Przeczytaj
Literacka Nagroda Nobla
Nagroda Nobla to jedno z najbardziej prestiżowych wyróżnień będących marzeniem wielu naukowców czy pisarzy. Została ona ustanowiona testamentem Alfreda Nobla w 1895 roku, a przyznaje się ją od początku XX wieku. W swoim testamencie szwedzki wynalazca zapisał, aby jedną część nagrody przyznawać osobie, która stworzy dzieło wyróżniające się spośród innych idealizmem. Instytucją odpowiedzialną za przyznawanie nagrody w dziedzinie literatury jest Akademia Szwedzka składająca się z osiemnastu osób, które pełnią swą funkcję dożywotnio.
Prace nad przyznaniem nagrody przebiegają wieloetapowo. Propozycje nominacji mogą składać cztery grupy osób: członkowie Akademii Szwedzkiej bądź instytucji pełniących podobne funkcje w innych krajach, dotychczasowi laureaci, profesorowie nauk humanistycznych oraz przewodniczący stowarzyszeń literackich reprezentatywnych dla danego państwa. We wrześniu każdego roku Komitet Noblowski wysyła formularze do osób i instytucji mających prawo zaproponowania nominacji. Muszą one zostać wypełnione i odesłane do 31 stycznia. W kwietniu zostaje wyłonionych od 15 do 20 osób, których kandydatury są poddawane dalszej dyskusji. W maju Komitet Noblowski przekazuje do Akademii Szwedzkiej już tylko pięć nazwisk. 18 członków Akademii ma czas, by zgłębić twórczość wybranych pisarzy i pisarek do września, kiedy organizowane jest spotkanie, podczas którego dyskutuje się nad wyborem laureata. Zgodnie z procedurą na danego twórcę musi zagłosować przynajmniej połowa uprawnionych członków. Wyniki prac podawane są do publicznej wiadomości na początku października każdego roku.
Do 2019 roku literacką Nagrodę Nobla otrzymało sześcioro Polaków: Henryk Sienkiewicz (1905) za wybitne osiągnięcia w dziedzinie epiki i rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu; Władysław Reymont (1924) za wybitny polski eposepos narodowy „Chłopi”; Czesław Miłosz (1980), który z bezkompromisową jasnością postrzegania wyraził warunki, na jakie wystawiony jest człowiek w świecie ostrego konfliktu, Wisława Szymborska (1996) za poezję, która z ironicznąironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości; Olga Tokarczuk (2018, nagroda została przyznana w roku 2019 za rok 2018) za wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją prezentuje przekraczanie granic jako formę życia.
O autorze
Tadeusz Różewicz urodził się w 1921 roku, zmarł w 2014. Zasadniczym przeżyciem, które ukształtowało go jako artystę, była II wojna światowa. Podczas wojny w 1944 roku ukazał się jego pierwszy tomik poetycki Echa leśne, jednak za właściwy debiut Różewicza uznaje się tom Niepokój z 1947 roku. Krytycy literaccy określili to dzieło jako rewolucyjne. Różewicz wprowadził tam nową formę wiersza, który został nazwany wierszem różewiczowskim
. W swojej twórczości poeta daje wyraz niepokojowi, który towarzyszył pokoleniu Kolumbów. Przeżył wojnę, która zweryfikowała myślenie o człowieku i człowieczeństwie i która odcisnęła na nim trwałe piętno.
Twórczość Tadeusza Różewicza. cz. 1
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DTTkKuyWT
Twórczość Tadeusza Różewicza. cz. 1
Film nawiązujący do treści materiału pod tytułem Twórczość Tadeusza Różewicza, część 1.
Czy Nobel zasłużył na Różewicza? – debata
W dyskusji nad Noblem dla Różewicza, ale też nad znaczeniem tej nagrody współcześnie, debatowało wielu uznanych krytyków literackich i ludzi kultury. Ich wypowiedzi ukazują interesującą perspektywę, sugerują bowiem, że to Nobel nie zasłużył na takiego poetę, jakim był Różewicz – nie odwrotnie.
Ilustracja z albumu Różewicz w obiektywie Adama Hawałeja.
Sen King-Konga o ping-ponguZ Różewiczem nikomu nie jest po drodze. On jest osobny, w drodze chce być sam, ze swym skupieniem. Przez wrodzoną niechęć do kłamstwa, salonów i układów towarzyskich, środowiskowych podchodów, krytyczne trwanie przy własnym zdaniu naraził się on honornym patriotom i kruchcie, części solidarnościowej opozycji, przyjaciołom poetom (nie tylko Przybosiowi), władza nie miała z niego pożytku. „Jestem człowiekiem, człowiekiem, który pisze wiersze.” Jest, jak Norwid, cierniem w polskiej literaturze i zarazem „chlebem który żywi” kilka pokoleń powojennych poetów. Nie pisze się już pod Różewicza, jak Różewicz, pisze się wiersze „różewiczem” – bezwiednie, naturalnie i nieświadomie, tak jak się oddycha.
