1. Przypomnij tematy podejmowane w twórczości romantyków. Jakie mity stworzyła poezja tej epoki? Nazwij je i podaj przykłady utworów, z których pochodzą.
2. Z którymi poglądami romantyków podjęli dialog twórcy młodopolscy? Przywołaj utwory, w których się on toczy, i przedstaw najważniejsze kwestie powracające w tym dialogu.
3. Wymień związki frazeologiczne pochodzące z liryki romantycznej, które utrwaliły się w języku polskim jako skrzydlate słowa.
4. Odszukaj w dostępnych ci źródłach jeszcze inne skrzydlate słowa o romantycznym rodowodzie.
5. Odpowiedz, w jakich sytuacjach można by ich użyć. Jaką funkcję w języku mogą pełnić skrzydlate słowa?
1. Przypomnij tematy podejmowane w twórczości romantyków. Jakie mity stworzyła poezja tej epoki? Nazwij je i podaj przykłady utworów, z których pochodzą.
2. Z którymi poglądami romantyków podjęli dialog twórcy młodopolscy? Przywołaj utwory, w których się on toczy, i przedstaw najważniejsze kwestie powracające w tym dialogu.
3. Wymień związki frazeologiczne pochodzące z liryki romantycznej, które utrwaliły się w języku polskim jako skrzydlate słowa.
4. Odszukaj w dostępnych ci źródłach jeszcze inne skrzydlate słowa o romantycznym rodowodzie.
5. Odpowiedz, w jakich sytuacjach można by ich użyć. Jaką funkcję w języku mogą pełnić skrzydlate słowa?
Przypomnij tematy podejmowane w twórczości romantyków. Jakie mity stworzyła poezja tej epoki? Nazwij je i podaj przykłady utworów, z których pochodzą.
Z którymi poglądami romantyków podjęli dialog twórcy młodopolscy? Przywołaj utwory, w których się on toczy, i przedstaw najważniejsze kwestie powracające w tym dialogu.
Wymień związki frazeologiczne pochodzące z liryki romantycznej, które utrwaliły się w języku polskim jako skrzydlate słowa.
Odszukaj w dostępnych ci źródłach jeszcze inne skrzydlate słowa o romantycznym rodowodzie.
Odpowiedz, w jakich sytuacjach można by ich użyć. Jaką funkcję w języku mogą pełnić skrzydlate słowa?
Anna NasiłowskaSkamandryci
[Grupa poetycka]
R1YnVcwW1LS1N1
Ilustracja przedstawia stronę tytułową czasopisma Skamander . Obok napisu Skamander Miesięcznik Poetycki znajduje się rycina prezentująca postać Orfeusza. Ten mitologiczny bohater trzyma harfę, a w jego tle na tylnych kopytach stoi kozioł.
Strona tytułowa czasopisma „Skamander”, autor nieznany
Źródło: domena publiczna.
Zasadniczy zrąb grupy tworzyła piątka poetów. Było wśród nich dwóch warszawiaków: Jan Lechoń i Antoni Słonimski. Julian Tuwim przybył do Warszawy z Łodzi, by studiować na uniwersytecie; Kazimierz Wierzyński pochodził z Galicji Wschodniej i miał za sobą doświadczenie przymusowej służby w armii austriackiej i niewolę rosyjską. Z Ukrainy przyjechał Jarosław Iwaszkiewicz, którego, jak wielu Polaków, zwłaszcza ze sfer ziemiańskich, tragiczne wydarzenia rewolucji zmusiły do opuszczenia na zawsze kraju dzieciństwa i wczesnej młodości. Mimo różnych przeżyć, pochodzenia społecznego, doświadczeń wojennych lat – skamandryci stanowili dość zwartą grupę. Łączyło ich przekonanie, że to od nich właśnie zaczyna się nowa poezja niepodległej Polski, a to oznacza odrzucenie psychicznego ciężaru wojny i zaborów. Słowa poety brzmią buntowniczo: „O zwalcież mi Łazienki królewskie w Warszawie [...] A Ceres złotonośną utopcie mi w stawie”.
Jeżeli gdzieś na Starym pokaże się Mieście I utkwi w was Kiliński swe oczy zielone, Zabijcie go! – A trupa zawleczcie na stronę I tylko wieść mi o tym radosną przynieście.
– pisał Lechoń w słynnym wierszu Herostrates. Czyli: dość mitów narodowych, cierpiętnictwa, bohaterstwa, trzeba odrzucić zbędny balast skostniałych wzorców czasu niewoli, aby spojrzeć na nowo rzeczywistości prosto w twarz: „A wiosną – niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę”.
