Przeczytaj
Kultura według nauk
Termin „kultura” jest terminem wieloznacznym. Rozumiany jest w różny sposób, w zależności od dziedziny nauki:
w etnografii
Przedmioty materialne i zachowania ludzkie związane z danym regionem, przejawiające się w zachowanych przysłowiach, zwyczajach, obyczajach, pieśniach.
w antropologii
Przedmioty materialne, zachowania człowieka, aktywność gospodarcza, instytucje, rozrywka, religia, język.
w socjologii
Obszar związany z życiem i działalnością zbiorowości ludzkich.
w psychologii
Myśli, motywacje i zachowania jednostek i społeczności wynikające z reguł obowiązujących w danej społeczności i przejawiające się w nakazach, zakazach, ocenach, sądach, formach ekspresji.
w kulturoznawstwie
Sztuka i działalność artystyczna będąca efektem ludzkich działań.
w archeologii
Rzeczy materialne znalezione na miejscu wykopalisk, wykonane w zamierzchłych czasach.
Kultura w ujęciu historycznym
W ujęciu historycznym najlepiej chyba definiuje ją Stefan Czarnowski, który kładzie nacisk na wymiar dziedziczenia kultury:
Społeczeństwo i politykaKultura to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom.
Źródło: Społeczeństwo i polityka, red. Wojciech Jakubowski, Konstanty A. Wojtaszczyk, Warszawa 2007, s. 55.
Biorąc pod uwagę tę definicję, można kulturę podzielić m.in. na:
materialnąmaterialną (wytwory działalności rąk ludzkich);
niematerialnąniematerialną (wytwory myśli ludzkiej, wartości, sposoby postępowania).
Kultura, według Czarnowskiego, jest też przekazywana „z pokolenia na pokolenie”. Z tego powodu jej rozwój można śledzić m.in. dzięki ewolucji kultury materialnej:
Kultura wpływa też na życie społeczne. Jest bowiem, według Czarnowskiego, przekazywana innym zbiorowościom i następnym pokoleniom
. Wynika z tego, że poprzez kulturę człowiek socjalizuje się, ustalane są wzorce jego zachowania i jest kształtowana jego osobowość. Dzięki kulturze człowiek przyswaja sobie wartości, normy, zwyczaje czy upodobania. Dodatkowo, uczestnicząc w niej, sam ją może tworzyć.
Inne definicje kultury
Definicje psychologiczne
Definicje psychologiczne kładą nacisk na to, w jaki sposób jednostki odbierają kulturę, analizują mechanizmy uczenia się jej, formowania nawyków czy wpływu na jednostkę. Definicję psychologiczną kultury sformułował m.in. Stanisław Ossowski.
Kultura szkoły: od relacji społecznych do języka uczniowskiegoKultura jest pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich.
Źródło: Stanisław Ossowski, [w:] Krzysztof Polak, Kultura szkoły: od relacji społecznych do języka uczniowskiego, Kraków 2017, s. 15.
Definicje genetyczne
Definicje genetyczne kładą nacisk na pochodzenie, genezę kultury. Określają kulturę jako przeciwstawienie natury i poprzez jej charakter jako produktu stosunków społecznych. Autorem tego typu definicji jest m.in. Jerzy Kmita:
Późny wnuk filozofii. Wprowadzenie do kulturoznawstwaKultura to zbiór przekonań normatywnych i dyrektywnych powszechnie respektowanych w danej społeczności.
Źródło: Jerzy Kmita, Późny wnuk filozofii. Wprowadzenie do kulturoznawstwa, Poznań 2007, s. 57.
Definicje strukturalne
Definicje strukturalne podkreślają powiązania wewnętrzne elementów kultury i całościowy charakter poszczególnych kultur. Wyróżnia się cztery kategorie elementów kultury:
materialno‑techniczne;
społeczne;
ideologiczne;
psychiczne.
Tego typu definicje stworzył m.in. Claude Levi‑Strauss.
Kultura masowa i kultura 2.0
Dzięki postępowi naukowo‑technicznemu kultura stała się dostępna dla szerokiego grona ludzi. Uczestniczyć w niej może każdy. Jednak postęp doprowadził także do jej komercjalizacji i powstania tak zwanej kultury masowej.
Kultura masowa zazwyczaj jest przeciwstawiana kulturze elitarnej, która przekazuje treści trudne w odbiorze, erudycyjne, podczas gdy ta pierwsza – treści służące rozrywce, zdecydowanie łatwiejsze w odbiorze. Kultura masowa stała się popularna dzięki środkom masowego przekazu. Ma też tendencję do unifikowania gustów i zachowań odbiorców – następuje więc homogenizacja kultury. Rozpowszechniać ją i nadać jej kierunek może każdy, kto ma wpływ na treści rozpowszechniane przez środki masowego przekazu.
Nieodzowną częścią kultury, także masowej, jest obecnie cyberkultura, czyli połączenie techniki i kultury. Nazywana niekiedy kulturą 2.0 jest nową rzeczywistością łączącą sprzęt komputerowy, internet, wirtualną rzeczywistość i nieraz także sztuczną inteligencję.
Do jej najważniejszych cech należą:
Słownik
wytwory działalności człowieka służące do zaspokajania jego potrzeb
wytwory myśli ludzkiej (sztuka, literatura, muzyka, idee)