Przeczytaj
Asymetria czynnościowa półkul mózgowych
KresomózgowieKresomózgowie zbudowane jest z dwóch półkul mózgowych przedzielonych szczeliną podłużną mózgu. Kora mózgowaKora mózgowa pokrywa powierzchnię półkul mózgowych. Każda z półkul specjalizuje się w różnych funkcjach: u większości osób lewa półkula odpowiada za mowę, naukę i technikę, a prawa – sztukę i wyobraźnię. Obie części kresomózgowia wymieniają się między sobą informacjami za pośrednictwem ciała modzelowategociała modzelowatego.
![Ilustracja przedstawia schemat mózgu - widok grzbietowy. Widoczne są dwie pofałdowane półkule. W dolnej, tylnej części jest pobrużdżony móżdżek. W środkowej części mózgu w kształcie półksiężyca zaznaczono ciało modzelowate. Po jego lewej i prawej stronie nieco w dół są niewielkie struktury oznaczające jądra podstawne.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RdMBIlqq8xHKm/1627312704/Q6E6ymBvztM7TlRioeD4QZ25gByfzNjm.png)
![Ilustracja przedstawia schemat mózgu z obszarami o różnych kolorach. Wypisano, za jakie funkcje odpowiedzialna jest lewa i prawa półkula mózgu. Lewa półkula: mowa, logika, analiza, porządek, liczby, czas, planowanie, symbole, słowa, szczegóły, dosłowność, intelekt, racjonalność, dostrzeganie różnic, nauki ścisłe, zmysły - dotyk węch, słuch, smak, uczucia - bojaźliwość, uczuciowość, religijność. Prawa półkula: wizualizacja, intuicja, synteza, kreatywność, obrazy, spontaniczność, wyobraźnia, kolory, całość, metaforyzowanie, emocjonalność, dostrzeganie podobieństw, nauki humanistyczne, zmysły - wzrok, emocje - odwaga, wrażliwość, duchowość.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RBCTY7F3NtCj8/1627312704/91IihuAjfwrkTQtmqbKDE8DehjiHEy5E.png)
Nerwy wychodzące z półkul mózgowych krzyżują się na wysokości rdzenia przedłużonegordzenia przedłużonego, dlatego lewa półkula kontroluje czynności prawej strony ciała, a prawa półkula – lewej.
Ośrodki kory mózgowej i ich rola
Kora mózgowa zbudowana jest z istoty szarejistoty szarej, na którą składają się ciała komórek nerwowych. Powierzchnia kory tworzy liczne fałdy (zakręty) i bruzdy. Bruzdy dzielą powierzchnię każdej z półkul na płaty kory mózgowej: czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy.
W każdym z płatów znajdują się funkcjonalne obszary kory mózgowej zwane ośrodkami korowymi: czuciowe, ruchowe i kojarzeniowe.
Obszary czuciowe
Odbierane są tu informacje zmysłowe przekierowywane przez wzgórze z narządów zmysłów: wzroku – do ośrodków kory wzrokowej płata potylicznego; słuchu – do ośrodków kory słuchowej płata skroniowego; smaku – do ośrodków w płacie ciemieniowym; węchu – bezpośrednio do ośrodków w płacie skroniowym, a następnie przez wzgórze do kory oczodołowo czołowej. Obszary te odbierają także informacje z receptorów rozmieszczonych głównie w skórze, dotyczące dotyku, bólu, temperatury, ciśnienia, pozycji mięśni i kończyn.
Obszary ruchowe
Inicjują i kontrolują czynności ruchowe zależne od woli oraz kontrolują ruchy wyuczone, mimowolne, np. zręcznościowe.
Obszary kojarzeniowe (asocjacyjne)
Integrując informacje obszarów czuciowych i ruchowych oraz pochodzących z innych struktur mózgowia, obszary te są zaangażowane w wyższe czynności nerwowe związane z planowaniem, myśleniem, nauką, pamięcią i oceną emocji.
W korze mózgowej znajdują się cztery ośrodki odpowiadające za mowę i podlegające nadrzędnemu ośrodkowi mowy w korze kojarzeniowej – styku płatów skroniowego, potylicznego i ciemieniowego.
Mapa mózgu
Wszystkim receptorom czucia powierzchownego oraz mięśniom poprzecznie prążkowanym odpowiadają określone obszary w korze somatosensorycznej (czuciowej) i ruchowej. Neurony są w nich rozmieszczone w sposób uporządkowany, zgodnie z okolicami ciała, z których jest odbierana informacja czuciowa lub do których wysyłana jest odpowiedź ruchowa. Topografię ośrodków czuciowych i ruchowych można przedstawić w postaci mapy ciała: „człowieka czuciowego” i „człowieka ruchowego”.