Cały wiersz składa się z aluzji do wielkich wzorów, traktowanych z młodzieńczą dezynwolturądezynwolturadezynwolturą. Łazienki – to odwołanie się nie tylko do pewnego historycznego miejsca, ale także do Nocy listopadowej Wyspiańskiego, zielone Kilińskiego oczy w Uspokojeniu Słowackiego wskazują oczywiste źródło Lechoniowskiego kryptocytatu, a „wiosna” to wytarta metafora poezji narodowej, oznaczająca nadzieję na odrodzenie. Lechoń proponuje zaś wrócić... do pory roku.
[...]
Piątka poetów, którzy tworzyli zasadniczy trzon grupy Skamandra, to odrębne silne indywidualności. Skamander zresztą cenił przede wszystkim indywidualność twórczą. [...]
[Tuwim]
Julian Tuwim niewątpliwie miał talent poetycki. Nie jest to romantyczny „geniusz”, czyli dar wieszczy, pozwalający na przenikanie tajemnic bytu, ale po prostu umiejętność znalezienia właściwej formy, wirtuozeriawirtuozeriawirtuozeria słowa, pisanie bez wysiłku, z radością. [...] poeta to ktoś z tłumu, już nie artysta skłócony ze światem i przeżywający w samotności swoje lęki i urazy, a młody człowiek, napotykający w wielkomiejskim życiu dość typowe sytuacje, jak miłość, i tym tylko różniący się od innych, że obdarzony jest szczególną zdolnością tworzenia wierszy. [...]
Wiersze Tuwima również znakomicie sprawdziły się na scenie Pod PicadoremPod PicadoremPod Picadorem: były dynamiczne, rytmiczne, optymistyczne i mówiły o przeżyciach mieszkańca wielkiego miasta. Witalizm, urbanizm, panteizm to określenia mogące scharakteryzować postawę poety i choć żadne z nich nie jest nazwą prądu czy osobnego kierunku, łatwo zrozumieć, że w utworach Tuwima witano z entuzjazmem ożywczy powiew nowości. Podobnie zresztą jak w utworach Kazimierza Wierzyńskiego, który do Warszawy przybył z Rosji, gdzie spędził ponad rok w obozie internowania jako żołnierz austriacki. Na scenie kabaretu Pod Picadorem zaprezentował jednak wiersze pełne optymizmu, upojenia młodością, uwielbienia życia, a utwory pesymistyczne, napisane w obozie, na razie schował. [...]
[Wierzyński]
Dwa pierwsze tomy Wierzyńskiego Wiosna i wino (1919) i Wróble na dachu (1921) to najpełniejsze wcielenie skamandryckiego optymizmu i witalizmu. Poeta bardzo żywiołowo przeżywa świat, akceptuje go, określa się jako „ekstatyk życia”, jest szczęśliwy zarówno w zetknięciu z przyrodą, jak i w mieście, wśród tłumu. Zachwyca go uroda kobiet, własna młodość i samo życie. [...]
Laur olimpijski (1927) to rozwinięcie afirmacji życia; Wierzyński tworzy wizje człowieka aktywnego, sport jest dla niego dążeniem do harmonii, która najpełniej wyraża się w ruchu; publiczność na stadionie to przykład wspólnoty tworzącej się w przeżywaniu emocji, a cała idea olimpijska staje się szansą dla cywilizacji. Poezja o sporcie ma niewątpliwie antyczną tradycję, w starożytnej Grecji bowiem na cześć zwycięzców układano ody [...]. Sport jest jednak tematem nowym, dwudziestowiecznym, a u Wierzyńskiego – dowodem optymizmu, wyraźnego zafascynowania nowoczesnością. W sporcie człowiek staje się jednością, przestaje być podzielony na intelekt i ciało, emocje i myśli, działania i refleksję, tak często sobie przeciwstawne. Olimpiada w tomie Laur olimpijski, przetłumaczonym na wiele języków, to próba sięgnięcia ludzkości po doskonałość, wspólna walka ze słabością, a nie – walka przeciwko sobie.
pol1 Źródło: Anna Nasiłowska, Skamandryci, [w:] tejże, Trzydziestolecie 1914–1944.
dezynwoltura
swobodne, lekceważące zachowanie
wirtuozeria
mistrzowski poziom umiejętności w jakiejś dziedzinie
RwkSga8Ga8KkU1
Prezentacja.
Prezentacja.
