Przeczytaj
Rozmieszczeniu trzody chlewnej sprzyjają różne czynniki, zarówno przyrodnicze, jak i gospodarcze. Duża koncentracja pogłowia w strefie klimatów umiarkowanych i podzwrotnikowych wynika z dostępności paszy: jęczmienia, żyta i ziemniaków (przede wszystkim w Europie Środkowej i Wschodniej), soi i kukurydzy (w Stanach Zjednoczonych), a także odpadów przemysłu spożywczego (głównie w Europie Zachodniej, Stanach Zjednoczonych i Chinach) i odpadów żywnościowych (wśród drobnych rolników w krajach o niższym poziomie rolnictwa). W krajach europejskich wykorzystuje się też paszę na bazie serwatkiserwatki i komponentów białkowo‑tłuszczowych.
Wśród czynników gospodarczych wyróżnić należy chłonne rynki zbytu w miejscach o dużej koncentracji ludności. Świnie są bowiem zwierzętami o dużej wydajności, ponieważ odznaczają się szybkim przyrostem masy oraz przetwarzaniem produktów roślinnych na mięso. Ich chów nie wymaga dużych nakładów finansowych, a ponadto dzięki dużej płodności rolnicy otrzymują szybki zwrot kosztów. Dlatego też można powiedzieć, że chów trzody chlewnej jest bardzo dochodową gałęzią produkcji zwierzęcej. Natomiast czynnikami niesprzyjającymi dużemu pogłowiu trzody chlewnej są uwarunkowania kulturowe. W krajach islamskich i w Izraelu, z uwagi na zakazy religijne, chów trzody chlewnej jest ograniczony lub nie występuje w ogóle. Inną przeszkodą jest także gorący i wilgotny klimat powodujący szybkie psucie się mięsa. W słabo rozwiniętych krajach położonych w tym typie klimatu i niemających możliwości przechowywania mięsa pogłowie trzody chlewnej jest niewielkie.
Hodowla trzody chlewnej ma negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze, zwłaszcza jeżeli chodzi o zanieczyszczenie wody i powietrza. Zanieczyszczenie wody wynika zazwyczaj z niewłaściwej utylizacji nawozu produkowanego przez trzodę chlewną. Substancje zawarte w nawozie (zwłaszcza azot i fosfor) są istotnym składnikiem zanieczyszczeń rolnych przenikających do wód powierzchniowych, gruntowych oraz morskich. Wymienione substancje uszkadzają ekosystem w drodze eutrofizacji i obniżają przydatność wód do celów rekreacyjnych. Do zbiorników wodnych przedostają się także ścieki i czynniki mogące wywoływać choroby (znajdują się w nawozach). Zanieczyszczenia wód występują przede wszystkim lokalnie. Każda hodowla trzody chlewnej jest także źródłem emisji zanieczyszczeń powietrza. Emisja występuje głównie w wyniku wentylacji pomieszczeń hodowlanych, ale również na skutek przechowywania i stosowania nawozów naturalnych (np. gnojowicy). Wśród emitowanych zanieczyszczeń znajdują się takie substancje jak siarkowodór czy amoniak.
Kierunki chowu
Trzodę chlewną najczęściej hoduje się w celu uzyskania mięsa wieprzowego i tłuszczu, drugorzędne znaczenie mają skóry, kości i szczecinaszczecina.
Przykłady świń rasy mięsnej
Przykłady świń rasy tłuszczowo‑mięsnej
Przykłady świń rasy słoninowej
Przykład świni rasy smalcowej
Typy chowu
Wyróżnia się trzy zasadnicze typy chowu trzody chlewnej:
intensywny – prowadzony jest on na dużych, zmechanizowanych fermach hodowlanych, głównie w celu pozyskania mięsa; zwierzęta karmione są wówczas paszami wysokobiałkowymi, co powoduje, że w krótkim czasie mogą być gotowe do uboju; występuje on w wysoko rozwiniętych krajach Europy Zachodniej, w Stanach Zjednoczonych i w Australii;
mieszany (średnio intensywny) – występuje w małych gospodarstwach krajów średnio rozwiniętych: Europy Środkowo‑Wschodniej, Azji Wschodniej i Ameryki Południowej (głównie Argentyny i Brazylii); zwierzęta są wówczas karmione pożywieniem zbożowo‑ziemniaczanym oraz odpadami pochodzącymi z gospodarstw domowych, a czas ich chowu jest krótszy niż w przypadku chowu ekstensywnego, ale dłuższy niż w przypadku chowu intensywnego;
ekstensywny – związany jest z chowem na otwartej przestrzeni; pożywieniem świń są wówczas zboże oraz odpady z gospodarstw domowych; jego cechą charakterystyczną jest dłuższy czas chowu i otrzymywanie dużej ilości mięsa bogatego w tłuszcz oraz słoniny; występuje w słabo rozwiniętych krajach Ameryki Środkowej, Afryki, Azji Centralnej i Oceanii.
