Świat współzależności

W latach 60. XX wieku na istnienie procesów globalizacyjnychglobalizacjaglobalizacyjnych zwrócił uwagę kanadyjski specjalista z dziedziny komunikacji Herbert Marshall McLuhan, autor pojęcia globalnej wioski. Chciał on podkreślić, że dzięki postępowi technologicznemu, zwłaszcza w dziedzinie telekomunikacji, świat „zmniejszył się” – obieg informacji stał się szybszy, a pokonanie odległości zajmuje mniej czasu. Wskutek tego zmieniły się relacje międzyludzkie, przyspieszyły kontakty oraz wymiana poglądów i doświadczeń. Kluczowym elementem w procesie globalizacji był rozwój technologii telekomunikacyjnych, jak telefonia, telewizja czy internet, co znacząco przyspieszyło obieg informacji i dostęp do nich, a także ich ilość. Gwałtowny rozwój technologiczny drugiej połowy XX w. nazywa się rewolucją informatyczną. Dobra kultury, jak filmy czy książki, a także określone mody, zwyczaje czy autorytety, zaczęły poprzez mass mediamass mediamass media wpływać na życie codzienne społeczeństw na całym świecie. Sprzyjały temu także demokracja i wolność słowa, pozwalające na nieskrępowany wybór produktów i ich reklamę. LiberalizacjaliberalizacjaLiberalizacja handlu, wspólny rynek, coraz większy i coraz swobodniejszy przepływ towarów, kapitału i informacji stworzyły potrzebę współpracy w ramach organizacji międzynarodowych i powołania nowych instytucji, takich jak Światowa Organizacja Handlu (WTO).

RFpA566rbeXgc

Zdjęcie przedstawia duży plac, na którym stoi tłum ludzi, są to dziennikarze i fani otaczający zespół The Beatles na lotnisku. Fani czekają na czwórkę z Liverpoolu, także na szczycie terminalu lotniska.

Rw3T9vn01JGCw

Zdjęcie przedstawia restaurację sieci McDonald's z charakterystycznym logo, przedstawiającym duże M. Na fotografii nazwa sieci napisana na budynku rosyjskimi literami.

Przeciwnicy tych procesów, zwani antyglobalistamiantyglobaliściantyglobalistami, wskazują na realną groźbę zaniku różnorodności kulturowej oraz tożsamości poszczególnych państw i narodów na rzecz jednolitej kultury masowej. W sferze gospodarczej i społecznej antyglobaliści protestują przeciw rosnącej, ich zdaniem, władzy wielkich koncernów, banków i polityków. Zarzucają im ambicje decydowania o losach społeczeństw i realizację własnych interesów kosztem szarego człowieka. Protesty antyglobalistów przybierają często formę blokad, manifestacji, a nierzadko starć z siłami porządkowymi. AlterglobalizmalterglobalizmAlterglobalizm zaś za cel stawia sobie zmianę procesów globalizacyjnych, a nie sam sprzeciw wobec nich. Alterglobaliści często przywołują hasło walki o prawa człowieka i poszukują nowych, alternatywnych rozwiązań społecznych w stosunku do globalizacji w obecnym neoliberalnym kształcie, której zarzucają poddanie rynkowi większości obszarów życia społecznego. Dążą do zapewnienia wszystkim mieszkańcom Ziemi podstawowych praw ekonomicznych, poruszają kwestie ekologii i wspierają ruchy lokalne.

RJ5p4qzoLRs4j

Zdjęcie przedstawia marsz demonstracyjny. Tłum idzie z maskami, przedstawiającymi twarze polityków oraz z transparentami i flagami, na których widnieją napisy w języku angielskim.

Starzenie się ludzkości, nowe choroby cywilizacyjne

Przełom wieków był czasem poprawy jakości życia, do czego przyczynił się rozwój medycyny, której poziom pozwala obecnie na radzenie sobie z wieloma dotychczas nieuleczalnymi chorobami. W XX wieku udało się wyeliminować wiele chorób, które cyklicznie zabijały ludzi (np. dżuma, cholera). Podniósł się także poziom higieny, co ma szczególne znaczenie dla obniżenia śmiertelności noworodków. Dla krajów mniej rozwiniętych, zwłaszcza w Afryce, stworzono liczne programy pomocy medycznej. W rezultacie nastąpiło przyspieszenie wzrostu liczby ludności na świecie, a także zjawisko starzenia się społeczeństw. W miejsce dawnych chorób, pojawiły się nowe, ściśle związane ze zmianami cywilizacji, np. cukrzycę, choroby układu krążenia, alergie. Ich przyczyną są zarówno zmiany w środowisku życia człowieka, jak i w stylu życia (tryb siedzący, brak ruchu, niezdrowe odżywianie, używki, stres).

Problemy ekologiczne

Cywilizacja XX w. oparta była w znacznej mierze na węglu i ropie naftowej jako najpopularniejszych źródłach energii. Nie pozostawało to bez wpływu na środowisko naturalne. Problem zanieczyszczania sięga XIX w., w stuleciu XX nabrał tylko większego znaczenia. W efekcie zaczęto zwracać uwagę na niebezpieczeństwa wynikające z naruszenia naturalnego ekosystemu na Ziemi. Większy nacisk zaczęto kłaść na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, jak woda, wiatr czy energia słoneczna. Mimo to w dalszym ciągu poważnym zagrożeniem są zmiany klimatyczne, wywołane m.in. zbyt wysoką emisją gazów cieplarnianych, m.in. dwutlenku węgla. Ocieplenie się klimatu powoduje anomalie pogodowe, np. lekkie zimy, huragany, susze, gradobicia o dużym natężeniu. Obserwuje się także topnienie lodowców i podnoszenie poziomu oceanów, a także wymieranie coraz większej liczby gatunków zwierząt i roślin.

Słownik

Słowa kluczowe

świat na przełomie tysiącleci, globalizacja, globalne ocieplenie, zmiany klimatyczne, zanieczyszczenie środowiska, popkultura, kultura masowa

Bibliografia

M. Brjak‑Trzaskowska, Procesy globalizacyjne. Istota, przyczyny, uwarunkowania, implikacje, Współczesne Problemy Ekonomiczne nr 1, Zeszyty Naukowe nr 556 (2009).

R. Cameron, Historia gospodarcza świata. Od paleolitu do czasów najnowszych, z ang. przełożyli H. Lisicka‑Michalska i M. Kluźniak, Warszawa 1996.

A. Kapiszewski, Zachód i islam. Postawy ludzi dwóch światów, Krakowskie Studia Międzynarodowe 2007, nr 1.

J. Ortega y Gasset, Bunt mas, Warszawa 2004.

Protokół z Kioto do ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, Dziennik Ustaw nr 203, poz. 1683 i 1684.

R. Ranosz, Organizacja i handel uprawnieniami do emisji CO2, Polityka Energetyczna, t. 11, zeszyt 2, 2008.

A. Pasek‑Gawlikowska, Kultura masowa i co dalej...? Rozprawy Społeczne, t. 2 (VIII), 2013

M. Juza, Perspektywy Rozwoju kultury popularnej w obliczu nowych mediów, red. A. Ogonowska, Kraków 2014.