Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
bg‑lime

E‑materiały powiązane z tematem

bg‑lime

Budowa anatomiczna liścia

1
bg‑gray2

Ligustr pospolity

RR450FbPFgLXQ1
Ligustr pospolity (Ligustrum vulgare).
Źródło: Meneerke bloem, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Ligustr pospolity (Ligustrum vulgare) to krzew liściasty z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), osiągający ok. 2–3 m wysokości. Ma sezonowe skórzaste liście o eliptycznym kształcie, które z wierzchu są błyszczące i ciemnozielone, a od spodu matowe i jaśniejsze, z widocznym nerwem głównym.

Krzew ten zakwita latem, wydając drobne, kremowobiałe, lekko pachnące kwiaty, zebrane w wiechowate kwiatostany. Jesienią z kwiatów wykształcają się kuliste, błyszczące, czarne, skupione w gronach owoce, które utrzymują się na pędach aż do wiosny. Owoce te są dla człowieka trujące, ale dla wielu zwierząt (głównie ptaków) stanowią ważny składnik diety.

Ligustr dobrze znosi suszę, mróz i zanieczyszczenia miejskie. Znajduje zastosowanie jako roślina ozdobna. Jest doskonałą rośliną na żywopłoty, ponieważ łatwo regeneruje się nawet po ostrym cięciu oraz rzadko bywa atakowany przez choroby i szkodniki.

bg‑gray2

Sosna czarna

R1ZPuiQl0XmDR
Sosna czarna (Pinus nigra).
Źródło: Jonasz, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Sosna czarna (Pinus nigra) to gatunek drzewa iglastego, zimozielonego i długowiecznego (szacuje się, że niektóre egzemplarze osiągają wiek ponad 500 lat). Dorasta do 25–45 m wysokości.

Jej liście to sztywne, spiczaste igły zebrane w pęczkach po dwie, w kolorze ciemnozielonym, o długości 8–14 cm i grubości 1–2 mm. Ma również jasnobrązowe szyszki o długości ok. 4–7 cm. Owocuje po 15–40 latach.

Odmiana ta nie wymaga żyznej gleby – rośnie na podłożu suchym, piaszczystym lub gliniastym, bogatym w wapń. Cechuje się wysoką wytrzymałością na ujemne temperatury i bardzo dobrą odpornością na zanieczyszczenia środowiska.

bg‑gray2

Sosna zwyczajna

R1DN3cl5bu62x
Sosna zwyczajna, pospolita (Pinus sylvestris).
Źródło: Agnieszka Kwiecien, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) to gatunek wiecznie zielonego drzewa iglastego, osiągającego zazwyczaj 30 m wysokości (a w sprzyjających warunkach nawet 40–48 m).

Ma sztywne, twarde i ostro zakończone igły osadzone parami na krótkopędach o długości 3–7 cm i grubości 1–2 mm, zwykle skręcone wzdłuż osi o 180°. Najczęściej są ciemnozielone z odcieniem niebieskawym, sinawym lub srebrzystym. W igłach sosny zwyczajnej znajduje się od 3 do 13 przewodów żywicznych, położonych pod epidermą (skórką), która utworzona jest z małych grubościennych komórek. Przewody żywiczne wysłane cienkościennymi komórkami wydzielniczymi są otoczone grubościenną sklerenchymą. Szyszki sosny zwyczajnej, o długości do 7 cm, osadzone są pojedynczo lub po dwie (a nawet trzy). Początkowo zielone, później brunatnieją i pękają, uwalniając przenoszone przez wiatr uskrzydlone nasiona.

Gatunek ten jest odporny na duże wahania temperatury (dobrze znosi zarówno suszę, jak i mrozy), jednak ma duże wymagania względem światła.

bg‑lime

Obserwacja mikroskopowa tkanek roślinnych

Do obserwacji struktur tkankowych i komórkowych używa się głównie mikroskopów (z gr. mikros – mały, skopeo – patrzę, obserwuję) – przyrządów optycznych pozwalających na otrzymywanie powiększonych obrazów obiektów niewidocznych gołym okiem. Najczęściej stosowanym mikroskopem do obserwacji tkanek roślinnych jest mikroskop świetlny, który wykorzystuje wiązkę światła przechodzącą przez specjalny układ optyczny, tworzony przez zestaw soczewek umieszczonych w obiektywie i okularze.

