Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
bg‑green

Połączenia kości

Kości, stanowiące podstawowy element układu szkieletowego, łączą się ze sobą w sposób ścisły albo ruchomy.

bg‑yellow

Ścisłe połączenia kości

Ścisłe połączenia kości dzieli się na więzozrosty, kościozrosty i chrząstkozrosty.

RrC6p9ShTFy9l1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: [bold]Ścisłe połączenia kości[/bold]
    • Elementy należące do kategorii [bold]Ścisłe połączenia kości[/bold]
    • Nazwa kategorii: [bold]Więzozrosty
      • Elementy należące do kategorii [bold]Więzozrosty
      • Nazwa kategorii: Błony międzykostne przedramienia i goleni
      • Nazwa kategorii: Wiązadła żółte rozpięte między łukami kręgów
      • Nazwa kategorii: Szwy występujące między kością czołową a kośćmi ciemieniowymi
      • Koniec elementów należących do kategorii [bold]Więzozrosty
    • Nazwa kategorii: [bold]Chrząstkozrosty
      • Elementy należące do kategorii [bold]Chrząstkozrosty
      • Nazwa kategorii: Spojenie łonowe
      • Nazwa kategorii: Chrząstkozrosty występujące między pierwszym żebrem a mostkiem
      • Nazwa kategorii: Krążki międzykręgowe
      • Koniec elementów należących do kategorii [bold]Chrząstkozrosty
    • Nazwa kategorii: [bold]Kościozrosty
      • Elementy należące do kategorii [bold]Kościozrosty
      • Nazwa kategorii: Kość krzyżowa występująca między dwoma kośćmi miednicznymi
      • Koniec elementów należących do kategorii [bold]Kościozrosty
      Koniec elementów należących do kategorii [bold]Ścisłe połączenia kości[/bold]
Rodzaje ścisłych połączeń kości.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Stykające się ze sobą powierzchnie kości łączy tkanka łączna, tkanka chrzęstna lub tkanka kostna, a ruchomość w tego typu połączeniach jest bardzo ograniczona. Najważniesze cechy poszczególnych rodzajów ścisłych połączeń kości zestawia poniższa tabela.

Rodzaj połączenia ścisłego

Materiał łączący

Ruchomość

Miejsce występowania

Więzozrosty

Tkanka łączna

Stosunkowo największa.

Między kośćmi przedramienia i podudzia; zęby w zębodołach, szwy w czaszce.

Chrząstkozrosty

Tkanka chrzęstna

Zależna od grubości chrząstki – im grubsza chrząstka, tym większa możliwość ruchu.

Między pierwszym żebrem a mostkiem; u dzieci – między trzonem i nasadą
kości.

Kościozrosty

Tkanka kostna

Wykluczona.

Między kręgami krzyżowymi i kośćmi miednicy. Powstają z wiekiem w wyniku kostnienia szwów lub chrząstek.

Ciekawostka
RsfJiZiqXY4GP1
Czaszka człowieka tuż po urodzeniu.
Źródło: Henry Gray, Anatomy of the Human Body, 1918, Wikimedia Commons, domena publiczna.

U noworodków kości czaszki nie stykają się bezpośrednio ze sobą – występują między nimi błoniaste połączenia zbudowane z tkanki łącznej, zwane ciemiączkamiciemiączkociemiączkami. Pozwalają one na przejście głowy dziecka przez drogi rodne matki w czasie porodu oraz umożliwiają rozrost mózgowia i czaszki. Ciemiączka stopniowo zarastają do drugiego roku życia, a na podstawie szybkości tego zarastania można ocenić wiek dziecka oraz stwierdzić, czy jego rozwój jest prawidłowy, co jest szczególnie przydatne w profilaktyce krzywicykrzywicakrzywicy.

bg‑yellow

Ruchome połączenia kości

Ruchome połączenia kości noszą nazwę stawówstawstawów.

bg‑gray1

Budowa stawu

Każdy staw tworzą powierzchnie stawowe, jama stawowa wypełniona mazią stawowąmaź stawowamazią stawową oraz torebka stawowa.

Powierzchnie stawowe

Powierzchnie kości tworzące staw. Jedna z nich jest wypukła, a druga wklęsła. Obie pokryte są gładką i elastyczną chrząstką szklistą, która zmniejsza tarcie w stawie, amortyzuje wstrząsy i uderzenia kości w czasie ruchu.

Jama stawowa

Szczelinowata przestrzeń między powierzchniami kości budującymi staw a ścianą torebki stawowej. Jama stawowa jest wypełniona mazią stawową – śluzowatą substancją zmniejszającą tarcie powierzchni stawowych podczas ruchu.

Torebka stawowa

Struktura błoniasta otaczająca staw. Składa się z dwóch warstw:

  • zewnętrznej – zwanej błoną włóknistą – która stanowi przedłużenie okostnej i często tworzy więzadławięzadłowięzadła;

  • wewnętrznej – zwanej błoną maziową – która wydziela maź stawową, gromadzącą się w jamie stawowej.
    Zamknięte, niewielkie uwypuklenia błony maziowej noszą nazwę kaletek maziowych. Są one wypełnione substancją o składzie podobnym do mazi stawowej i mającej – podobnie jak ona – niski współczynnik tarcia.

Niektóre typy stawów poza podstawowymi strukturami posiadają także dodatkowe elementy pełniące funkcje wzmacniające i ochronne, takie jak więzadławięzadłowięzadła, chrząstki stawowe umiejscowione w obrębie stawowych zakończeń kości oraz (łąkotkiłąkotkiłąkotki).