1
RyfOfIeBsN8SO
Obraz przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Jego twarz jest pociągła, z wyraźnie zaznaczonymi kośćmi policzkowymi. Mężczyzna ma długi, orli nos i duże, wyraziste oczy. Włosy mężczyzny są ciemne, zaczesane ku górze. Mężczyzna ubrany jest w koszulę, garnitur, ma zawiązany pod szyją krawat. Na obrazie widnieją typowe dla obrazów Witkiewicza, niezrozumiałe podpisy.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Portret Juliana Tuwima, 1929
Źródło: domena publiczna.
R5ENNKGuxnBYr
Obraz przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Mężczyzna siedzi, trzyma w lewej ręce książkę. Prawą rękę ma uniesioną na wysokości głowy. Twarz mężczyzny jest szczupła, pociągła, czoło wysokie. Włosy proste, ciemne, zaczesane częściowo na czoło. Mężczyzna ubrany jest w garnitur i koszulę, szyję ma owiniętą szalem. Obok niego, na stoliku, stoi dzbanek i leżą na talerzyku jabłka.
Roman Kramsztyk, Portret Jana Lechonia, 1919
Źródło: domena publiczna.
R1LlJRQH8uzLl
Zdjęcie przedstawia uśmiechniętego, młodego mężczyznę stojącego na ulicy. Mężczyzna jest szczupły, ma pociągłą twarz i krótkie włosy. Nosi okulary. Ubrany jest w elegancki garnitur, koszulę i krawat.
Kazimierz Wierzyński, 1928
Źródło: domena publiczna.
R3nY6ZssiTWx1
Zdjęcie przedstawiające młodego mężczyznę. Mężczyzna ma owalną twarz, Jest lekko łysiejący, krótko ostrzyżony. Nosi okrągłe okulary. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat.
Antoni Słonimski, pocztówka wydana w 1933 roku
Źródło: domena publiczna.
R1De2FYLQtLNZ
Obraz przedstawia portret kobiety i mężczyzny. Nie jest to jednak obraz realistyczny, a noszący znamiona groteskowej deformacji. Artysta ukazał kobietę o nienaturalnie spiczastej twarzy, Z zapadniętymi oczami, których okolice pociągnięte są czerwoną farbą. Twarz mężczyzny jest także nienaturalna - nieproporcjonalnie duża i wydłużona, ze sztucznie zaznaczonymi kośćmi policznów, czoła, oczodołów i podbródka. Zdaje się mieć wyraz demoniczny, na co wskazuje także jej czerwono‑fioletowa kolorystyka.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Portret Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów, 1922]
Słownik
Pod Picadorem
Pod Picadorem
nazwa kawiarni artystycznej (będącej rodzajem kabaretu literackiego); gromadzili się w niej poeci, którzy następnie utworzyli grupę Skamander
biologizm
biologizm
(gr. bios – życie, logos – słowo, nauka) – tłumaczenie indywidualnych i społecznych zachowań ludzi czynnikami biologicznymi
kryptocytat
kryptocytat
(gr. kryptos – ukryty) – cudze słowa ukryte w zmienionej formie w utworze innego autora
mit narodowy
nieuzasadnione racjonalnie, oparte na wierze i emocjach przekonanie o wyjątkowości jakiegoś narodu, silnie zakorzenione w świadomości społecznej. Może służyć podtrzymywaniu tożsamości narodowej, ale w skrajnych przypadkach bywa źródłem nacjonalizmu.
panteizm
panteizm
(gr. pán – wszystko + theós – Bóg) – doktryna filozoficzna, zgodnie z którą Bóg jest tożsamy ze światem, istnieje wewnątrz niego, a nie ponad nim lub obok niego; popularna w epoce romantyzmu
skrzydlate słowa
skrzydlate słowa
rozpowszechnione w kulturze, powszechnie znane cytaty z literatury, filmu; fragmenty wypowiedzi postaci historycznych i fikcyjnych, niekiedy tytuły, hasła. Termin zaproponowany przez niemieckiego filologa Georga Büchmanna, który w roku 1864 wydał zbiór wyrażeń pt. Geflügelte Worte (Skrzydlate słowa)
urbanizm
urbanizm
(łac. urbanus – miejski) – fascynacja miastem; tendencja charakterystyczna dla poezji początków XX wieku
witalizm
witalizm
(łac. vitalis – należący do życia, życiowy) – energia życiowa, a także koncepcja filozficzna zakładająca istnienie w organizmach żywych niematerialnej, swoistej „siły życiowej” (vis vitalis), która kieruje procesami życiowymi i decyduje o ich przebiegu