Taka obserwacja jest jednak utrudniona, gdyż komórki i ich elementy nie wykazują różnic w absorpcji promieniowania elektromagnetycznego. Przekłada się to na brak wyraźnego kontrastu między poszczególnymi elementami. Nie ma więc możliwości rozróżnienia szczegółów budowy danej tkanki czy też elementów komórki. Z tego powodu w preparatach mikroskopowych niezbędne jest zastosowanie barwników histologicznych, które wybarwiają komórki wraz z ich elementami strukturalnymi, a tym samym umożliwiają ich dokładną obserwację i identyfikację.

bg‑lime

Barwniki histologiczne

Barwniki histologiczne to związki chemiczne wykorzystywane w mikroskopii świetlnej do wybarwiania struktur komórkowych i tkankowych. Typowy barwnik zawiera dwie grupy chemiczne: chwytną i barwną. Część chwytna łączy się z elementami komórkowymi o określonym składzie chemicznym, natomiast barwna absorbuje światło o określonej długości fali, dzięki czemu możliwe jest dostrzeżenie wybarwionych struktur.

W zależności od struktury, jaką się będzie obserwować, należy zastosować odpowiedni barwnik histologiczny. Do wykrywania amyloplastów, czyli leukoplastów magazynujących skrobię, stosuje się jodek w jodku potasu, który barwi skrobię na kolor od jasnoniebieskiego do granatowego. Celulozowe ściany komórkowe wykrywa się za pomocą roztworu chlorku cynku z jodem, pod wpływem którego ściany komórkowe zbudowane z celulozy wybarwiają się na kolor fioletowy. Ściany komórkowe inkrustowane ligniną po zastosowaniu floroglucyny z kwasem solnym barwią się na kolor czerwony. Natomiast ściany komórkowe adkrustowane suberyną pod wpływem sudanu III nabierają barwy żółtoczerwonej.

bg‑gray2

Barwienie różnicowe

Aby odróżnić od siebie poszczególne struktury komórkowe i tkankowe, dany preparat należy potraktować jednocześnie dwoma różnymi barwnikami – jest to tzw. barwienie różnicowe. Dzięki tej technice można odróżnić m.in. zdrewniałe ściany komórkowe, które pod wpływem safraninysafraninasafraniny barwią się na kolor czerwony, od celulozowych ścian komórkowych, które pod wpływem zieleni świetlistej barwią się na kolor niebieskozielony. Innym przykładem barwników stosowanych w barwieniu różnicowym są: karmin ałunowy, barwiący ściany celulozowe na kolor czerwony, oraz zieleń metylenowa, barwiąca zdrewniałe ściany komórkowe na kolor zielony.

bg‑lime

Jak przygotować preparat mikroskopowy z liści?

R1JEZ3SjqAME3
1.Zdjęcie przedstawia dłoń trzymającą prostokątne, przezroczyste szkiełko. Zakraplaczem jest odmierzana kropla wody. Zakraplacz to szklany przedmiot służący do przenoszenia i odmierzania płynów. Ma podłużny kształt. Zakończony jest miękką, gumową ssawką, której naciśnięcie ułatwia aplikację płynu. Po zwolnieniu nacisku palców kropla opada na szkiełko. 2. Zdjęcie przedstawia zielony liść na stole laboratoryjnym. Za pomocą ostrego, metalowego nożyka odcinany jest jego fragment. Nożyk ma niebieską rękojeść. Na odcinanym fragmencie liścia wyraźnie zaznaczone jest unerwienie. Liść na ząbkowane krawędzie. 3. Zdjęcie przedstawia dłonie. Jedna z nich trzyma prostokątne, przezroczyste szkiełko podstawowe. Druga dłoń trzyma pęsetę. Pęseta laboratoryjna to metalowy, podłużny przedmiot. Składa się z dwóch równolegle ułożonych połączonych ze sobą sprężystych ramion. Ramiona te służą do delikatnego chwytania różnych przedmiotów w laboratorium. Na zdjęciu uchwycony nią został odcięty fragment zielonego liścia. Preparat jest ostrożnie umieszczany na szkiełku. 4. Dłoń na zdjęciu trzyma prostokątne, przezroczyste szkiełko z fragmentem liścia. Na liść za pomocą sprężystych, metalowych ramion pęsety laboratoryjnej nakładane jest drugie, mniejsze, kwadratowe, przezroczyste szkiełko nakrywkowe. Czynność wykonywana jest starannie i ostrożnie. 5. Zdjęcie przedstawia stół laboratoryjny, na którym leży prostokątne szkiełko z fragmentem rośliny w kropli wody. Za pomocą kawałka tektury dłoń usuwa nadmiar płynu, który zebrał się na szkiełku podczas wcześniejszych czynności. Należy wykonać to ostrożnie, ponieważ pod szkiełko nakrywkowe, o kwadratowym kształcie może przeniknąć powietrze. Zaburzy to obraz mikroskopowy i wszystkie opisane czynności trzeba będzie wykonać ponownie.
Ważne!

