoją funkcję aż do 30 września 1939 r.
Sanacja utworzyła w 1937 r. nową organizację – Obóz Zjednoczenia NarodowegoObóz Zjednoczenia Narodowego (OZN, zwany potocznie Ozonem), który łączył dotychczasową koncepcję silnego państwa z endeckimi ideami narodowymi. Nawiązywał też do solidaryzmu społecznego, głosząc konieczność industrializacji, rozwiązania problemów przeludnienia wsi, upowszechnienia oświaty i współpracy z mniejszościami narodowymi.
Polskie partie polityczne w dobie dyktatury
Opozycja parlamentarna, odsunięta od odpowiedzialności za rządy, uległa radykalizacji. Roman Dmowski powołał w 1926 r. Obóz Wielkiej PolskiObóz Wielkiej Polski (OWP). Jego członkowie nosili jednolite jasne koszule i wojskowe pasy z koalicyjkami. Była to skrajnie prawicowa, nacjonalistyczna organizacja pozaparlamentarna występująca przeciw sanacji, lewicy oraz mniejszościom narodowym, a szczególnie przeciw Żydom. W 1933 r. władze sanacyjne rozwiązały OWP w odpowiedzi na wywoływane przez tę organizację antysemickie zamieszki uliczne. Część jej byłych działaczy utworzyła Obóz Narodowo‑Radykalny (ONR), postulujący m.in. pozbawienie Żydów praw obywatelskich. ONR jednak zdelegalizowano, a organizacja, działając w konspiracji, podzieliła się na ONR‑ABC i ONR‑Falanga. W 1928 r. parlamentarny Związek Ludowo‑Narodowy (ZLN) przekształcono w Stronnictwo Narodowe.
W 1931 r. nastąpiło zjednoczenie ruchu ludowego. PSL‑Piast, PSL‑Wyzwolenie i Stronnictwo Chłopskie utworzyły Stronnictwo LudoweStronnictwo Ludowe (SL). W 1937 r. ugrupowania centrowe, chadecja i NPR, połączyły się w Stronnictwo Pracy (SP). W 1939 r. przeciwni Ozonowi lewicowi piłsudczycy powołali Stronnictwo Demokratyczne (SD).
Najsilniejszą partią lewicową pozostała Polska Partia Socjalistyczna (PPS). Nielegalną w Polsce Komunistyczną Partię Polski (KPP) rozwiązał KominternKomintern na początku 1938 r., po czystkach, jakie nastąpiły w ZSRS. Wcześniej już w Związku Sowieckim rozstrzelano większość przywódców tej partii. Ocaleli ci, którzy siedzieli w tym czasie w polskich więzieniach.
Słownik
założony po przewrocie majowym w 1927 r. przez Walerego Sławka, rozwiązany w 1935 r.; skupiał działaczy o różnych poglądach politycznych popierających politykę Józefa Piłsudskiego
międzynarodowa organizacja komunistyczna, założona przez Włodzimierza Lenina w Moskwie 1919 r., w jej skład weszło 19 partii komunistycznych; została rozwiązana przez Stalina w 1943 r.
powołany w 1937 r. przez płk. Adama Koca w miejsce Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem
radykalna organizacja polityczna o charakterze prawicowym i nacjonalistycznym, utworzona z inicjatywy Romana Dmowskiego w grudniu 1926 r.; podkreślała swoje przywiązanie do religii katolickiej, głosiła idee rezygnacji z ustroju demokratyczno‑parlamentarnego oraz utworzenie państwa narodowego, w którym ograniczono by wpływ obywateli pochodzenia żydowskiego (aż do całkowitego wykluczenia ich z życia gospodarczo‑politycznego), a mniejszości słowiańskie poddane byłyby polonizacji
(z łac. sanatio – odnowienie) system rządów ustanowiony po zamachu majowym z 1926 r., w wyniku którego do władzy doszli ludzie związani z Józefem Piłsudskim; celem tych rządów było uzdrowienie sytuacji w kraju
reprezentująca chłopów partia polityczna, powstała w marcu 1931 r. z połączenia trzech innych chłopskich partii: PSL‑Piast, PSL‑Wyzwolenie oraz Stronnictwa Chłopskiego; głosiła hasła m.in. reformy rolnej bez odszkodowania, a także uspołecznienia wybranych gałęzi gospodarki
Słowa kluczowe
obozy narodowe, partie polityczne, sanacja, dzieje II Rzeczypospolitej, BBWR, Obóz Zjednoczenia Narodowego
Bibliografia
O. Terlecki, Z dziejów Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 1985.
S. Cat‑Mackiewicz, Historia Polski od 11 listopada 1918 do 17 września 1939, Warszawa 1989.
A. Chojnowski, BBWR – antypartyjna partia piłsudczyków, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2008, nr 5–6.