Benedykt Spinoza (1632−1677)

RJ5aPAzDE3bdq1

Obraz przedstawia portret młodego mężczyzny. Mężczyzna ma pociągłą twarz, mocno zaznaczone brwi i duże, ciemne oczy. Jego nos jest wąski i długi. Jego włosy są ciemne i długie, kręcące się od wysokości uszu. Mężczyzna ubrany jest w ciemny strój z dużym, białym kołnierzem.

Niderlandzki filozof pochodzenia żydowskiego, pierwszy wielki myśliciel deklarujący brak wiary w Boga. Urodził się w Amsterdamie w rodzinie żydowskich marranówmarranowiemarranów z Portugalii, którzy w Holandii wrócili do wiary przodków. Odebrał staranne żydowskie wychowanie: znał biegle Talmud i kabalistykę, władał wieloma językami (hebrajskim, łaciną, włoskim, francuskim, hiszpańskim, portugalskim). Nieortodoksyjne poglądy i spory z żydowskimi teologami sprawiły, że oskarżono go o herezję i w 1654 r. wykluczono z gminy żydowskiej, a trzy lata później wygnano z rodzinnego Amsterdamu. Spinoza popadł na skutek tego w kłopoty finansowe i zaczął wykonywać zawód optyka. Wraz z pewnym rozgłosem, jaki przyniosły mu pierwsze publikacje, pojawiły się też oferty pracy (np. objęcia katedry filozofii na uniwersytecie w Heidelbergu) − była to szansa na polepszenie warunków bytowych, ale też i groźba utraty niezależności, którą Spinoza bardzo sobie cenił. Propozycji więc nie przyjął i do końca życia zarabiał, szlifując soczewki. Zmarł na gruźlicę. Jego bardzo jak na tamtą epokę radykalne poglądy filozoficzne (zwłaszcza konsekwentny monizmmonizmmonizm, determinizmdeterminizmdeterminizm i szczególny „ateizm”) spotkały się z ostrą krytyką większości wpływowych środowisk: chrześcijańskich (jego dzieła znalazły się na indeksie ksiąg zakazanych), żydowskich i filozoficznych (atakowali go zwłaszcza Leibniz i Wolter). Pierwsze przejawy uznania dla jego spuścizny pojawiły się dopiero pod koniec XVIII stulecia, później bardzo chętnie będą się na niego powoływać romantycy. Najważniejsze dzieła Spinozy to: Zasady filozofii Kartezjusza w porządku geometrycznym wywiedzione (1663); Traktat logiczno‑teologiczny (1670); Etyka w porządku geometrycznym wywiedziona (1677)

Gottfried Wilhelm Leibniz (1646−1716)

R1MpnM985WGSl1

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma pociągłą twarz, mocno zaznaczone brwi i duże, ciemne oczy. Jego nos jest haczykowaty i długi. Jego włosy są ciemne i długie, kręcone, sięgają do piersi. Mężczyzna ubrany jest w obszerną, udrapowaną szatę.

Niemiecki filozof, matematyk, fizyk i dyplomata, wielki erudyta oraz tzw. człowiek światowy. Urodził się w Lipsku (najprawdopodobniej w rodzinie polskich emigrantów, Lubienieckich). Studiował filozofię (był wybitnym znawcą scholastyki), fizykę, matematykę i prawo. Porzucił świetnie zapowiadającą się karierę akademicką (nudziła go) na rzecz dyplomacji. Jako dyplomata (przez wiele lat był osobistym asystentem księcia Hanoweru) podróżował po całej Europie. Poznał dzięki temu wielu ówczesnych filozofów oraz możnych tego świata i prowadził z nimi dyskusje. Założył liczne organizacje naukowe, m.in. Towarzystwo Naukowe w Berlinie (był jego pierwszym prezesem). Podjął się też wielu starań na rzecz pojednania politycznego i religijnego Europy. Dążył w tym celu do wypracowania wspólnej podstawy wiary dającej się zaakceptować przez wszystkie wyznania (miało to związek z jego projektem „filozofii wieczystej”) oraz sformułował projekt Stanów Zjednoczonych Europy (co stanowiło antycypację idei Unii Europejskiej). Równolegle z Newtonem opracował rachunek różniczkowy – dało to początek długiemu publicznemu sporowi o pierwszeństwo tego dokonania. Wszystkim jego poglądom i działalności przyświecała idea powszechnej harmonii. Szeroko znana była wszechstronna erudycja Leibniza (Leszek Kołakowski napisał, że był on ostatnim człowiekiem, który wiedział wszystko). Pozostawił po sobie olbrzymią spuściznę, ok. 100 tomów pism (część z nich do dzisiaj nie została opublikowana). Mimo takiego życiorysu umarł w zapomnieniu. Najważniejsze jego dzieła to: Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (wydanie pośmiertne: 1765); Teodycea (1710); Monadologia (1714).

Słownik