Pogłowie i obsada
Pogłowie trzody chlewnej na świecie nieustannie rośnie. Przyczynami tego zjawiska są: nieustanne zapotrzebowanie na żywność w wyniku zwiększającej się liczby ludności świata, a także szybkość, łatwość i duża opłacalność chowu. Od początku lat 60. XX w. pogłowie wzrosło o niemal 140% i wynosi obecnie niemal 1 mld sztuk. W ostatnich latach w związku ze zmianami stylu żywienia ludności odnotowuje się jednak zmniejszenie dynamiki pogłowia, a nawet jego stagnację. Najbardziej popularne trendy żywieniowe, o których tu mowa, to wegetarianizm (rodzaj diety, która cechuje się wyłączeniem z codziennego jadłospisu mięsa i zawierających je produktów; dania wegetariańskie mogą jednak zawierać w sobie jaja, mleko, nabiał i miód) oraz weganizm (dieta polegająca na wyłączeniu z menu wszystkich produktów, które są pochodzenia zwierzęcego, takich jak: mięso, mleko, miód, nabiał, jajka).
Opracowanie własne na podstawie danych FAO, dostępny w internecie: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QA.
W strukturze światowego pogłowia zdecydowanie przodują Chiny (w 2017 roku było to 45,5%), jednak większość produkowanego tam mięsa trafia na rynek wewnętrzny i nie ma znaczenia w handlu międzynarodowym. Dosyć dużymi, lecz w zasadzie nieporównywalnymi odsetkami tego wskaźnika odznaczają się także: USA, Brazylia, Hiszpania, Niemcy, Wietnam i Rosja. W wymienionych sześciu krajach skupia się niemal jedna czwarta światowego pogłowia.
Opracowanie własne na podstawie danych FAO, dostępny w internecie: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QA.
Zapoznaj się z poniższym wykresem, a następnie zaproponuj czynniki, które wpłynęły na wartości obsadyobsady trzody chlewnej w wybranych państwach świata.
Opracowanie własne na podstawie danych FAO, dostępny w internecie: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QA.
Duża obsada trzody chlewnej, podobnie jak innych zwierząt gospodarskich, może wynikać nie tylko z dużego pogłowia w danym kraju, ale również z małej powierzchni użytków rolnych, stąd tak wysokie wartości obsady trzody chlewnej w państwach wyspiarskich, tj. Tuvalu i Nauru. Z kolei kraje wielkopowierzchniowe, takie jak USA i Brazylia, mimo wysokiej pozycji w światowym pogłowiu trzody chlewnej, odznaczają się bardzo niską obsadą tych zwierząt. Ich chów jest skoncentrowany na małych obszarach. Powierzchnia użytków rolnych w tych krajach jest bardzo duża.
Jednym z czynników ograniczenia pogłowia świń oraz wymiany handlowej wieprzowiny jest afrykański pomór świń (z ang. African swine fever, ASF). Jest to wirusowa, śmiertelna i bardzo zaraźliwa choroba zwierzęca. Jej pierwsze przypadki odnotowano na terenie Afryki na początku XX w., jednak w drugiej połowie tego stulecia choroba dotarła do Europy. W Polsce pierwsze odnotowania chorych dzików pojawiły się w 2014 roku na wschodzie kraju. Zaraziły się one najprawdopodobniej od dzików bytujących u naszych wschodnich sąsiadów. W 2018 roku choroba dotarła do Chin – kraju o największym pogłowiu trzody chlewnej. Zwierzęta chore i podejrzane są zabijane. Ponadto istnieje zakaz wywozu świń, mięsa świeżego oraz mięsa mrożonego z krajów, w których występuje choroba, do krajów wolnych od niej wolnych.
Słownik
pogłowie zwierząt przeliczone przez jednostkę powierzchni, np. liczbę hektarów użytków rolnych; podawana jest najczęściej w sztukach na 100 ha użytków rolnych
płyn wydzielający się ze skrzepu mleka przy jego przeróbce na ser lub kazeinę (sjp.pwn.pl)
grube i twarde włosy świni, dzika itp. (sjp.pwn.pl)