[...]Dlaczego Nobel nie zasłużył na Różewicza? Powiem dobitnie: bo polskie elity kulturalne, zajęte tańcami salonowymi, „nie zasłużyły” sobie na to wysokie wyróżnienie.
Źródło: Jan Stolarczyk, Sen King-Konga o ping-pongu, dostępny w internecie: https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/debaty/sen-king-konga-o-ping-pongu/ [dostęp 19.02.2020 r.].
Różewicz a NobelKrótko mówiąc: Nobel jest dla Różewicza za płytki i oczywisty, zbyt stęchły i XIX‑wieczny. Formuła tego wyróżnienia dawno się wyczerpała, a profesorski wybór powinien być zastąpiony przez głosowanie najwybitniejszych pisarzy i krytyków świata. Trzeba wymyślić inną nagrodę, świeżą i wiarygodną. I to ją z przekonaniem, z głębi rodzącej się nowej kultury, której zarysy Poeta przewidział, ofiarujmy Różewiczowi. EpigonomEpigonom i innym artystom okazjonalnym dalej będzie można wręczać zafajdane Noble.
Źródło: Karol Maliszewski, Różewicz a Nobel, dostępny w internecie: https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/debaty/rozewicz-a-nobel/ [dostęp 19.02.2020 r.].
Mężowie odpowiedzialni za losy świata nie dorośli do swoich zadań[...]
Czas powiedzieć wreszcie prawdę dosyć zgrzebną, ale w gruncie rzeczy oczywistą: Nagroda Nobla – w szczególności literacka – obrosła mitem, który, gdy przejrzeć listę laureatów (ilu z nich jeszcze znawcy piśmiennictwa pamiętają?), wydaje się co najmniej wątpliwy. Oto jedna z wielu nagród, jakie się w ciągu roku na świecie przyznaje – tyle że wciąż pozostaje ona nagrodą najgłośniejszą. Nie znaczy to wcale, że ci, których nią obdarzono, rzeczywiście są – zwłaszcza w danej chwili – najznakomitszymi pisarzami globu. Nietrudno wszak o stworzenie paralelnej listy autorów – od Czechowa poczynając, na Borgesie i Ajgim kończąc (by przy niepodważalnych wielkościach pozostać) – których szwedzcy akademicy pominęli. A z polskiej perspektywy patrząc, nagroda ta, gdy już któremuś z naszych rodaków przypadła, zawsze budziła protesty i prowokowała do karczemnych kłótni – a to, że Reymont pijaczyna i nie powinien dostąpić, a to, że Miłosz nie tak dobry jak Gombrowicz, a to wreszcie, że socrealistka Szymborska w miejsce godnościowego Herberta. Bodaj tylko przy Sienkiewiczu nie było większych wątpliwości i kwasów.
[...]Źródło: Leszek Szaruga, Mężowie odpowiedzialni za losy świata nie dorośli do swoich zadań, dostępny w internecie: https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/debaty/mezowie-odpowiedzialni-za-losy-swiata-nie-dorosli-do-swoich-zadan/ [dostęp 19.02.2020 r.].
Słownik
(gr. epígonos – urodzony później, potomek), bierne naśladownictwo, twórczość nie wnosząca niczego nowego, podejmująca jedynie przebrzmiałe i nieaktualne już w nowej epoce elementy dziedzictwa kulturalnego
(gr. epos – słowo, opowieść) – inaczej epopeja; gatunek epiki obejmujący utwory, zazwyczaj wierszowane, w których przedstawiano mitycznych lub historycznych bohaterów biorących udział w wydarzeniach przełomowych dla określonej społeczności
(łac. eironeia - przestawianie, pozorowanie) – drwina, złośliwość lub szyderstwo ukryte w wypowiedzi pozornie aprobującej, nadanie wypowiedzi odwrotnego sensu w stosunku do tego, co wynika ze znaczenia użytych słów, na przykład w celu ośmieszenia poglądów czy cech rozmówcy lub pokazania dystansu wobec osób czy zjawisk; wypowiedź zawierająca ironię najczęściej jest krytyką lub naganą, która przyjmuje formę pozornej pochwały; ironia jest narzędziem literackim, w którym wybrane słowa są celowo używane do wskazania znaczenia innego niż dosłowne, można wyróżnić ironię słowną i sytuacyjną