Bonitacją gleb nazywamy ich podział uwzględniający wartość produkcyjną gleby. Przy ustalaniu klasy bonitacyjnejklasa bonitacyjnaklasy bonitacyjnej gleby bierze się pod uwagę wiele jej właściwości, w tym:

• wielkość ziaren,

• grubość poziomu próchnicznego i typ próchnicy,

• rodzaj skały macierzystej,

• odczyn gleby,

• warunki powietrzno‑wodne (poziom wody gruntowej),

• strukturę.

Uwzględnia się również warunki środowiskowe np. wysokość nad poziomem morza, rzeźbę terenu – nachylenie, ekspozycje stoków. Do klasy dodaje się ocenę przydatności do uprawy poszczególnych roślin i trudności w uprawie (np. przesuszenie gleby lub nadmierne uwilgocenie).

W Polsce wyróżnia się 6 klas bonitacyjnych w przypadku gruntów ornych (od I do VI i VIz, w tym IIIa i IIIb oraz IVa i IVb). Gleby najwyższej jakości są zaliczane do klasy I, najsłabsze do VI. VIz sugeruje stopień ich zalesienia.

• Klasa I – gleby najlepsze na terenach równinnych, niewymagające melioracji, przewiewne, przepuszczalne, dobrze nawilgocone, posiadają dobrze wykształcony poziom próchniczy, odpowiedni poziom pH. Należą do nich czarnoziemy stepowe, czarne ziemie i najlepsze gleby brunatne na lessach.

• Klasa II – gleby bardzo dobre, o dobrych właściwościach chemicznych i biologicznych - cechy podobne jak w klasie I, mające trochę gorsze warunki wodne i wymagające staranniejszej uprawy. Należą do nich czarnoziemy, czarne ziemie, gleby brunatne na lessach, mady i głębokie rędziny.

• Klasa IIIa – gleby dobre, słabiej nawilgocone. Należą do nich m.in. gleby brunatne i płowe na glinach i iłach.

• Klasa IIIb – gleby dobre, o gorszych warunkach przyrodniczych, okresowo zbyt suche lub zbyt mokre. Należą do tej klasy zmeliorowane gleby torfowe, mady, średnio głębokie rędziny.

• Klasa IVa – gleby średniej jakości, mało przewiewne, wymagające melioracji i głębokiej orki. Należą do nich: rędziny, słabsze gleby brunatne, gorsze czarne ziemie.

• Klasa IVb – gleby średniej jakości, słabsze stosunki wodno‑powietrzne – nazbyt podmokłe i oglejone, płytkie, położone na stokach i narażone na erozję. Należą do nich brunatne i płowe górskie, gleby bagienne, średnie bielice na piaskach gliniastych.

• Klasa V – gleby słabe, płytkie, kamieniste i zbyt suche lub mokre. Występują często w terenach ze słabym odpływem wód powierzchniowych lub na obszarach bezodpływowych. Do tej klasy należą np. gleby mułowo‑torfowe i bielice na piaskach.

• Klasa VI – gleby najsłabsze (złe), za suche, zbyt płytkie, żwirowe, kamieniste – inicjalne gleby górskie, najbardziej zakwaszone bielice, bardzo płytkie rędziny.

• Klasa VIRz – najgorsze, bardzo płytkie, szkieletowe, zbyt suche, sugerowane zalesienie.

Aby rozpoznać glebę po jej profilu i umieścić ją we właściwej klasie bonitacyjnej, należy uważnie przeanalizować profil, a także zwrócić uwagę na grubość poziomu próchnicznego: powyżej 1 metra występuje w czarnoziemach, średni do 30 centymetrów jest charakterystyczny dla najlepszych gleb brunatnych, kasztanowych, madów, rędzin. Płytszy występuje np. w glebach bielicowych (np. 5 centymetrów) lub w czerwonych glebach ferralitowych (do 10 centymetrów). Im grubszy poziom próchniczny, tym wyższa klasa bonitacyjna gleb. Ważny jest kolor gleby – odzwierciedla się to nawet w nazwach gleb (np. czerwone ferralitowe, czarnoziemy, brunatne). Należy zwrócić też uwagę na charakterystyczne barwy poziomów: wymywania (jaśniejszy) i głębszy wmywania (ciemniejszy). Poziom glejowy ma barwę sinoniebieską. Od rodzaju skały macierzystej zależy skład mineralny, odczyn, przepuszczalność (m.in. stosunki wodno‑powietrzne np. przy luźniejszej skale lub o różnym uziarnieniu). Na profilu glebowympoziom glebowyprofilu glebowym często nie rozpoznamy warunków wodno‑powietrznych lub innych warunków środowiskowych – dlatego możemy mieć problem z przypisaniem klasy bonitacyjnej tam, gdzie gleby różnią się warunkami wodno‑powietrznymi.

R1RF7diyQwKiE

Ilustracja przedstawia przekrój blokowy gleby brunatnej. Opisano warstwy. Pierwsza warstwa, porośnięta roślinami, to poziom organiczny (O). Następnie występuje ciemnobrązowy poziom, przez który przerastają korzenie roślin. Opisano jest jako: grubość i barwa poziomu próchnicznego (średnia grubość) - symbol: litera A. Pod nią występuje poziom wzbogacania brunatny, w kolorze jasnobrązowym. POniżej jest warstwa z większymi kamieniami. Jest to skała macierzysta gliny i piaski wodnolodowcowe - symbol: C.

Słownik