Postępowanie odwoławcze

Kontrola instancyjna orzeczenia sądowego (postępowanie odwoławcze) może być zainicjowana wyłącznie na wniosek podmiotów uprawnionych, do których zalicza się strony procesowe i inne osoby wskazane w przepisach ustawy. Wyrok można zaskarżyć w całości lub części. Odwołujący się musi wykazać gravamengravamengravamen. Nie dotyczy to oskarżyciela publicznego, który może wnieść środek odwoławczy także na korzyść oskarżonego.

Osoba odwołująca się powinna wskazać zaskarżone rozstrzygnięcie, a także podać, czego się domaga. Jeżeli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela posiłkowego, obrońcy lub pełnomocnika, powinien ponadto zawierać wskazanie zarzutów stawianych rozstrzygnięciu oraz uzasadnienie. Odwołujący się może wskazać nowe fakty i dowody, jeżeli nie mógł ich powołać w postępowaniu przed sądem I instancji. Kodeks postępowania karnego ustanawia pewne warunki, od których zależne jest skuteczne uruchomienie postępowania odwoławczego.

Środek odwoławczy można w pewnych sytuacjach cofnąć. Może on być wniesiony zarówno na korzyść, jak i niekorzyść oskarżonego.

Zgodnie z zakazem reformationis in peiuszakaz reformationis in peiuszakazem reformationis in peius sąd odwoławczy nie może (poza pewnymi wyjątkami) orzec na niekorzyść oskarżonego.

Środek odwoławczy wniesiony na niekorzyść oskarżonego może spowodować orzeczenie także na korzyść oskarżonego.

Sąd odwoławczy rozpoznający apelację jest także związany regułami ne peiusreguły ne peiusregułami ne peius i nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w I instancji lub co do którego w I instancji umorzono postępowanie.

Przyczyny odwoławcze

Przyczyny odwoławcze można podzielić na:

• bezwzględne,

• względne.

Bezwzględne przyczyny odwoławcze to uchybienia, które organ odwoławczy uwzględnia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia i które w razie ich stwierdzenia powodują obligatoryjne uchylenie zaskarżonego orzeczenia.

Względne przyczyny odwoławcze to uchybienia, które powodują skutek procesowy w postaci zmiany lub uchylenia zaskarżonego orzeczenia tylko wtedy, gdy podniesione zostały przez skarżącego w środku odwoławczym i w granicach tego środka. Stwierdzenie względnej przyczyny odwoławczej prowadzi do uchylenia lub zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Wyróżniamy dwa rodzaje postępowania odwoławczego: apelacyjne i zażaleniowe.

Po rozpoznaniu środka odwoławczego sąd orzeka o:

• utrzymaniu w mocy zaskarżonego orzeczenia,

• zmianie zaskarżonego orzeczenia,

• uchyleniu zaskarżonego orzeczenia w całości lub części.

Apelacja

Apelacja jest środkiem odwoławczym, który przysługuje od wyroku sądu I instancji:

• stronom;

• pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie.

Termin na wniesienie apelacji wynosi 14 dni i biegnie od daty doręczenia uprawnionemu wyroku wraz z uzasadnieniem.

O przyjęciu apelacji zawiadamia się:

• prokuratora;

• obrońców i pełnomocników;

• strony.

Po zawiadomieniu tych podmiotów niezwłocznie przekazuje się akta sądowi odwoławczemu. Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę na rozprawie, a w przypadkach przewidzianych przez ustawę - na posiedzeniu. Jeżeli jest to niezbędne dla prawidłowego wyrokowania, sąd odwoławczy przed wydaniem orzeczenia może zwrócić akta sprawy sądowi I instancji w celu uzupełnienia zaskarżonego wyroku, wskazując kwestie, o które należy uzupełnić uzasadnienie.

Udział w rozprawie prokuratora jest obowiązkowy, a udział obrońcy – w przypadkach wskazanych w Kodeksie postępowania karnego. Uczestnictwo innych stron i pełnomocników oraz obrońcy w przypadkach innych niż opisane jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne.

Niestawiennictwo na rozprawie należycie zawiadomionych stron, obrońców lub pełnomocników nie blokuje rozpoznania sprawy, chyba że ich udział jest obowiązkowy. Przewód sądowy w sądzie odwoławczym rozpoczyna się ustnym sprawozdaniem, w którym sędzia sprawozdawca przedstawia przebieg dotychczasowego postępowania i jego wyniki, a szczególnie treść zaskarżonego wyroku oraz zarzuty i wnioski apelacyjne – kwestie wymagające rozstrzygnięcia z urzędu.

Podczas rozprawy strony mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski ustnie lub pisemnie. Przewodniczący udziela głosu uczestnikom postępowania w kolejności przez siebie ustalonej, przy czym w pierwszej kolejności udziela głosu skarżącemu. Oskarżonego i jego obrońcy nie można pozbawić prawa zabrania głosu po przemówieniach innych uczestników postępowania.

Sąd odwoławczy po rozpatrzeniu sprawy orzeka wyrokiem o:

• utrzymaniu w mocy wyroku sądu I instancji;

• uchyleniu wyroku sądu I instancji;

• zmianie wyroku sądu I instancji.

Uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego sporządza się w terminie 14 dni. Jeżeli sąd zmienia lub utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy, uzasadnienie sporządza się na wniosek strony. W uzasadnieniu sąd podaje, czym się kierował, wydając wyrok, oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji uznał za zasadne lub niezasadne.

Nadzwyczajne środki zaskarżenia

Rozstrzygnięcia sądu odwoławczego mogą być weryfikowane w drodze nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Należą do nich kasacja i wznowienie postępowania.

Kasację wnosi strona do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego, wskazując, na czym polega zarzucane uchybienie. Kasację może wnieść także Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich albo Rzecznik Praw Dziecka. Sąd Najwyższy może oddalić kasację, uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub części, a uchylając, może przekazać sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania, umorzyć postępowanie lub uniewinnić oskarżonego – oczywiście jeżeli uzna skazanie za niesłuszne.

Wznowienie postępowania polega na ponownym rozpoznaniu sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem co do istoty sprawy. Może ono nastąpić na wniosek strony lub z urzędu. Sądem właściwym w sprawie o wznowienie postępowania jest sąd wyższej instancji w stosunku do sądu, który wydał orzeczenie, a w przypadku orzeczenia Sadu Najwyższego - on sam. Orzekając o wznowieniu postępowania, jeżeli jest ono uzasadnione, sąd uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania.

RuDoLTSXZlxJG

Zdjęcie przedstawia budynek Sądu Najwyższego w Warszawie. Jego front zdobią sześcienne kolumny. Przed budynkiem rośnie szpaler drzew.

Słownik