Przeczytaj
Awangarda Krakowska
AwangardaAwangarda Krakowska to nazwa jednej z grup poetyckichpoetyckich dwudziestolecia międzywojennego, której członkowie w latach 1922–1927 byli skupieni wokół czasopisma „Zwrotnica”. Założycielem i głównym twórcą programu Awangardy Krakowskiej był Tadeusza Peiper (1891–1969), którego nazywano „papieżem awangardy”.
Dwudziestolecie międzywojenneNowatorstwo najbardziej oryginalne, oparte na najpoważniejszych podstawach teoretycznych i uwieńczone najwybitniejszymi osiągnięciami artystycznymi – stało się udziałem Awangardy Krakowskiej. grupy, która ze wszystkich wymienionych tutaj wystąpiła najpóźniej.
Po futurystycznym buncie anarchistycznym przyniosła ona propozycję nowego ładu. Wystąpiła z koncepcją kultury i poezji konsekwentną, wewnętrznie koherentnąkoherentną, systemową. Futurystycznemu miotaniu się między sprzecznościami: cywilizacja – egzotyka, kult techniki – kult prymitywu, przeciwstawiła postawę zdecydowanego wyboru, istotę swojej epoki dojrzawszy w nowoczesnej miejskiej cywilizacji industrialnej. Ideałowi zabawy przeciwstawiła ideał pracy. Absolutnej wolności poetyckiej – surowy rygor. Poetyce nieodpowiedzialnego wykrzykiwania słów działających bezpośrednio na emocje – poetykę zaszyfrowanego, skondensowanego zdania, które trzeba czytać parokrotnie. by je w pełni zrozumieć i przeżyć.
[…]
Awangardowej teorii poezji zarzucić można wąskość, doktrynerstwo i nietolerancyjność. Ale nie sposób zaprzeczyć, że pozostając w kontakcie z europejską awangardą, teoria ta i poezja były jednak – w przeciwieństwie do teorii i poezji rodzimych futurystów zjawiskiem głęboko oryginalnymi że wyprowadzały polskie nowatorstwo ze stanu wtórności wobec europejskich –izmów.Źródło: Jerzy Kwiatkowski, Dwudziestolecie międzywojenne, Warszawa 2001, s. 92–93.
Miasto i poeta
minimum słów, maksimum treści. Pierwsze tomy jego wierszy sąświadectwem fascynacji nowoczesnym miastem.
GmachyPoeta,
wykrzyknik ulicy!Masy współzatrzymane, z których budowniczy
uprowadził ruch: znieruchomiałe piętra.
Dachy
przerwane w skłonie.Mury
wynikłe ściśle.
Góry naładowane trudem człowieczym:
gmachy.Pomyśleć:
Każda cegła spoczywa na wyjętej dłoni.Źródło: Julian Przyboś, Gmachy, [w:] Z ponad, 1930.
W wierszu Gmachy poeta ukazuje miasto w zaskakujący sposób, ponieważ niemal wyłącznie za pomocą bardzo zwięzłych metafor oraz paradoksówparadoksów. Statyczne budynki, ich piętra, dachy, mury są w istocie „współzatrzymane”, „znieruchomiałe”. Zawierają w sobie ruch, energię ludzkiej pracy i myśli, „trud człowieczy”. Wiersz oddaje napięcie między potęgą i nieruchomością gmachów a działaniem, ruchem i dynamiką, dzięki którym powstały. W gmachach z utworu Przybosia utrwalony został wysiłek budowniczych, wskazuje na to puenta wiersza: Pomyśleć: / Każda cegła spoczywa na wyjętej dłoni
. Każdą cegłę kiedyś położył jakiś człowiek, dlatego nawet to, co stanowi domenę techniki, ma w sobie ludzki pierwiastek. Humanistyczny element pojawia się także na początku wiersza. Za pomocą zmetaforyzowanej peryfrazy: Poeta, / Wykrzyknik ulicy!
Przyboś pokazuje tego, kto „wykrzykuje” ulicę, a więc dostrzega jej piękno i nadaje jej sens.
Polecenia
-
Jak poeta może być „wykrzyknikiem ulicy”? Zgromadź skojarzenia związane z tą metaforą.
-
Wynotuj z wiersza rzeczowniki nazywające elementy budynku. Zestaw z nimi określenia użyte przez poetę. Jaki charakter nadają one opisowi gmachu?
-
Wskaż w poetyckim opisie gmachów elementy statyczne i dynamiczne. Na czym polega paradoksalność obrazu ukazanego w wierszu?
-
Zwróć uwagę na wersy jednowyrazowe. Dlaczego poeta wyodrębnił właśnie te słowa?
Słownik
(gr. mimetés - naśladowca) - takie przedstawienie rzeczywistości, które z założenia ma nie być realistyczne
(fr. avant garde – straż przednia - grupa osób, których twórczość lub działalność w jakiejś dziedzinie jest nowatorska i niekonwencjonalna
(łac. creatio - tworzenie - tendencja w literaturze i sztuce, zgodnie z którą dzieło artystyczne jest traktowane jako swobodny wytwór wyobraźni autora
(franc. réalisme) - odtwarzanie obserwowanej rzeczywistości w utworze literackim bądź w dziele sztuki; też: kierunek w literaturze i w sztuce posługujący się takim opisem
(gr. ēchṓ – dźwięk, odgłos, echo; lalía – gadanina) – środek stylistyczny podkreślający rytmiczność i melodyjność tekstu, polega na powtarzaniu tych samych lub podobnych układów głosek
(gr. katastrophḗ – punkt zwrotny) – nurt refleksji historiozoficznej w kulturze, filozofii i literaturze początku XX wieku, zgodnie z którym świat czeka nieuchronna zagłada, zagrażająca tradycjom oraz instytucjom kultury europejskiej
(gr. parádoxos – nieoczekiwany, nieprawdopodobny, zadziwiający) – zaskakujące twierdzenie, często sprzeczne z powszechnie przyjętą opinią; także twierdzenie logiczne prowadzące do zaskakujących i sprzecznych wniosków
(gr. poiētikē – produktywny, pomysłowy) – sposób pisania; formalne cechy charakterystyczne dla twórczości danego pisarza, szkoły poetyckiej, kierunku lub prądu literackiego
(inaczej: bukolika, idylla) - utwór literacki przedstawiający wyidealizowany obraz życia mieszkańców wsi, często pasterzy, wiodących beztroskie życie na łonie pięknej i przyjaznej człowiekowi natury; gatunek podlegający silnemu skonwencjonalizowaniu, o czy świadczą np. typowe imiona pasterek i pasterzy