Przeczytaj
Aby dowiedzieć się więcej na temat św. Augustyna, zapoznaj się z poniższymi materiałami:
Słownik filozoficzny. Aureliusz Augustyn. Część druga: poglądySłownik filozoficzny. Aureliusz Augustyn. Część druga: poglądy
Neoplatonizm św. AugustynaNeoplatonizm św. Augustyna
Wpływ i recepcja
Św. Augustyn przez wieki uchodził za jednego z najważniejszych filozofów chrześcijańskich. Uznano, że przerzucił pomost między filozofią antyku a umacniającym swoją pozycję w Europie chrześcijaństwem, dokonując szczególnej chrystianizacji platonizmu. Stał się najbardziej wpływowym myślicielem chrześcijańskim, aż do czasów św. Tomasza z Akwinu w XIII w., a i później te wpływy nie zmalały.
Św. Augustyn w Polsce
Zakon augustianów został sprowadzony do Polski już w XIII w. Trudno powiedzieć, kiedy pojawiły się na ziemiach polskich pierwsze rękopisy dzieł Augustyna. Na pewno znajdowały się one w zbiorach bibliotecznych Akademii Krakowskiej.
Pod koniec XV w. zaczęto je wydawać w Krakowie. Tłumacz Biblii na język polski, jezuita Jakub Wujek, nawiązywał do Augustyna w zbiorze kazań zatytułowanym Postylla katoliczna (1573). W wieku XVII sporą popularność zyskały liczne pisma ascetyczno‑moralne, błędnie przypisywane Augustynowi. W XIX w. zlikwidowano w Polsce większość klasztorów augustianów, ostatni przy kościele św. Katarzyny w Krakowie zamknięto po II wojnie światowej.
Św. Augustyn w literaturze i kulturze
Pierwszymi znanymi wizerunkami ikonograficznymi Augustyna są freski ścienne w dawnej Bibliotece Laterańskiej w Rzymie, pochodzące z VI w.
W średniowieczu przedstawiano Augustyna najczęściej jako biskupa zasiadającego na tronie w szatach potyfikalnych i trzymającego w jednej ręce pastorał, a w drugiej — otwartą księgę.
Od XV w. w sztuce europejskiej postać świętego ukazywano też z innym atrybutem: trzymanym w ręku płonącym sercem i napisem cor caritate divina sagittatum (serce przeszyte strzałą miłości bożej).
Włoski dominikanin Fra Angelico namalował go na fresku Ukrzyżowanie w kościele św. Marka we Florencji.
Jedne z najbardziej znanych przedstawień Augustyna są dziełem włoskiego malarza Sandro Botticellego, który darzył autora Wyznań szczególnym uznaniem. Na fresku we florenckim, w kościele Wszystkich Świętych, renesansowy artysta ukazał Augustyna w jego pracowni w momencie, gdy biskup oddawszy się rozmyślaniu przerwał pisanie. Wokół niego znajdują się charakterystyczne atrybuty: księgi, w tym jedna otwarta z tekstem i rysunkami Pitagorasa, przyrząd geometryczny, model wszechświata, pulpit i biskupia mitra. Na tym malowidle Augustyn przedstawiony został jako mistyk, ale też jako artysta, filozof i uczony, czyli jako człowiek renesansu.
Do tematu Augustyna w jego pracowni powrócił Rafael na obrazie z galerii Uffizich we Florencji, a potem jeszcze w obrazie ołtarzowym z kościoła św. Barnaby ukazującym Madonnę z Dzieciątkiem siedzących na tronie w otoczeniu czterech aniołów i sześciu świętych.
W średniowieczu upowszechniła się apokryficzna opowieść o tym, jak Augustyn spotkał dziecko usiłujące przelać wodę z morza do niewielkiego dołka wykopanego w piasku; miało to uzmysłowić autorowi teologicznych traktatów daremność rozwikłania tajemnicy Trójcy Świętej. Dlatego też mały chłopiec stał się kolejnym atrybutem świętego; w taki sposób przedstawia go Rubens (obraz w Rudolfinum Praskim) i Murillo (Luwr).
W polskim malarstwie religijnym postać Augustyna pojawia się rzadko. Jedno z najstarszych przedstawień znajduje się na witrażu w krakowskim kościele dominikanów.
Dante umieścił Augustyna bardzo wysoko w zaświatowej hierarchii Boskiej komedii, mianowicie w tzw. Róży mistycznej, znajdującej się w empireum, najwyższej sferze nieba, u boku św. Benedykta z Nursji i św. Franciszka z Asyżu, zasiadających przy tronie Jana Chrzciciela.
Słownik
«księga biblijna, niezaliczona do kanonu ksiąg świętych»
«utwór o tematyce biblijnej»
«utwór wątpliwego autorstwa, rzekomo powstały w dawnych czasach, a odkryty później»
(definicja na podstawie słownika PWN)
ruch religijno‑polityczno‑społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa; reformacja była reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowiła opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej
ruch religijno‑społeczny powstały w Kościele katolickiego we Francji w XVII w.; nazwa pochodzi od nazwiska teologa Jansena (Janseniusz), który zinterpretował teorię łaski świętego Augustyna, twierdząc, że przez grzech pierworodny natura ludzka uległa całkowitemu zepsuciu
(gr. phainómenon – zjawisko, lógos – słowo, nauka) kierunek filozoficzny, polegający na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio jest dane
nadnaturalny dar udzielany bezinteresownie przez Boga człowiekowi, niezbędny do jego zbawienia, które jest niemożliwe do osiągnięcia o własnych siłach ze względu na grzech pierworodny