bg‑green

Budowa grzybów

R1BLHuwGdoxXC1
Owocniki grzybów.
Źródło: Unsplash, domena publiczna.

Grzyby należą do organizmów beztkankowych. Ich ciało, nazywane grzybniągrzybniagrzybnią, ma postać plechyplechaplechy, która zbudowana jest najczęściej ze strzępek. Strzępki są nitkowatymi, prostymi lub rozgałęzionymi tworami, które mogą być utworzone z jednej dużej wielojądrowej komórki (strzępki komórczakowe) lub z wielu komórek zawierających jedno jądro komórkowe (strzępki jednojądrowe) bądź pary jąder sprzężonych (strzępki dikariotyczne). Strzępki w grzybni mogą być luźno ułożone lub ściśle splatać się ze sobą, tworząc nibytkankę, tzw. plektenchymę, z której zbudowane są występujące u niektórych grzybów owocniki – części grzybni, w których powstają zarodnikizarodnikizarodniki. W nielicznych przypadkach (np. u drożdży) grzybnia nie jest zbudowana ze strzępek i tworzą ją pojedyncze lub pączkujące komórki.

RMcgu5UcW4gc61
Ilustracja interaktywna przedstawia model komórki grzybowej. Zaznaczono elementy komórki: 1.
Aparat Golgiego
. Ma nieregularną formę, składa się ze spłaszczonych, łukowato wygiętych cystern i pęcherzyków. 2.
Ściana komórkowa
. Najbardziej zewnętrzna struktura komórki. 3.
Błona komórkowa
. Półprzepuszczalna błona znajdująca się pod ścianą komórkową. 4.
Cytoplazma
. Roztwór wodny zawierający związki organiczne i nieorganiczne wypełniający wnętrze komórki. Zawieszone są w niej różne organella komórki. 5.
Wakuola
. Struktura komórkowa przypominająca wyglądem ziarno fasoli. Wakuoli może być wiele w jednej komórce. 6.
Mitochondrium
. Owalne organella otoczone dwiema błonami. Wewnętrzna błona uwypukla się do środka, tworząc liczne grzebienie. 7.
Rybosom mitochondrialny
. Kompleks nukleoproteinowy znajdujący się w mitochondriach. 8.
Peroksysom
. Organellum o kształcie sferycznym. 9.
Rybosom
. Mały kompleks białek z kwasami nukleinowymi pływający w cytoplazmie. 10.
Włókna cytoszkieletu
. Mają formę cienkich niteczek. 11.
Rybosom związany z siateczką śródplazmatyczną szorstką
. Rybosom znajdujący się na siateczce śródplazmatycznej szorstkiej. 12.
Siateczka śródplazmatyczna szorstka
. Układ powyginanych błon plazmatycznych. Otacza jądro komórkowe. 13.
Jądro komórkowe
. Kuliste organellum w centrum komórki. 14.
Siateczka śródplazmatyczna gładka
. System rozgałęzionych kanalików i rurek, znajdujących się na zewnątrz siateczki śródplazmatycznej gładkiej.
Model komórki grzybowej.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o.

W komórkach grzybów mogą występować silne trucizny, np. amanitynaamanitynaamanityna i falloidyna. Jako materiał zapasowy gromadzone są tłuszcz, glikogen (wielocukier) oraz wolutyna (ziarna polifosforanu). Ściany komórkowe zbudowane są z wielocukru chityny (polimer N‑acetyloglukozaminy). Podobnie jak u zwierząt w komórkach grzybów nigdy nie ma plastydów, natomiast mogą występować centriole.

bg‑green

Odżywianie grzybów

Grzyby, bez wyjątku, są cudzożywne (heterotroficzne) – odżywiają się, wydzielając do środowiska enzymy trawienne, a następnie wchłaniając strawione poza komórkami substancje pokarmowe. Mogą one pochodzić z martwej materii organicznej (saprofity) lub z tkanek innego żywego organizmu (pasożyty). Wyróżniamy również grzyby drapieżne, które są w stanie chwytać małe zwierzęta żyjące w glebie za pomocą strzępek grzybni. Następnie wydzielają enzymy trawienne, które trawią ciało ofiary.

bg‑green

Związki symbiotyczne grzybów

Wiele grzybów to symbionty współżyjące ze zwierzętami, roślinami czy bakteriami.

Najważniejsze związki symbiotyczne grzybów to:

  • porosty – zespolenie grzyba (workowca lub podstawczaka) z sinicą bądź zielenicą;

  • współżycie z przedroślami widłaków;

  • mikoryzy – rodzaj symbiozy pomiędzy korzeniami roślin nasiennych a grzybami.

