Tomasz Jelonek Księga Boża, która nie spadła z nieba

[...] Kiedy pierwsza księga w kanonie Starego Testamentu podejmuje refleksję teologicznąteologiateologiczną nad problemem, kim jest człowiek, wtedy stwierdza, że na samym początku Bóg przemówił do człowieka, dając mu specjalne zadanie: Czyńcie sobie ziemię poddaną. Te słowa w bardzo istotny sposób charakteryzują człowieka i odróżniają go od innych bytów, jakie dostrzegamy na ziemi. Człowiek to istota, która daną mu rzeczywistość przetwarza, przemienia, udoskonala, czyni sobie poddaną. Tak rodzi się ludzka kultura [...]. Słowo kultura pochodzi od łacińskiego czasownika colere, który pierwotnie oznaczał: uprawiać. Uprawa roli jest podstawowym zajęciem człowieka osiadłego i powinna mu zapewnić środki utrzymania. Ta podstawowa czynność człowieka stała się też wzorem innych czynności, a uprawianie nabrało również znaczenia przenośnego. Stąd wszelki wysiłek człowieka zmierzający do udoskonalenia zastanego stanu rzeczy, zarówno fizyczny, jak i umysłowy, można nazwać uprawianiem, a jego wynik kulturą. [...] Człowiek tworzy kulturę duchową, tworzy dzieła artystyczne, uczy się przekazywać swoje myśli, a kiedyś dokonał wielkiego wynalazku, jakim jest pismo, które służy do przechowywania i przekazywania myśli człowieka. [...] Biblia to Pismo nazwane świętym ze względu na jego powiązanie z Bogiem, ale jest to pismo sporządzone ręką człowieka, licznymi rękami, które pisały zgodnie z posiadanymi umiejętnościami [...]. Biblia (Księga) stała się księgą niezwykle rozpowszechnioną, jest już przetłumaczona na bardzo wiele języków i narzeczy i wydawana rocznie w milionowych nakładach. Jej popularność sprawia, że przeniknęła ona do podstaw europejskiej cywilizacji i znalazła tak liczne reperkusje w literaturze i sztuce wielu narodów. [...] Biblia, wypowiadając swoje treści i będąc czytana jako słowo Boże przez miliony ludzi, stała się na przestrzeni całej historii źródłem licznych inspiracji. Z tych inspiracji korzystała kultura człowieka. Literatury wielu narodów rozpoczynają się od tłumaczeń Biblii. Tak było także u nas. Najstarszymi pomnikami piśmiennictwa polskiego były tłumaczenia Biblii, a literatura narodowa wzniosła się na wspaniały poziom poetyckiego kunsztu w Psalmach Kochanowskiego. Wiele narodów [...] uzyskało swój alfabet dzięki misjonarzom, którzy tworzyli go, aby tłumaczyć Biblię. Biblia, która kiedyś skorzystała z wynalazku alfabetu, spłaca swój dług, przyczyniając się do powstania nowych alfabetów, w których pisane będą nie tylko tłumaczenia Biblii, ale także utwory narodowej literatury. Biblia spłaca długi wobec kultury także przez inspirowanie form i wątków literackich. Będzie to stylizacjastylizacjastylizacja, a więc naśladowanie stylu biblijnego. Będą to motywy literacko rozpracowane, a czerpane z Biblii, oraz idee zapładniające ludzką myśl. Tak samo Biblia czytana, przeżywana i przemodlona stała się inspiracją wspaniałych dzieł w dziedzinie malarstwa, rzeźby czy muzyki. Biblia, która dla wyrażenia swoich treści brała ludzkie sposoby wyrażania się i obrazy wypracowane przez kulturę człowieka, oddaje to wszystko kulturze i staje się czynnikiem kulturotwórczym do tego stopnia, że nie można zrozumieć twórczości artystycznej bez poznania tego podłoża, jakim jest dla niej Biblia. Biblia wrośnięta jest znowu w kulturę, a właściwie pozwala kulturze wyrastać z siebie, tak jak kiedyś ona wyrastała z kultury człowieka.

1 Źródło: Tomasz Jelonek, Księga Boża, która nie spadła z nieba, [w:] Z badań nad Biblią, t. 9.