Przykładem antagonizmu międzygatunkowego jest drapieżnictwodrapieżnictwodrapieżnictwo: przedstawiciele jednego gatunku zabijają i zjadają osobniki innego. Najczęściej drapieżca ma przewagę nad ofiarą – jest od niej większy lub podobny rozmiarem, ale silniejszy. Drapieżnikiem jest np. lew polujący na antylopy lub lis zabijający zająca.

Drapieżnikami są zwierzęta mięsożerne, rzadziej roślinożerneroślinożercaroślinożerne, np. pandy. Duża liczba potencjalnych ofiar sprzyja zwiększeniu się populacji drapieżnika – w ten sposób regulowana jest liczebnośćliczebność populacjiliczebność obu gatunków na zamieszkiwanym przez nie obszarze. Jeśli w wyniku intensywnych polowań populacja ofiar ulegnie zmniejszeniu, w konsekwencji, po pewnym czasie, zmniejszy się też liczba drapieżców – w środowisku będzie dla nich za mało pożywienia. I odwrotnie: zmniejszenie liczebności drapieżników wpłynie na odrodzenie się populacji ofiar. To przykład na cykliczność zmian liczebności w obu populacjach – taka regulacja ma charakter ujemnego sprzężenia zwrotnego: mniej pokarmu – mniej drapieżników, mniej drapieżników – więcej ich ofiar, czyli pokarmu.

Dynamikę zmian liczebności w relacjach miedzy drapieżnikami i ich ofiarami zbadano także w warunkach laboratoryjnych. Wykazano, że w stanie sztucznego wyizolowania, gdy ofiary nie mają gdzie się ukryć, drapieżca polując, niszczy całą ich populację, a następnie sam ginie z głodu. Kiedy zaś potencjalnym ofiarom stworzono możliwości ukrycia się, wytworzył się pewien stan równowagi między populacjami ofiar i drapieżców.

W zróżnicowanym gatunkowo środowisku naturalnym drapieżnik zaprzestaje polowań na osobniki zmniejszonej populacji, bo w zasięgu jego węchu i wzroku pojawiają się inne, łatwo dostępne potencjalne ofiary.

Szczyt liczebności drapieżników występuje nieco później niż ich ofiar. Obfitość dostępnego pokarmu sprzyja rozrodowi i przeżywaniu potomstwa drapieżców, ale wzrost populacji zaczyna się wtedy, gdy młode drapieżniki same osiągną wiek rozrodu. Populacja ofiar jest już w tym momencie zmniejszona, co jest wynikiem wcześniejszego zwiększenia intensywności polowań przez drapieżniki w związku z koniecznością wykarmienia większej liczby potomstwa. W Polsce taka zależność zachodzi np. między liczebnością sów a liczebnością myszy i nornic.

W toku ewolucji u drapieżników pojawiły się liczne cechy adaptacyjne ułatwiające skuteczne polowanie, np.:

• silnie rozwinięte narządy zmysłów: wzroku, słuchu i węchu, co sprzyja tropieniu ofiary;

• cechy anatomiczne ułatwiające pobieranie konkretnego pokarmu dostępnego w danym środowisku, np. długi lepki język kameleona, kły i pazury lwa lub niewielkie uzębienie niedźwiedzia wargacza odżywiającego się owadami;

• bardzo silna szczęka, np. lwa;

• umięśnione ciało o mocnym szkielecie przystosowane do biegu, skoków i skradania się do zdobyczy;

• ubarwienie maskujące w czasie polowania w danym środowisku, np. biała sierść niedźwiedzi polarnych, szare letnie futro wilków. Niektórzy drapieżcy, jak kameleon, potrafią dostosować barwę skóry do otoczenia;

• szybkość poruszania się: lwy (do 80 km/h) i gepardy (80–130 km/h) mogą osiągać bardzo duże prędkości podczas polowania.

R1ALmvxEAHZMA

Język kameleona, na końcu szeroki i pokryty lepkim śluzem, może być znacznie dłuższy niż jego ciało. Pozwala mu na złapanie ofiary bez poruszenia się.

Także gatunki zwierząt, które często stają się ofiarami innych, wykształciły cechy adaptacyjne zwiększające ich możliwości obrony:

RRxTlid0gRCNA1

Przykładem mimikry jest upodobnienie się niejadowitego węża królewskiego mlecznego (Lampropeltis triangulum) do groźnego węża koralowego arlekina (Micrurus fulvius).

• przebywanie w stadzie i wzajemne ostrzeganie się o niebezpieczeństwie;

• struktury ochronne ciała, np. kolce, pancerz, skorupa;

• budowanie lub zajmowanie trudno dostępnych schronień, takich jak nory, dziuple;

• maskowanie się barwą przypominającą kolor otoczenia (np. zając szarak lub ryby);

• mimikra, czyli upodobnienie się do innego, niebezpiecznego gatunku, np. łagodny wąż królewski mleczny przyjmuje w chwili zagrożenia barwy węża koralowego arlekina;

• szybkość poruszania się, np. uciekająca gazela może osiągnąć prędkość nawet 97 km/h.

Słownik