Przeczytaj
Definicja 1: Religia jest zjawiskiem mającym źródło pozanaturalne
Takie podejście możemy zaobserwować np. w chrześcijaństwie. Kardynał Franciszek König, w przedmowie do książki Gerardusa van der Leeuw Fenomenologia religii, twierdzi, że [chrześcijaństwo] swoje powstanie zawdzięcza bezpośredniej ingerencji Boga w historię ludzką i przez to jest z niczym nieporównywalne
Indeks górny 11Indeks górny 11.
Definicja 2: Religia związana jest z życiem emocjonalnym
Fenomenologia chce ukazać istotę religii i w związku z tym akcentuje emocjonalną stronę zjawisk religijnych. Religia jest tu rozumiana jako zjawisko autonomiczne względem innych form kultury.
Definicja 3: Religia jako spojrzenie na wszechświat
Według francuskiego teologa Louisa Bouyera religia nie jest osobnym działem ludzkiej rzeczywistości, ale całościową reakcją ludzkiej natury na wszechświat, w którym się znajduje. Z kolei ryt religijny jest wyrazem instynktu miłości oraz instynktu śmierci w ich tajemniczym połączeniuIndeks górny 22Indeks górny 22.
Definicja 4: Religia jako system praktyk
Émile Durkheim twierdził, że religia jest systemem powiązanych ze sobą wierzeń i praktyk odnoszących się do rzeczy świętych, to znaczy rzeczy wyodrębnionych i zakazanych, wierzeń i praktyk łączących wszystkich wyznawców w jedną wspólnotę moralną zwaną Kościołem
Indeks górny 33Indeks górny 33.
Definicji religii jest zdecydowanie więcej. Przedstawiliśmy tylko przykładowe. Religią zajmują się m.in. antropolodzy, fenomenolodzyfenomenolodzy, socjologowie, teologowie, psychologowie, historycy, filozofowie, etycy, semiotycysemiotycy i przedstawiciele wielu innych nauk. I każdy z nich może ją postrzegać inaczej.
Religia w ujęciu teorii konfliktu
Zwolennicy teorii konfliktu wskazują na negatywne cechy społeczeństwa, które wynikają albo bezpośrednio z religii, albo są przez nią utrwalane.
Według Karola Marksa religia jest opium dla ludu
. Sugerował przez to, że religia wprawia lud w dobry nastrój, pozwalając tym gorzej sytuowanym zapomnieć o ich nędznej egzystencji.
Dlatego zwolennicy tej teorii twierdzą, że osoby, które doszły do władzy, wykorzystują religię jako przesłankę do uprawomocnienia swojej pozycji i rozprawiania się z opozycją. Religia więc zapewnia stabilność społeczną i uzasadnia istnienie nierówności społecznych, uniemożliwiając ich zmiany. Opiera się na istniejącym porządku społecznym i pomaga go utrzymać. Przykładem tego może być system kast w Indiach oparty na hinduizmie.
W społeczeństwach niejednorodnych wyznaniowo religia może doprowadzić do podziałów i konfliktów społecznych. Przykładem może być konflikt w Irlandii Północnej. Podobnie jest z napięciami między społeczeństwami wyznającymi różne religie. Współczesnym przykładem jest konfrontacja islamskiego Bliskiego Wschodu i europejskiego chrześcijaństwa.
Religia a zmiana społeczna
Religia może być także siłą napędową zmian społecznych, choć nie zawsze korzystnych. Przykładem wpływu religii może być wspieranie rozwoju kapitalizmu. Max Weber przeanalizował wpływ kalwinizmu na rozwój wczesnych faz kapitalizmu. Według niego ascetyczni kalwiniści, szukając znaków zbawienia, podejmowali takie rodzaje aktywności gospodarczej, które wpisywały się w rozwój kapitalizmu.
Z drugiej jednak strony, religia często wspiera istniejący porządek, hamując zmiany społeczne. Szczególnym tego przykładem jest fundamentalizm religijny.
Korelacje religii z innymi elementami życia społecznego
-
Pozycja społeczna W wielu społeczeństwach można zauważyć związek między wyznawaną religią a pozycją społeczną. Przykładem może być niski status chrześcijan w państwach muzułmańskich, prześladowania muzułmańskiej społeczności Rohingya w Mjanmie oraz lekceważący stosunek do świadków Jehowy.
-
Pochodzenie etniczne i rasowe Andrea Tyree, analizując społeczeństwo amerykańskie, wykazał, że w USA katolicy pochodzący z Wielkiej Brytanii mają zdecydowanie wyższe dochody niż ci, którzy przybyli do tego kraju z Meksyku, Francji lub Europy Środkowo-Wschodniej. Z kolei porównując położenie Żydów (judaizm) i Arabów (islam), uzyskał wyniki świadczące o tym, że zdecydowanie lepiej sytuowani są ci pierwsi.
-
Poglądy polityczne Osoby wierzące, szczególnie te głęboko wierzące, często popierają partie głoszące poglądy najbardziej zbliżone do prawd danej religii. Z tego względu chętniej wybiorą partie o programie konserwatywnym, a ateiści – liberalnym.
Słownik
zjawisko różnie definiowane i opisywane z wielu różnych perspektyw; wspólną cechą definicji jest opisywanie jej jako relacji profanum do sacrum; system wierzeń i rytuałów dotyczących obszaru świętości
religijna organizacja wyznawców i duchowieństwa posiadająca własne struktury i prawa, często silnie zhierarchizowana
grupa kultowa powstała po doświadczeniu religijnym jej założyciela, opierająca się na charyzmie jego lub innego lidera, często negująca zasady moralne społeczeństwa, w którym zaistniała
określenie wspólnoty religijnej, posiadającej odrębną podmiotowość określoną przez własną nazwę, naukę i strukturę; według M. Webera jest to kategoria pośrednia pomiędzy Kościołem a sektą
struktura religijna oparta na jednym zestawie prawd wiary; pod względem organizacyjnym grupa taka może być skupiona w jednej strukturze organizacyjnej lub w wielu
(z gr. semeiotikós – zdolny do obserwowania); teoria znaku zajmująca się jego definiowaniem, typologią znaków oraz rolą, jaką znak odgrywa w procesie porozumiewania się; w religii semiotyka może zajmować się badaniem języka religijnego, np. jego znaczeniem czy funkcją
(z gr. phainómenon – to, co się zjawia, ukazuje; logos – słowo, nauka); kierunek filozoficzny, za którego głównych twórców uważa się Edmunda Husserla oraz Maxa Schelera; fenomenologia posługuje się metodą, która polega na opisaniu i badaniu tego, co jest bezpośrednio dane; w ujęciu religioznawczym jest to zestawienie faktów i systemów religijnych ze sobą po to, by je porównać i tym samym odkryć specyfikę danego systemu; w kontekście filozofii religii zaś fenomenologia bada religię jako zjawisko (czyli fenomen) kultury – jakie znaczenie ma dla człowieka, jak na niego działa
sfera świętości, wokół której skoncentrowane są wierzenia, obrzędy religijne, rytuały, etc.; przeciwieństwo profanum
(z łac. pro – przed oraz fanum – świątynia); sfera świeckości i tego, co ludzkie; w sferze profanum odbywają się codzienne wydarzenia z życia człowieka; przeciwieństwo sacrum