Hortus conclusus

W łacińskich hymnach religijnych Matka Boża wychwalana jest jako rosa speciosa (róża wspaniała), w Litanii loretańskiej jako rosa mystica (róża mistyczna). Jest także „różą bez kolców”, „lilią pośród cierni”, a w XIII‑wiecznej poezji Konrada z Würzburga „kępką fiołków w marcu” i „łąkową apteką”. Zioła i kwiaty rosnące na tej łące symbolizują cnoty Maryi, a przez Zbawiciela – boskiego ogrodnika i lekarza zrodzonego z Dziewicy, kryją w sobie obietnicę uzdrowienia i nowego życia.

RziPro13n2uU8

Obraz przedstawia ogród, w którym znajdują się różne postaci. Na środku obrazu przy białym stoliku siedzi kobieta w niebieskiej sukni. Ma długie, rude włosy i złotą koronę na głowie. Czyta książkę. Pod nią na trawie siedzi dziecko w białej szacie, które gra na lutni. Lutnię trzyma siedząca obok kobieta w czerwonej sukni z białą peleryną. Ma długie, rude włosy. Po prawej przy drzewie stoi mężczyzna w szarym stroju i wzorzystym szalu, a na trawniku siedzi skrzydlaty anioł w niebiesko‑brązowej szacie. Ma jasne, kręcone włosy. Tuż obok jest mężczyzna w stroju z czerwonymi, bufiastymi rękawami i koronkowym kołnierzem. Po lewej stronie obrazu kobieta w niebieskiej sukni i białej chuście nabiera łyżką wodę z wanienki. Wyżej kobieta w czerwono‑białej sukni zrywa owoce z drzewka, pod którym stoi wiklinowy kosz. W ogrodzie są różne rośliny, drzewka i krzewy, a także wielokolorowe kwiaty. Ogród otacza biały murek. Na murku oraz drzewkach siedzą ptaki.

Na średniowiecznym obrazie Rajski ogród widzimy Matkę Bożą i Dzieciątko Jezus w otoczeniu świętych niewiast: Doroty, Cecylii i Marty oraz trzech świętych mężów: Michała, Jerzego i Sebastiana. Wszyscy zebrali się w zielonej scenerii ogrodu pełnego kwiatów i ziół, otoczonego murem. Taki typ przedstawienia określa się jako hortus conclusushortus conclusushortus conclusus. Ten motyw ikonograficzny trafił do sztuki dzięki wersetom Pieśni nad Pieśniami, w których oblubienica, utożsamiana z Maryją i EklezjąEklezjaEklezją, jest porównywana do zamkniętego ogrodu (Pnp 4,12). Ów ogród wraz ze źródłem (czasem studnią) jest symbolem czystości i dziewictwa Marii Panny oraz odgrodzenia od grzechu. Rosnące w nim rośliny to atrybuty odnoszące się do zasług i łask: miłosierdzia, wstawiennictwa, przebaczenia, uzdrowienia.

Duża część ziół oprócz nazwy botanicznej posiada też nazwy zwyczajowe lub ludowe związane z Matką Bożą. Przykładowo przywrotnik pasterski zwie się tradycyjnie jej płaszczem lub fartuszkiem, lnicę pospolitą – pantofelkami, a dziewannę – warkoczem. Najbardziej jednak znane i popularne kwiaty poświęcone Maryi to: rosa caritatis (róża miłości), lilium castitatis (lilia czystości) i viola humilitatis (fiołek pokory). Z różą związane są nabożeństwa różańcowe i majowe, podczas których odmawia się lub odśpiewuje Litanię loretańską oraz modlitwę Pod Twoją Obronę. Białą lilię dzierży w dłoni Archanioł Gabriel przy zwiastowaniu Najświętszej Marii Pannie. Do licznych kwiatowych emblematów Maryi należy też konwalia. Ze względu na biel swoich kwiatów i upojny słodki zapach jest symbolem niewinności i czystości Niepokalanej Dziewicy zwanej Niepokalaną, czyli ImmaculataImmaculataImmaculata.

RTVtlhRMxNJZo

Obraz przedstawia młodą kobietę, przed którą klęczy anioł. Kobieta jest pochylona, ma wyciągnięte ręce. Ma upięte włosy z przezroczystą chustą na głowie. Ubrana jest w czerwoną suknię z błękitną peleryną ze złotymi dekoracjami. Anioł ma złote skrzydła i czerwoną szatę. Ma długie, lekko kręcone, brązowe włosy. Ma wyciągniętą w stronę kobiety prawą rękę. W lewej trzyma biały kwiat z łodygą z kolcami. W tle jest otwór w ścianie, za którym znajduje się krajobraz z drzewem, rzeką, zamkiem oraz murami.

Słownik