RirlKCRjO3s4N1
Ilustracja interaktywna. Po lewej przedstawiono mikoryzę endotroficzną, (zwaną też mikoryzą arbuskularną), w której rozgałęzione strzępki grzybni wnikają do wnętrza komórek korzenia. Po prawej przedstawiona została mikoryza ektotroficzna, w przypadku której strzępki grzyba rosną w przestrzeniach międzykomórkowych, nie wnikając do komórek korzenia. Na pierwszym rysunku zaznaczone zostały następujące elementy: 1. Ryzoderma. Tkanka okrywająca mająca postać warstwy prostokątnych komórek. 2. Zarodnik. Ma postać długiej nitki, wrastającej do wewnątrz komórek korzenia. 3. Arbuskula. Struktura we wnętrzu komórki korzenia w formie wielokrotnie rozgałęzionej strzępki na końcu. 4. Pęcherzyk. Struktura w kształcie pęcherzyka na końcówce strzępki. 5. Kora pierwotna korzenia. Warstwy tkanki znajdujące się pod ryzodermą. Na drugim rysunku zaznaczono: 6. Komórka korzenia. Pojedyncza prostokątna komórka. Z komórek tych zbudowane są tkanki korzenia. 7. Strzępki grzybni. Małe nitkowate formy przenikające do tkanek korzenia, . 8. Strzępki grzybni. Nitkowate formy.
Po lewej przedstawiono mikoryzę endotroficzną (zwaną też mikoryzą arbuskularną), w której rozgałęzione strzępki grzybni wnikają do wnętrza komórek korzenia. Po prawej przedstawiona została mikoryza ektotroficzna, w przypadku której strzępki grzyba rosną w przestrzeniach międzykomórkowych, nie wnikając do komórek korzenia.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1XTm2HDewhRf1
Mikoryza ektotroficzna z udziałem grzyba z rodzaju Amanita.
Źródło: Ellen Larsson, wikipedia.org, licencja: CC BY 2.5.

W mikoryzie grzyb korzysta z produktów fotosyntezy wytworzonych przez roślinę, a sam ułatwia jej pobieranie wody i soli mineralnych z otoczenia oraz dostarcza substancji wzrostowych i witamin produkowanych w grzybni. Związki mikoryzowe często są kluczowe dla rośliny, np. storczyki nie mogą się rozwijać bez partnera grzybowego.

bg‑green

Rozmnażanie grzybów

Grzyby rozmnażają się zarówno płciowo, jak i bezpłciowo.

Rozmnażanie bezpłciowe obejmuje:

  • podział komórki lub pączkowaniepączkowaniepączkowanie (formy jednokomórkowe);

  • fragmentację plechy (grzyby wielokomórkowe);

  • rozmnażanie przez zarodniki (grzyby wielokomórkowe).

Rozmnażanie płciowe grzybów może mieć postać gametogamii, gametangiogamii lub somatogamii.

  • Gametogamia

Polega na fuzji uwicionych gamet wytwarzanych w jednokomórkowych gametangiach (skoczkowce [Chytridiomycota]). W zależności od wyglądu gamet jest to przykład izogamii, anizogamii lub oogamii.

  • Gametangiogamia

Polega na łączeniu się ze sobą całych gametangiów (lęgni i plemni), a następnie przelaniu zawartości plemni do lęgni. U grzybów rozmnażających się w ten sposób (sprzężniowce [Zygomycetes], workowce [Ascomycetes]) nie powstają gamety, a ich funkcje przejmują zróżnicowane płciowo haploidalne jądra komórkowe, oznaczane symbolami „+” i „–”.

  • Somatogamia

Polega na zrośnięciu się ze sobą dwóch zróżnicowanych płciowo strzępek zawierających odmienne płciowo jądra, oznaczane jako „+” i „–” (podstawczaki [Basidiomycetes]). U tych grzybów nie występują ani gamety, ani gametangia.

Słownik

amanityna
amanityna

śmiertelna trucizna, organiczny związek chemiczny będący cyklicznym oligopeptydem; występuje w owocnikach m.in. muchomora sromotnikowego i jadowitego

grzybnia
grzybnia

zazwyczaj wielokomórkowe lub wielojądrowe wegetatywne ciało (plecha) grzybów; w nielicznych przypadkach tworzą ją pojedyncze lub pączkujące komórki

pączkowanie
pączkowanie

jeden ze sposobów rozmnażania bezpłciowego zwierząt i grzybów, polegający na wyodrębnieniu się z ciała osobnika rodzicielskiego (w tzw. strefie pączkowania) osobnika zazwyczaj mniejszego, rozwijającego się w organizm potomny, który może oderwać się od organizmu macierzystego albo pozostać z nim w czasowej lub stałej więzi

plecha
plecha

wielokomórkowe lub komórczakowe (komórczak) ciało, w budowie zewnętrznej niezróżnicowane na organy – korzeń, łodygę i liście, a w budowie wewnętrznej na tkanki; występuje u bakterii, sinic i grzybów o różnym, przeważnie niewielkim, stopniu organizacji morfologicznej i anatomicznej

zarodniki
zarodniki

inaczej spory; są to komórki służące do bezpłciowego rozmnażania się roślin zarodnikowych i grzybów