Przeczytaj
Forma tradycyjna państwa wyznaniowego
Katolickie państwo wyznaniowe – Hiszpania (do roku 1978)
Hiszpanię w okresie od zawarcia pierwszego konkordatukonkordatu w 1851 r. aż do 1978 r. można uznać za państwo wyznaniowe w wersji tradycyjnej. Wspomniany konkordat ustanowił katolicyzm jedyną religią narodu hiszpańskiego. Religia ta otrzymała wiele przywilejów zarówno w sferze organizacyjnej, jak i majątkowej. Istniał budżet wyznań, z którego subwencjonowano instytucje kościelne. Ustanowiono wówczas, że nauczanie zostanie dostosowane do wymogów religii we wszystkich szkołach publicznych i prywatnych bez względu na poziom. Zasadnicze tezy konkordatu potwierdzono w Konstytucji Hiszpanii z roku 1876, w której również katolicyzm uznano za religię państwowąreligię państwową.
Przełom nastąpił w 1931 r., kiedy odebrano katolicyzmowi status religii państwowej, wprowadzając m.in. gwarancje obywatelskiej wolności sumienia i wyznania. Zlikwidowano budżet wyznań, zakazano subwencjonowania związków religijnych przez państwo. Wszystkie związki wyznaniowe uznano za stowarzyszenia. Zmiany te nie okazały się jednak trwałe i po krwawej wojnie domowej w latach 1936–1939 wszystko wróciło do poprzedniego stanu. Katolicyzm znów stał się religią państwową. Edukacja poniżej poziomu uniwersyteckiego została praktycznie całkowicie zmonopolizowana przez Kościół katolicki. Duchowieństwo tego wyznania funkcjonowało też w wielu organach politycznych.
Po II wojnie światowej nastąpiła pewna ewolucja, jednak nie zmieniono zasadniczo wyznaniowego charakteru państwa hiszpańskiego. W konstytucji z 1945 r. katolicyzm stał się po raz kolejny religią państwową, a zawarty osiem lat później nowy konkordat (1953 r.) niewiele różnił się w podstawowych kwestiach od poprzedniego, podpisanego 100 lat wcześniej. Potwierdzono, że „religia katolicka, apostolska, rzymska pozostaje nadal jedyną religią narodu hiszpańskiego”. Kościół katolicki uzyskał status uprzywilejowanego, ale inne wyznania też miały prawo do funkcjonowania w Hiszpanii. Równocześnie wprowadzono zapis, że nikt nie będzie prześladowany z powodu osobistych przekonań. Szczególna pozycja katolicyzmu spowodowała również znaczne uzależnienie instytucji Kościoła od państwa. Stał się on jednym z instrumentów wykorzystywanych do utrzymania posłuchu społecznego wobec totalitarnego reżimu frankistowskiegoreżimu frankistowskiego. Ukształtowany w ten sposób system przetrwał jeszcze trzy lata po śmierci generała Francisco Franco.
Słownik
autorytarny reżim polityczny w Hiszpanii funkcjonujący w latach 1939–1975 jako Państwo Hiszpańskie, po zwycięstwie generała Francisco Franco w wojnie domowej, charakteryzujący się dużą represyjnością, mocnym przywiązaniem do katolicyzmu oraz społecznym konserwatyzmem
wewnętrzny konflikt zbrojny w Hiszpanii, trwający w latach 1936‑1939 między siłami lewicowymi i liberalnymi a skrajnie prawicową opozycją, którą tworzyli monarchiści, faszyści i nacjonaliści, zakończony zwycięstwem tych ostatnich i przejęciem na kilkadziesiąt lat władzy przez generała Francisco Franco
umowa międzynarodowa zawierana między państwem a Stolicą Apostolską, regulująca sprawy dotyczące obu stron (pozycja Kościoła katolickiego w danym państwie, zapewnienie wolności nauczania religii i wypełniania swojej misji, kwestie własności, ważności małżeństw sakramentalnych, wpływu władz państwowych na obsadę stolic biskupich itp.); nazwa techniczna na oznaczenie jakiejkolwiek umowy dwustronnej między władzą kościelną i państwową
jedyna religia wspierana przez państwo ideowo lub w systemie prawnym; jej struktury wyznaniowe są najczęściej finansowane przez państwo bądź posiadają przywileje względem innych wyznań