Kultura polityczna to – według Encyklopedii PWNw najszerszym ujęciu część kultury społeczeństwa odnosząca się do sfery polityki, a więc do zachowań politycznych rządzących i rządzonych, stylu przywództwa politycznego, stosunku jednostki do państwa oraz zakresu ingerencji państwa w życie prywatne.

Można zatem powiedzieć, że kulturakulturakultura polityczna społeczeństwa to zbiór indywidualnych postaw i orientacji wobec polityki, występujących wśród członków systemu politycznegosystem politycznysystemu politycznego.

Dwaj słynni badacze kultury politycznej – Gabriel AlmondSidney Verba – stworzyli klasyfikację różnych rodzajów kultury politycznej, wyróżniając kulturę zaściankową (parafialną), podporządkowania (poddańczą) oraz uczestnictwa. Naukowcy zwracają uwagę, że kultura polityczna społeczeństwa uzależniona jest od dwóch elementów:

RMKK6kh1BFIkl
poznawczego wiedzy, jaką mają uczestnicy systemu politycznego, ich świadomości zachodzących zjawisk i procesów oraz zrozumienia tych zjawisk i procesów;, emocjonalnego zaangażowania członków społeczeństwa, ich postaw względem polityki i polityków, aktywności.

Na tej podstawie AlmondVerba wyróżnili trzy rodzaje kultury politycznej:

R1amjxokqTg2P1
Prezentacja.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

AlmondVerba zauważają, że kultury polityczne rzadko odpowiadają powyższym typom idealnym; w rzeczywistości najczęściej występują formy mieszane.

Kultura obywatelska jest kulturą mieszaną – połączeniem kultury zaściankowej, podporządkowania i uczestniczącej. Naukowcy wskazują, że elementy każdej z tych kultur odgrywają ważną rolę dla stabilności systemu demokratycznego. Obywatelskość kojarzy nam się najczęściej z postawą aktywności, świadomego, racjonalnego i odpowiedzialnego działania obywateli na rzecz społeczeństwa i państwa, czyli z postawą, do jakiej szkoły starają się wychowywać uczniów. Tymczasem równie ważnymi elementami kultury obywatelskiej, w rozumieniu AlmondaVerby, są:

  • (okresowa) pasywność, związana z kulturą podporządkowania;

  • zachowanie tradycyjnych więzi (rodzinnych lub funkcjonujących w ramach małych wspólnot), typowe dla kultury zaściankowej.

To właśnie ten mieszany charakter kultury obywatelskiej jest paradoksalnie czynnikiem stabilizującym i konsolidującym system demokratyczny. Elementy kultury zaściankowej decydują o zmiennym stopniu zaangażowania obywateli w życie polityczne i ich zainteresowania tymi kwestiami – prywatne problemy skupiają ich uwagę, odciągając od spraw państwa. W efekcie obywatel nie jest obywatelem aktywnym w sposób ciągły, a jedynie potencjalnie aktywnym, co ułatwia, usprawnia proces decyzyjny i skuteczne zarządzanie państwem jedynie przez wąską grupę wybranych osób.

Elity polityczne powinny jednak być kontrolowane przez obywateli, dlatego ważne jest, by czasami przynajmniej przejawiali chęć uczestnictwa i ingerencji w działania władz. Zdolność podporządkowania się decyzjom władz, nawet tym niepożądanym, jest ważna, ponieważ trudno oczekiwać, że każda decyzja aktualnie rządzącej opcji politycznej będzie podobała się wszystkim obywatelom. Występowanie w kulturze obywatelskiej elementów wszystkich trzech rodzajów kultur politycznych wyróżnionych przez AlmondaVerbę pozwala na specyficzny cykl w ustrojach demokratycznych – okresowa mobilizacja obywateli, by wywrzeć wpływ na władze, przeplata się z wydłużonymi okresami normalizacji polityki przy minimalnym udziale obywateli, w których rząd może skupić się na skutecznym, długofalowym działaniu, a nie jedynie reagowaniu na żądania społeczeństwa.

Mechanizm działa zatem następująco – kiedy problem staje się wystarczająco istotny, by obywatele przedłożyli jego znaczenie nad własne sprawy, aktywizują się oni w celu zmuszenia rządu do podjęcia oczekiwanych działań (lub zaprzestania niepożądanych), rząd reaguje, redukując niepokoje społeczneniepokoje społeczneniepokoje społeczne, a równowaga zostaje przywrócona i można powrócić do normalnego trybu zarządzania państwem.

Słownik

kultura
kultura

całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa

kultura osobista 
kultura osobista 

rodzaj kultury, który dotyczy każdego człowieka indywidualnie, a pozwala mu na udane współżycie i komunikację z innymi ludźmi; ogłada, uprzejmość

niepokoje społeczne
niepokoje społeczne

bunty, demonstracje, inne publiczne i masowe wystąpienia społeczeństwa wywołane sytuacją kryzysową, na którą społeczeństwo oczekuje reakcji rządzących

system polityczny
system polityczny

ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych (formalnych i nieformalnych), uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi