Fizjokratyzm

Twórcy fizjokratyzmu (gr. phýsis – natura, krátos – władza) należeli do przeciwników merkantylizmu. Krytykowali nadmierny udział państwa w życiu gospodarczym i gromadzenie przez władze państwowe nadwyżek kruszców (bitych z nich monet) kosztem rozwoju handlu. Pieniądz traktowali w kategorii umownego, ustalonego na drodze umowy społecznej, środka płatniczego, który pozwala w sprawny i praktyczny sposób dokonywać transakcji. Uważali też, że to przede wszystkim ziemia i jej plony, a nie pieniądz, są źródłem bogactwa, dlatego za cel postawili sobie promocję rolnictwa. Zwolennicy fizjokratyzmu krytykowali protekcjonizmprotekcjonizmprotekcjonizm państwowy, zbyt wysokie podatki, wszelkiego rodzaju monopolemonopolmonopole i cłacłocła. Popierali wolność handlu, wychodząc z założenia, że konkurencyjny rynek przynosi korzyści ogółowi społeczeństwa. Do zasłużonych propagatorów idei fizjokratyzmu należeli Francuzi, m.in. François Quesnay oraz Anne‑Robert-Jacques Turgot. Turgot próbował wcielić te pomysły w życie jako generalny kontroler finansów w czasie panowania Ludwika XVI, jednak napotkał zbyt duży opór francuskich elit (sprzeciwiających się ograniczeniu ich przywilejów i obawiających się opodatkowania duchowieństwa i szlachty) i żaden z jego projektów nie wszedł w życie.

RMDTNLeVuvLPP

Obraz przedstawia mężczyznę w średnim wieku siedzącego bokiem na fotelu. Mężczyzna ubrany jest w surdut z apaszką pod szyją. Na głowie ma perukę z kręconymi włosami do ramion. W rękach trzyma otwartą księgę.

R1a27UvqImYk2

Zdjęcie przedstawia jedną ze stron publikacji "Tablice ekonomiczne". Kartka zapisana jest tekstem w języku francuskim.

Liberalizm gospodarczy

W całkowitej opozycji do merkantylizmu stał również liberalizm gospodarczy, który narodził się w Wielkiej Brytanii w drugiej połowie XVIII w. Za jego twórcę uważa się szkockiego ekonomistę i filozofa Adama Smitha. Według niego ani pieniądz (kruszce), ani ziemia nie są w stanie zapewnić dobrobytu zdecydowanej większości społeczeństwa. Prawdziwą wartością jest bowiem praca. To aktywność osób pracujących i ich przedsiębiorczość umożliwiają im poprawę swojego losu, co z kolei przyczynia się do bogacenia się całej wspólnoty. Podobnie jak fizjokraci Smith twierdził, że podstawą gospodarki powinien być wolny rynek, na którym może rozwijać się konkurencja. Uważał, że rynek ma zdolność do samoregulacji, kiedy rządzą nim popytpopytpopyt i podażpodażpodaż, dlatego państwo nie powinno narzucać żadnych regulacji, a jego interwencja jest dopuszczalna w wyjątkowych, kryzysowych, sytuacjach.

RFU1hm9lZ0mSs

Zdjęcie przedstawia profil mężczyzny w średnim wieku. Ubrany jest w surdut z opaską na szyi. Duże oczy i wydatny nos. Na głowie peruka z lokami z boku, z tyłu włosy zaczesane w krótki warkocz.

R11AuJwcNNdCw

Ilustracja przedstawia kartę książki zapisaną w języku angielskim.

Fizjokratyzm i liberalizm gospodarczy przyczyniły się do zwiększenia efektywności produkcji i rewolucji przemysłowej, jak również do zmian w myśleniu o miejscu człowieka w społeczeństwie. W dalszej perspektywie nowe idee wpłynęły na przebudowę relacji pomiędzy poszczególnymi stanami i stopniowy demontaż systemu feudalnego.

Słownik

Słowa kluczowe

liberalizm gospodarczy, fizjokratyzm, leseferyzm, merkantylizm

Bibliografia

B. Geremek, K. Piesowicz, Ludzie, towary, pieniądze, Warszawa 1968.

E. Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 1977.

Wielka historia świata. Świat w XVIII wieku, t. 8, red. P. Franaszek, Kraków 2006.