Przeczytaj

HormonyhormonHormony tkankowe są wytwarzane przez komórki lub grupy komórek inne niż gruczoły dokrewnegruczoły dokrewne.

Zalicza się do nich:

peptydy powstające w śluzówce przewodu pokarmowego i pobudzające czynność gruczołów trawiennych (cholecystokinina, gastrynagastrynagastryna, sekretynasekretynasekretyna) – substancje działające bezpośrednio w tkance, w której powstają;
peptydy regulujące ciśnienie krwi i skurcze mięśni gładkich (angiotensyna, bradykinina);
niektóre poliaminy o różnorakim działaniu (histaminahistaminahistamina, serotonina, tyramina);
acetylocholinę i kwas gamma‑aminomasłowy, odgrywające rolę w przewodnictwie nerwowym (przekaźniki), czy prostaglandynyprostaglandynyprostaglandyny (powodujące m.in. rozszerzenie lub skurcz naczyń krwionośnych).

bg‑azure

Miejsce wytwarzania i działanie wybranych hormonów tkankowych

Gastryna

Polipeptydowy hormon tkankowy, wydzielany przez błonę śluzową żołądka i dwunastnicy. Jego podstawowa rola polega na zwiększeniu wydzielania kwasu solnego i pepsyny. Odpowiada również za regenerację błony śluzowej żołądka, dwunastnicy i jelita grubego. Stymuluje aktywność motoryczną przewodu pokarmowego.

Erytropoetyna (EPO)

Hormon glikoproteinowy. Jego produkcja odbywa się w korze nerek i wątrobie. Pobudza powstawanie erytorcytów w czerwonym szpiku kostnym w sytuacjach niedotlenienia.

Histamina

Hormon tkankowy z grupy amin biogennych. Powstaje w wyniku dekarboksylacji aminokwasu histydyny, głównie w komórkach tucznych, gdzie jest magazynowany. Jego najwyższe stężenie występuje w płucach, skórze, błonie śluzowej nosa i żołądka. Powoduje rozszerzenie naczyń krwinośnych i spadek ciśnienia krwi, przyczynia się do powstawania stanów zapalnych przez zwiększanie przepuszczalności ścian naczyń krwionośnych. Ponadto kurczy mięśnie gładkie oraz pobudza wydzielanie niektórych gruczołów (m.in. wydzielanie soku żołądkowego).

Ważne!

Histamina pełni również funkcję neuroprzekaźnika pobudzającego w układzie nerwowym. Uczestniczy w przekazywaniu impulsów nerwowych przez synapsy chemiczne. Jest jednym z mediatorów reakcji alergicznych, w tym także anafilaksjianafilaksjaanafilaksji. Poza tym reguluje wydzielanie hormonów przedniego płata przysadki.

RSPKIO2C3KSpX

Zdjęcie przedstawia młodego mężczyznę z brodą. Mężczyzna ma lekko pochyloną do przodu głowę. Przy ustach trzyma chusteczkę higieniczną. — Alergia wziewna i skórna powoduje m.in. zaczerwienienie czy lokalne podniesienie temperatury. Zakończenia nerwów czuciowych są drażnione przez histaminę, co powoduje świąd i ból.
Źródło: unsplash.com, domena publiczna.

Leptyna

Hormon tkankowy wytwarzany w tkance tłuszczowej. Jest kodowany przez gen ob zlokalizowany u człowieka na 7. chromosomie. Ma działanie lipostatyczne i przyczynia się do regulacji masy ciała poprzez zmniejszanie łaknienia i nasilanie termogenezytermogenezatermogenezy.

Sekretyna

Podobnie jak gastryna jest polipeptydowym hormonem tkankowym. Wytwarza ją błona śluzowa dwunastnicy i jelita cienkiego. Sekretyna pobudza trzustkę do wydzielania soku trawiennego. Została odkryta w 1905 r. przez Ernesta Henry’ego Sterlinga, angielskiego fizjologa, i właśnie ona dała początek pojęciu „hormon”.

Ciekawostka

Erytropoetyna (EPO) jest wykorzystywana w sporcie jako środek dopingujący. Najczęściej stosują ją kolarze, biegacze oraz narciarze. Zwiększa wydolność organizmu przez wzrost ilości tlenu dostarczanego przez krew do mięśni.

RlV884VKUAlnw

Zdjęcie przedstawia kolarzy ścigających się podczas zawodów. Pochylają się nad kierownicą. Ubrani są w strój sportowy. Na głowach mają kaski, na oczach założone ciemne okulary. — W czerwcu 2012 r. Amerykańska Agencja Antydopingowa (USADA) oficjalnie oskarżyła kolarza szosowego Lance’a Armstronga (siedmiokrotnego zwycięzcę Tour de France) o stosowanie dopingu w latach 1996–2011. Armstrong przyznał się do korzystania z rozmaitych środków dopingujących, w tym m.in. erytropoetyny, kortyzonu, testosteronu i hormonu wzrostu. Kolarz został objęty dożywotnią dyskwalifikacją.
Źródło: Josh Hallett, Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0.

Słownik

anafilaksja

(gr. aná – nad, phýlaksis – czuwanie) odmiana alergii; uczulenie ustroju ludzkiego lub zwierzęcego wytworzone przez wprowadzenie drogą pozajelitową nawet drobnej ilości obcego białka (antygenu, zw. anafilaktogenem), najczęściej białka surowicy leczniczej; ponowne wprowadzenie do organizmu takiego samego białka po (najwcześniej) 7–12 dniach powoduje zwykle wystąpienie niebezpiecznego wstrząsu anafilaktycznego, z drgawkami i dusznością

gastryna

hormon tkankowy przewodu pokarmowego, pobudzający czynność błony śluzowej żołądka

gruczoły dokrewne, gruczoły wewnątrzwydzielnicze

gruczoły wytwarzające hormony wydzielane bezpośrednio do krwi, limfy lub płynów tkankowych; u człowieka i kręgowców są to: przysadka, tarczyca, gruczoły przytarczyczne, nadnercza, gruczoły płciowe męskie i żeńskie, łożysko, wyspy trzustkowe

histamina

hormon tkankowy z grupy amin biogennych; m.in. rozszerza naczynia włosowate, kurczy mięśnie gładkie, pobudza wydzielanie niektórych gruczołów (m.in. wydzielanie soku żołądkowego)

hormon

substancja chemiczna wytwarzana przez organizm, koordynująca i regulująca procesy chemiczne w komórkach oraz podstawowe funkcje życiowe organizmu

prostaglandyny

grupa związków organicznych, pochodnych 20‑węglowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, o cząsteczkach zawierających pierścień cyklopentanu

sekretyna

hormon tkankowy przewodu pokarmowego; sekretyna jest wydzielana przez błonę śluzową dwunastnicy i jelita cienkiego; pobudza trzustkę do wydzielania soku trawiennego

termogeneza

reakcja termoregulacyjna zwierząt stałocieplnych na zimno w postaci drżenia mięśniowego lub nasilenia procesów przemiany materii w tkankach, zapobiegająca ochłodzeniu ciała w niskiej temperaturze otoczenia

Wprowadzenie

Grafika interaktywna

Miejsce wytwarzania i działanie wybranych hormonów tkankowych

Słownik