![Ilustracja przedstawia przybliżoną lokalizację reprezentacji informacji ruchowych i czuciowych w korze mózgowej. W górnej części ilustracji jest mózg z zaznaczoną lokalizacją płata czołowego i ciemieniowego. Poniżej znajdują się fragmenty kory. Na czerwono pierwotnej kory ruchowej, na niebiesko pierwotnej kory somatosensorycznej. Ich powierzchnia jest pofałdowana. Są na niej fragmenty i zarysy części ciała, na przykład głowa, zęby, dłoń. Po stronie pierwotnej kory ruchowej znajdują się: język, żuchwa, wargi, twarz, oko, brew, szyja, kciuk, palce rąk, ręka, nadgarstek, przedramię, łokieć, bark, tułów, biodro, kolano, palce u stóp. Po stronie pierwotnej kory somatosensorycznej znajdują się: narządy jamy brzusznej, gardło, język, żuchwa, dziąsła, zęby, wargi, twarz, nos, oko, kciuk, palce rąk, ręka, przedramię, łokieć, ramię, głowa, szyja, tułów, biodro, noga. zewnętrzne narządy płciowe.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1avZQNyo5LXo/1627312706/H01duQT0WTTgwMdUb42qkDhwOx0yGCm2.png)
Wielkość reprezentacji w korze mózgowej zależy od liczby unerwiających ją jednostek czuciowych oraz zakresu kontroli nerwowej potrzebnej mięśniom.
Układ limbiczny
Układ limbiczny zlokalizowany jest głównie w płatach skroniowych i obejmuje ośrodki koroweośrodki korowe płatów czołowego i skroniowego: hipokamphipokamp i ciało migdałowateciało migdałowate oraz ośrodki podkorowe: m.in. część wzgórzawzgórza i podwzgórzapodwzgórza.
![Ilustracja przedstawia schemat układu limbicznego człowieka. Mózg ma pofałdowaną powierzchnię, w tylnej części leży móżdżek. W środkowej części zaznaczono elementy międzymózgowia: grupa przednia jąder wzgórza, podwzgórze oraz ciało suteczkowate jako półkolista wyniosłość. W ich sąsiedztwie leży hipokamp mający na schemacie kształt półkola. Na tle jego przedniej części jest niewielkie ciało migdałowate. Przy hipokampie zaznaczono zakręt przyhipokampowy. Nad hipokampem leży szyszynka. Powyżej hipokampu jest część mózgowia - spoidło wielkie mózgu. W środkowej części ma sklepienie. W górnej części i na bokach spoidło okala struktura, w której tylnej części zaznaczono zakręt obręczy.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RYrvc83CWeiW3/1627312706/2NOvpSg7A6ceeKHMMDbJkUSrf5cMQJtU.png)
Układ limbiczny bierze udział w regulacji zachowań emocjonalnych oraz czynności układu somatycznego i autonomicznego. Odgrywa kluczową rolę w procesach zapamiętywania i motywacji. Wchodzący w jego skład hipokamp bierze udział w procesach uczenia się oraz tworzenia pamięci trwałej. Ponadto w obszarze tym zachodzą intensywne procesy neurogenezyneurogenezy (bez względu na wiek).
Słownik
struktura składająca się na jądra podkorowe mózgu; jego główną funkcją jest generowanie emocji, agresji i zachowań obronnych
pasmo istoty białej łączące obie półkule mózgowia
róg Ammona; parzysta struktura należąca do węchomózgowia, położona w przyśrodkowej ścianie komór bocznych; jego główną funkcją jest konsolidacja śladu pamięciowego, czyli przenoszenie informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej; odpowiada także za orientację przestrzenną
wypustki komórek nerwowych wypełniające wnętrze mózgowia, w rdzeniu kręgowym otaczające istotę szarą
skupienia ciał komórek nerwowych w mózgowiu tworzące korę mózgową, w rdzeniu kręgowym układające się centralnie w kształcie litery H
istota szara zbudowana z komórek nerwowych i komórek glejowych pokrywająca obie półkule mózgowe
przednia część mózgu kręgowców, powstała przez podział pierwszego pęcherzyka mózgowego – przodomózgowia; wyróżnia się w nim opuszki węchowe (u ssaków klasyfikowane jako I para nerwów czaszkowych) oraz dwie półkule pokryte korą mózgową; kresomózgowie jest stosunkowo niewielkie u ryb, płazów i gadów, u ptaków częściowo, a u ssaków całkowicie pokrywa od strony górnej i z boków pozostałe części mózgu, stając się największą jego częścią
proces powstawania oraz morfologicznego i funkcjonalnego różnicowania się komórek nerwowych
złożony zespół komórek nerwowych uczestniczących w regulacji określonych czynności organizmu
obszary kory mózgowej odpowiedzialne za poszczególne czynności nerwowe
struktura położona w brzusznej części międzymózgowia, między skrzyżowaniem wzrokowym a ciałami sutkowatymi; siedlisko ośrodków regulujących podstawowe funkcje życiowe i popędy, takie jak: pobieranie pokarmu i wody, termoregulacja, popęd płciowy, lęk i agresja
opuszka, rdzeniomózgowie; część pnia mózgu położona między mostem a rdzeniem kręgowym; zawiera jądra ruchowe, czuciowe i autonomiczne niektórych nerwów czaszkowych, ośrodki kierujące podstawowymi dla życia czynnościami (jak np. oddychanie, krążenie krwi) oraz struktury zaliczane do tworu siatkowatego; przez rdzeń przedłużony przebiegają liczne szlaki nerwowe
część międzymózgowia stanowiąca ważną stację podkorową dla impulsów biegnących z narządów zmysłów i móżdżku do kory mózgowej