Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
konserwatyzm
Definicja: konserwatyzm

(z łac. conservare — dążyć do zachowania, obrony, ocalenia) jeden z najważniejszych nurtów nowożytnej filozofii politycznej; powstał w XVIII w. i dojrzewał na tle wydarzeń związanych z rewolucją francuską; główne założenia tego nurtu są kształtowane i rozwijane od XIX wieku aż do czasów współczesnych, terminem konserwatyzm określa się rodzaj postawy przyjmowanej wobec rzeczywistości społeczno‑politycznej. Postawa konserwatywna charakteryzuje się umacnianiem tradycyjnych wartości takich jak: rodzina, autorytety, naród, państwo czy religia. Cechuje ją przekonanie o ewolucyjnym charakterze zmian społecznych. Postawa ta jest odbiciem założeń nurtu filozoficznego w praktyce; konserwatyzm jako filozofia polityczna jest odpowiedzią na zmiany społeczne, zwłaszcza te wyrastające ze spojrzenia na człowieka jako na indywidualną jednostkę, której przynależy wolność i samodzielność

Historyczne źródła konserwatyzmu

RDgldwZ2X4Bqj1
Ilustracja interaktywna przedstawia kolorowy mural namalowany na murze. Są na nim namalowane ludzkie twarze oraz postacie kobiece. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Richard Hooker (1554–1600) Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma pociągłą twarz. Ma wąsy i brodę hiszpankę. Jest ubrany w strój z epoki elżbietańskiej.domena publiczna
Prekursorów konserwatyzmu znajdujemy już na przełomie XVI i XVII w. W Anglii, u schyłku epoki elżbietańskiej, Richard Hooker, teolog i duchowny, napisał dzieło O prawach państwa kościelnego. Niektóre jego tezy, w tym przywiązanie do istniejącego ładu, stabilizacji i ciągłości były wykorzystywane przez konserwatystów., 2. Thomas Hobbes (1588–1679) Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny. Mężczyzna jest siwy, lekko łysiejący. Ma wysokie czoło i długi nos. Ma wąsy i krótką brodę hiszpankę.domena publiczna
Poszczególne składniki późniejszej myśli konserwatywnej występują też u Thomasa Hobbesa. Szczególnie istotna jest idea, że człowiek nie kształtuje świata w swobodny sposób, a także absolutystyczna koncepcja władzy, z której konserwatyści często korzystają. Pesymistyczna wizja ludzkiej natury obecna w filozofii Hobbesa również odpowiada konserwatywnemu stylowi myślenia. Porządek społeczny wymaga od państwa zdecydowanej postawy, która zakłada użycie przymusu. W związku z tym Hobbes przypisuje państwu dominującą rolę w zapobieganiu anarchii i zapewnianiu dotrzymywania umów. Życie w uporządkowanym systemie rządów wymaga absolutystycznego państwa, aby zapobiec upadkowi porządku społecznego., 3. Robert Filmer (1588–1653) Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma pociągłą twarz. Ma wąsy i długą brodę hiszpankę. Jest ubrany w strój z epoki elżbietańskiej. Pod szyją ma szeroką, białą kryzę.domena publiczna
Robert Filmer w traktacie Patriarcha. Obrona naturalnej władzy królów przeciwko nienaturalnej wolności ludu rozwinął szereg idei wyrażających istotę konserwatyzmu. Do najważniejszych należał patriarchalizm jako styl rządzenia, odmówienie społeczeństwu praw do samodzielności, podważenie doktryny suwerenności ludu, hierarchiczny system społeczny, pozbawiający jednostkę indywidualnych praw. Filmer uważał, że w każdej rodzinie istnieje podporządkowanie najbardziej bezwzględnego rodzaju: ojciec – władca, matka i młodzi – poddani. Pod zwierzchnictwem ojca i matki każdy człowiek jest skłonny do uległości i wyćwiczony w nawyku podporządkowania, który może być przeniesiony na kolejny przedmiot – rząd państwa., 4. David Hume (1711–1776) Obraz przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Jego twarz jest owalna, widać zarysowany drugi podbródek. Mężczyzna ma wyraziste brwi i jasne oczy. Ubrany jest w czerwony surdut z dużymi złotymi guzikami, spod którego wystaje koszula z koronką.domena publiczna
U Davida Hume’a odnajdujemy z kolei tezę o słabości ludzkiego rozumu oraz przekonanie, że polityka jest zajęciem tylko i wyłącznie dla elit. Według Hume'a powinna ona unikać posługiwania się uogólnieniami i być skierowana na konkretne działania w konkretnych warunkach i sytuacjach. Za upadki idei politycznej odpowiadają nowe idee. Stare wartości zostały już sprawdzone i ustalone zgodnie z naturą człowieka. Zmiany porządku społecznego powinny zachodzić wolno, by mogły stopniowo wpływać na silne ludzkie nawyki. Zmiany w społeczeństwie muszą być dokładnie monitorowane. Polityka powinna być sceptyczna wobec abstrakcyjnych zasad, ponieważ istota społeczeństwa opiera się na naturze człowieka, którą Hume uważa za egoistyczną i kierującą swą uwagę tylko w stronę najbliższego środowiska., 5. Jacques Benigne Bossuet (1627–1704) Obraz przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Mężczyzna ma owalną twarz, rowek w brodzie. Jest jasnowłosy, łysieje. Ma jasną oprawę oczu. Jego nos jest wydatny, a usta małe. Mężczyzna ubrany jest w błękitną szatę z dużym, prostokątnym, białym kołnierzem.domena publiczna
We Francji do prekursorów konserwatyzmu zaliczany jest Jacques Benigne Bossuet. Król według jego poglądów był przedstawicielem Boga i niepodzielnym władcą. W jego Polityce przedstawiony jest zarys wyraźnie pesymistycznej antropologii z dodatkiem biblijnych przykładów.
Źródło: Alison McKellar, Tomitoch, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, Flickr, licencja: CC BY-SA 4.0.