R1WeOr8XgH91L1
Budowa stawu na przykładzie stawu kolanowego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑gray1

Skład mazi stawowej

Maź stawowa – śluzowata substancja wydzielana do jamy stawowej przez komórki błony maziowej – powleka chrząstkę pokrywającą powierzchnie stawowe i zmniejsza tarcie, co polepsza sprawność działania stawu. Właściwości te zapewnia jej odpowiedni skład.

R1TwUusZ2udEZ1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Maź stawowa{color=#999933}
    • Elementy należące do kategorii Maź stawowa
    • Nazwa kategorii: 97% wody{color=#CCCC33}
    • Nazwa kategorii: 0,07% tłuszczów{color=#CCCC66}
    • Nazwa kategorii: 0,5% białek{color=#AFB42B}
    • Nazwa kategorii: 1,1% soli mineralnych{color=#C0CA33}
    • Nazwa kategorii: 1% cukrów i wosków{color=#CDDC39}
    • Koniec elementów należących do kategorii Maź stawowa{color=#999933}
Skład mazi stawowej.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Maź stawowa uczestniczy także w odżywianiu chrząstki stawowej. Chrząstka jako tkanka nie jest odżywiana bezpośrednio przez krew, ponieważ nie ma własnego unaczynienia. Niezbędne składniki odżywcze dostarczane są do niej poprzez maź stawową – substancja ta jest przez cały czas pobierana przez tkankę chrzęstną, a resztki mazi za pośrednictwem naczyń limfatycznych torebki stawowej są odprowadzane do krwi.

bg‑gray1

Klasyfikacje stawów

Podział ze względu na liczbę kości

Stawy można podzielić ze względu na liczbę łączących się w nich kości. Stawy proste są zbudowane z dwóch kości, natomiast stawy złożone z wielu.

RfLyY0x6aK2kJ1
Schemat. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Stawy
    • Elementy należące do kategorii Stawy
    • Nazwa kategorii: proste
      • Elementy należące do kategorii proste
      • Nazwa kategorii: staw międzypaliczkowy
      • Nazwa kategorii: staw barkowy
      • Nazwa kategorii: staw biodrowy
      • Nazwa kategorii: staw śródręczno-paliczkowy
      • Koniec elementów należących do kategorii proste
    • Nazwa kategorii: złożone
      • Elementy należące do kategorii złożone
      • Nazwa kategorii: staw łokciowy
      • Nazwa kategorii: staw kolanowy
      • Nazwa kategorii: staw skokowy
      • Nazwa kategorii: staw mostkowo-obojczykowy
      • Nazwa kategorii: staw skroniowo-żuchwowy
      • Nazwa kategorii: staw promieniowo-nadgarstkowy
      • Koniec elementów należących do kategorii złożone
      Koniec elementów należących do kategorii Stawy

Podział ze względu na liczbę osi

Stawy klasyfikuje się również ze względu na liczbę osi. Stawy jednoosiowe poruszają się tylko w jednej płaszczyźnie, stawy dwuosiowe – w dwóch, a stawy wieloosiowe – w wielu.

RjyyxHkWcrh1A1
Schemat. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Stawy
    • Elementy należące do kategorii Stawy
    • Nazwa kategorii: jednoosiowe
    • Nazwa kategorii: dwuosiowe
    • Nazwa kategorii: wieloosiowe
    • Koniec elementów należących do kategorii Stawy
RBYqjFq6v5puY
Typy stawów występujące w ludzkim szkielecie podzielone ze względu na zakres wykonywanych ruchów i ukształtowanie powierzchni stawowej.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wśród każdego z rodzajów stawów można przeprowadzić dalszą klasyfikację, ze względu na ukształtowanie powierzchni stawowej. Podział ten przedstawia poniższa tabela.

Rodzaj stawu ze względu na
zakres wykonywanych ruchów

Rodzaj stawu ze względu na
ukształtowanie powierzchni stawowej

Zakres ruchu

Przykład stawu

Staw jednoosiowy

Staw zawiasowy

Zgięcie, prostowanie.

Staw łokciowy, staw międzypaliczkowy (stawy między paliczkami: I i II, II i III).

Staw obrotowy

Obroty.

Staw promienno‑łokciowy, stawy między najwyższymi kręgami kręgosłupa.

Staw dwuosiowy

Staw siodełkowy

Przywodzenie i odwodzenie kciuka.

Staw nadgarstkowo‑śródręczny, staw kciuka.

Staw wieloosiowy

Staw kulisty

Zginanie, prostowanie, podnoszenie, opuszczanie, obroty.

Staw barkowy.

Staw panewkowy

Ruchy jak w stawie kulistym, ale bardziej ograniczone.

Staw biodrowy.

Słownik

ciemiączko
ciemiączko

część czaszki noworodków ssaków (także człowieka), występująca w miejscach skrzyżowania szwów czaszkowych

krzywica
krzywica

zespół ogólnoustrojowych objawów związanych z zaburzeniami gospodarki wapniowo‑fosforanowej

łąkotki
łąkotki

półksiężycowate lub owalne twory zbudowane z tkanki chrzęstnej, wypełniające częściowo jamy stawów, w których powierzchnie stawowe nie są do siebie ściśle dopasowane (np. stawu żuchwowego, kolanowego). Pełnią one funkcje amortyzacyjną

maź stawowa
maź stawowa

substancja zmniejszająca tarcie w stawach poprzez rozprowadzanie mazi na powierzchni chrząstek

staw
staw

ruchome połączenie kości w szkielecie, np. staw barkowy, staw kolanowy

więzadło
więzadło

pasmo tkanki łącznej, które łączy się z kością, wzmacniając ruchome połączenia między kośćmi; łączy również kości poza stawami, tworząc stabilne połączenia w układzie szkieletowym