Podczas przygotowywania preparatu istnieje ryzyko pojawienia się artefaktówartefaktyartefaktów, np. pęcherzyków powietrza. Jest to bardzo częste zjawisko towarzyszące samodzielnemu sporządzaniu preparatów. Duża liczba artefaktów uniemożliwia przeprowadzenie obserwacji mikroskopowych. W takiej sytuacji należy spróbować usunąć pęcherzyki powietrza poprzez delikatne ruchy góra‑dół, lewo‑prawo szkiełka nakrywkowego lub wykonać preparat na nowo.

bg‑lime

Barwienie liścia sosny zwyczajnej safraniną z zielenią trwałą

bg‑gray2

Przygotowanie roztworu do barwienia

  • Dodaj 20 mg safraninysafraninasafraniny w proszku do zlewki o pojemności 100 ml.

  • Wlej 20 ml wody destylowanej do zlewki i przez ciągłe mieszanie przygotuj 0,1‑procentowy roztwór barwiący safraniny.

  • Przenieś 20 mg zieleni trwałejzieleń trwałazieleni trwałej do innej zlewki o pojemności 100 ml.

  • Dodaj do niej 20 ml wody destylowanej i przygotuj 0,1‑procentowy roztwór barwiący.

  • Przefiltruj oba roztwory barwiące.

bg‑gray2

Przygotowanie szkiełek do obserwacji

  • Nawodnij preparaty po deparafinizacji (przeprowadź przez szereg alkoholowy, zanurzając je kolejno w alkoholu: 99,8%, 90%, 80%, 70% i 50%, a następnie w wodzie).

  • Zanurz skrawki w 0,1‑procentowym roztworze zieleni trwałej na 5–10 minut.

  • Przepłucz szkiełka 0,1‑procentowyn kwasem octowym przez 10–15 sekund.

  • Zanurz szkiełka w 0,1‑procentowym roztworze safraniny na 20–30 minut.

  • Wyczyść i odwodnij szkiełka (odwodnienie w etanolu 95% i 100%).

bg‑gray2

Wyniki barwienia

  • Ściana komórkowa celulozowa:  kolor niebieskozielony

  • Ściana komórkowa zdrewniała: kolor czerwony

Słownik

artefakty
artefakty

struktury obserwowane w preparatach mikroskopowych powstałe podczas przygotowywania preparatów, niewystępujące w żywych komórkach lub tkankach

safranina
safranina
RLnMIARhl08fp1
Wzór strukturalny safraniny.
Źródło: NEUROtiker, Wikimedia Commons, domena publiczna.

zasadowy barwnik organiczny, trwały (odporny na działanie światła, wody, mydła itp.), stosowany w histologii i cytologii, używany podczas barwienia kontrastowego; wiąże się z jądrami (DNA) i innymi polianionami tkankowymi oraz składnikami ligniny i plastydami w tkankach roślinnych

zieleń trwała
zieleń trwała

niebieskozielony barwnik rozpuszczalny w alkoholu; może być stosowany z safraniną jako barwnik do tkanek roślinnych