Główne założenia i cechy

Nurt konserwatywny jest bardzo niejednorodny wewnętrznie, gdyż z biegiem czasu podlegał głębokiemu zróżnicowaniu. Jednak dla myśli konserwatywnej charakterystyczne są następujące założenia i postawy:

1
RPnBU1tKXIMQI1
1. rzeczywistość jest autonomiczna – człowiek zastał konkretne realia i tylko w ograniczony sposób może je współtworzyć 2. człowiek charakteryzuje się niedoskonałością, a idea osiągnięcia doskonałości jest z góry skazana na niepowodzenie 3. człowiek nie jest indywidualną jednostką, lecz częścią większej całości 4. przywiązanie do religiitradycji jest podstawą ładu społecznego 5. społeczeństwo jest organiczną całością, wyrosłą na przeszłych pokoleniach i dającą początek przyszłym 6. trwanie jest wartością samą w sobie, a jeśli może zajść zmiana, to raczej ewolucyjna niż rewolucyjna 7. wartości są absolutne, nie podlegają relatywizacji 8. zobowiązania mają pierwszeństwo przed uprawnieniami
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

1. Rzeczywistość jest autonomiczna – człowiek zastał konkretne realia i tylko w ograniczony sposób może je współtworzyć.

2. Człowiek charakteryzuje się niedoskonałością, a idea osiągnięcia doskonałości jest z góry skazana na niepowodzenie.

3. Człowiek nie jest indywidualną jednostką, lecz częścią większej całości.

4. Przywiązanie do religii i tradycji jest podstawą ładu społecznego.

5. Społeczeństwo jest organiczną całością, wyrosłą na przeszłych pokoleniach i dającą początek przyszłym.

6. Trwanie jest wartością samą w sobie, a jeśli może zajść zmiana, to raczej ewolucyjna niż rewolucyjna.

7. Wartości są absolutne, nie podlegają relatywizacji.

8. Zobowiązani mają pierwszeństwo przed uprawnieniami.

Polecenie 1

Wybierz cztery z prezentowanych założeń myśli konserwatywnej i zanotuj przykłady ich przejawów w codziennym życiu.

R1a9IifSzWmEa
(Uzupełnij).

Przedstawiciele

RR8UbyhZPqWyL1
Prezentacja multimedialna.
Polecenie 2

Czym się różni konserwatyzm status quostatus quostatus quo od konserwatyzmu ewolucyjnego?

R1AszB4ZBsWfg
(Uzupełnij).
1
Polecenie 3
1

Jakie elementy są charakterystyczne dla konserwatyzmu? Uzupełnij mapę myśli.

R4jE8er08hDil1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Konserwatyzm
    • Elementy należące do kategorii Konserwatyzm
    • Nazwa kategorii: Poglądy
      • Elementy należące do kategorii Poglądy
      • Nazwa kategorii:
      • Nazwa kategorii:
      • Nazwa kategorii:
      • Koniec elementów należących do kategorii Poglądy
    • Nazwa kategorii: Zachowanie
    • Nazwa kategorii: Przykłady z historii
      • Elementy należące do kategorii Przykłady z historii
      • Nazwa kategorii: Postaci
      • Nazwa kategorii: Wydarzenia
      • Koniec elementów należących do kategorii Przykłady z historii
    • Nazwa kategorii: Przykłady z kultury
      • Elementy należące do kategorii Przykłady z kultury
      • Nazwa kategorii: Literatura
      • Nazwa kategorii: Film
      • Koniec elementów należących do kategorii Przykłady z kultury
    • Nazwa kategorii: Idee przeciwstawne
    • Koniec elementów należących do kategorii Konserwatyzm
RqPLwcikd4ezX
(Uzupełnij).

Słownik

absolutyzm
absolutyzm

(łac. absolutus – bezwzględny, całkowity, totalny) stanowisko w filozofii i etyce głoszące, iż istnieje jeden, powszechnie obowiązujący system oraz hierarchia wartości; przeciwieństwo relatywizmurelatywizmrelatywizmu

decyzjonizm
decyzjonizm

(łac. decisio – postanowienie, rozstrzygnięcie) nurt myśli konserwatywnej, opierający się na koncepcji władcy autorytarnego (suwerena), który wprowadza ład konserwatywny (porządek prawny i faktyczny), ponieważ posiada moc sprawczą. Decyzja suwerena, wynikająca z jego woli, ma zatem w tej koncepcji moc ustanawiania ładu politycznego (rozstrzygania wszelkich sporów, wydobycia państwa z chaosu)

relatywizm
relatywizm

(łac. relatio – zdanie sprawy) stanowisko w filozofii i etyce mówiące, iż wartości obowiązują w danym układzie odniesienia, nie istnieją zdania niosące absolutną treść, których ocena byłaby identyczna i niezależna od jej kontekstu

status quo
status quo

(łac. istniejący obecnie stan rzeczy) wyrażenie oznaczające zastany, niezmieniony stan rzeczy, np: obecny ład

transcendencja
transcendencja

(łac. transcendere – przekraczać)  istnienie na zewnątrz, poza granicami czegoś, filozoficzny termin mający wiele różnych, spokrewnionych znaczeń, np: ,,istnienie przedmiotu poznania poza umysłem poznającym, bądź bytu absolutnego poza rzeczywistością poznającego''