Przeczytaj
Zaświaty jako przestrzeń dla dusz
Większość religii zakłada, że istnienie człowieka nie kończy się wraz ze śmiercią fizyczną – dusza czy też duch istnieją nadal. Pośmiertny byt nie musi łączyć się z ponoszeniem kary lub otrzymaniem nagrody. Na przykład we wczesnym judaizmie istniało przekonanie, że po zgonie wszyscy ludzie trafiają do Szeolu (Otchłani) i są tam traktowani jednakowo, niezależnie od tego, jacy byli za życia. O takim samym losie pośmiertnym mówiły mity germańskie – według nich dusze także trafiały do podziemnej krainy zwanej Hel, gdzie trwały w letargu.
Jednak brak koncepcji nagród i kar nie dotyczy wszystkich religii. Można dostrzec np. ewoluowanie pod tym względem mitologii greckiej. Z czasem Grecy zaczęli wyobrażać sobie, że szlachetni ludzie trafiają na Wyspy Szczęśliwe, by tam zaznawać wiecznego spokoju. Ci natomiast, którzy działali przeciwko bogom, trafiali do Tartaru – najniższej krainy w podziemiach, przeznaczonej dla zbuntowanych bogów i tych dusz, które muszą cierpieć niekończące się męki.
Chrześcijańskie zaświaty
Chrześcijańskie wyobrażenia na temat krain pośmiertnych mają źródła w Biblii. Jednak zawarte w Piśmie Świętym opisy są nieliczne i bardzo nieprecyzyjne. Już na początku chrześcijaństwa wizje zaświatów zaczęto budować, wykorzystując wyobrażenia wywodzące się z innych religii, a nawet niechrześcijańskich utworów literackich, oraz o treść apokryfówapokryfów, które odzwierciedlały wierzenia ludowe.
Stamtąd przejęto ideę dotyczącą piekła – krainy dla grzeszników i diabłów, oraz nieba (raju niebiańskiego), w którym mają przebywać dusze zbawione w towarzystwie aniołów i samego Boga. DychotomicznyDychotomiczny podział zaświatów utrzymywał się do XII wieku. Wówczas ukształtowała się koncepcja czyśćca (łac. purgatorium). Zakłada ona, że poza wiecznym niebem i piekłem istnieje też kraina, do której udają się dusze na pewien okres po to, by po odbyciu kary trafić ostatecznie do raju. Ideę czyśćca popierali przede wszystkim teologowie związani z paryską Sorboną, wskazując na jej biblijne korzenie. W czasach Dantego była już ona powszechnie przyjęta przez zachodnie chrześcijaństwo, choć później zanegowali ją przedstawiciele kościołów protestanckich. Istnienie czyśćca stało się dogmatem jedynie w katolicyzmie.
Logika konstrukcji zaświatów w Boskiej komedii
Dante przedstawił wizję, która ukauzje bardzo logicznie skonstruowane zaświaty. Każda z krain składa się dziewięciu części. W ich obrębie zachowana zostaje zasada hierarchizacji – kolejną część zapełniają coraz bardziej grzeszne albo coraz bardziej cnotliwe dusze. Trójcy Świętej odpowiada jej odwrotność: Lucyfer z trzema paszczami, przy czym Bóg i Szatan umiejscowieni są na dwóch biegunach: demon zajmuje najniższą z możliwych pozycji, Stwórca góruje nad wszystkim i wszystkimi.
Słownik
(gr. ápókryphos – ukryty, tajemny) – utwór o tematyce religijnej, ale nieuznawany przez Kościół za dzieło natchnione, a tym samym niewchodzący w skład kanonu biblijnego. W znaczeniu ogólniejszym – każde dzieło, wobec którego istnieją podejrzenia, że podane w nim autorstwo jest niezgodne z rzeczywistością
obszerny utwór wierszowany obejmujący ciąg wydarzeń tworzących fabułę lub dokładny opis
(gr. dichotomos – przecięty na dwie części) – dwudzielność, podział na dwie części
(łac. parallela – linia równoległa) – podobny, analogiczny