Statut Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka

§ 8 (…)

1. Podejmowanie inicjatyw edukacyjnych i badawczych w zakresie problematyki praw człowieka.

2. Propagowanie praw człowieka jako podstawy funkcjonowania państwa i społeczeństwa.

3. Wzmacnianie w społeczeństwie poszanowania dla godności i praw człowieka.

4. Działanie na rzecz ochrony praw człowieka.

§ 9. Cele te Fundacja realizuje przede wszystkim poprzez:

1. Działania wspierające kulturę praw człowieka i demokratycznego państwa prawa, w tym między innymi w obszarze azylu i migracji.

2. Bieżące analizowanie stanu przestrzegania praw człowieka w kraju i za granicą.

3. Wspieranie merytoryczne i finansowe podmiotów fizycznych i prawnych działających na rzecz praw człowieka, w tym obrońców praw człowieka i ich rodzin.

4. Występowanie do organów władzy publicznej w kwestiach istotnych z punktu widzenia praw człowieka, w tym w konkretnych sprawach jednostek.

5. Wszczynanie postępowań i reprezentowanie jednostek przed krajowymi i międzynarodowymi organami sądowymi, administracyjnymi i społecznymi, a także wstępowanie do tych postępowań w charakterze przedstawiciela społecznego, przedstawianie opinii przyjaciela sądu (amicus curiae) oraz podejmowanie innych działań prawnych mających na celu ochronę praw człowieka.

6. Przygotowywanie opracowań, ekspertyz i analiz z zakresu problematyki ochrony praw człowieka.

7. Prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych.

8. Organizowanie i prowadzenie szkoleń i konferencji.

9. Prowadzenie działalności edukacyjnej.

10. Udzielanie informacji prawnej ofiarom naruszeń praw człowieka.

11. Współpracę z osobami fizycznymi, organizacjami i instytucjami państwowymi oraz mediami.

12. Prowadzenie działalności wydawniczej.

13. Prowadzenie działalności związanej z dystrybucją filmów, nagrań wideo i programów telewizyjnych.

14. Prowadzenie działalności kulturalnej, w tym w sektorze audiowizualnym.

statut Źródło: Statut Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, 25.03.2015, dostępny w internecie: hfpr.pl [dostęp 19.11.2020].

Anna Sańczuk Po stronie wolności. 25 lat Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w Polsce

Prof. Irena Grudzińska‑Gross, historyk idei, literaturoznawczyni, Princeton University
Z wszystkich odznaczeń i znaków przyjaźni, jakie kiedykolwiek dostałam, najbardziej dumna jestem z wielkiego, drewnianego Ptaka‑Odlota wręczonego mi przez Danutę Przywarę za wspieranie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. (…) Nie wiem, czy da się kiedykolwiek docenić doniosłość pracy Fundacji nad rozpowszechnieniem języka godności obywatelskiej w Polsce i za granicą. Jako że mieszkam w USA, szczególne wrażenie ostatnio zrobiła na mnie postawa Fundacji w sprawie amerykańskiego tajnego więzienia w Polsce. Fakt, że Fundacja czuwa, reaguje i walczy, uskrzydla mnie jeszcze bardziej niż zielony Ptak‑Odlot.

Prof. Marek Safjan, prawnik, sędzia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Zawsze myślę z pewną ulgą o tym, że jest taka grupa ludzi, którzy angażują się w sprawy umykające uwadze większości, a jakże ważne dla jakości naszego życia publicznego. Wymieńmy choćby kilka: problemy społeczności romskiej, los uchodźców w ośrodkach w Polsce, praktyka aresztowania ludzi oczekujących miesiącami na proces, sprawa bezpodstawnie oskarżonych o kłamstwa lustracyjnekłamstwo lustracyjnekłamstwa lustracyjne, kwestia więzienia w Kiejkutach dla domniemanych terrorystów itd. Fundacja jest od podejmowania spraw trudnych, kłopotliwych i dla polityków często ryzykownych, ale za to właśnie bardzo cenię pasję i zaangażowanie tej wąskiej grupy osób, która działa z poświęceniem i oddaniem. Fundacja Helsińska to prawdziwy uczestnik „wszystkiego ważnego”, co działo się w Polsce przez ostatnie kilkadziesiąt lat, wszystkiego, co wiązało się z budowaniem przyzwoitych standardów demokratycznych i praw człowieka w Polsce. Jakże ważne było jej uczestnictwo w procesie transformacji i budowania od podstaw wrażliwości i świadomości w sprawach, które dzisiaj wydają się oczywiste! Przypomnijmy choćby pierwsze tłumaczenia i komentarze do europejskiej konwencji praw człowieka, mozolne przedzieranie się przez brak zrozumienia tego, czym jest ochrona prywatności i danych osobowych, tłumaczenie, na czym polegają standardy wolności słowa czy też jakie powinny być minimalne standardy w dziedzinie bioetyki (Fundacja była pierwszą w kraju instytucją, która zajęła się upowszechnianiem wiedzy na ten temat, m.in. tłumacząc dokumenty Rady Europy w tej dziedzinie). (…) Fundacja była ważnym elementem naszego życia publicznego. Tak było i niech tak zostanie. (…)

RmcZkew655E3J1

Zdjęcie przedstawia dużą salę widowiskową z fotelami, sceną i ekranem. W sami znajdują się ludzie. Na scenie znajdują się trzy osoby.

Ewa Siedlecka, dziennikarka zajmująca się prawami człowieka, „Gazeta Wyborcza”
W początkach lat 90. Fundacja była jedyną organizacją prawoczłowieczą w Polsce. A przez lata jedyną, której głos się liczył. Odegrała olbrzymią rolę edukacyjną i opiniotwórczą, bo były to jeszcze czasy, gdy poważne debaty o polityce nie mogły się obyć bez głosu ekspertów od praw człowieka. (…) Dzisiaj czasy się zmieniły i prawa człowieka często są postrzegane jako przeszkoda w sprawnym rządzeniu i w zapewnieniu bezpieczeństwa, które stało się priorytetem. Fundacja ma więc pod górkę, ale jej autorytet niezmiennie jest olbrzymi. (…) Cenię Fundację za najwyższy, profesjonalny poziom opinii, ekspertyz i raportów, za źródło tematów, intelektualną i dziennikarską inspirację. Także za odwagę podejmowania tematów i zajmowania stanowisk, które niekoniecznie zyskują uznanie i zrozumienie opinii publicznej, np. gdy na początku lat 90. Fundacja poparła wniosek zabójcy księdza Popiełuszki, Grzegorza Piotrowskiego, o przepustkę do domu na Boże Narodzenie. Po latach zaś krytykowała ustawę o izolacji „niebezpiecznych” więźniów, pozwalającą więzić skazanych nawet po odbyciu kary, i to na podstawie uznaniowych kryteriów. Obserwowała wtedy postępowanie przed sądem, który stosował tę ustawę w sprawie Mariusza Trynkiewicza. Cenię Fundację za to, że jest modelowym watchdogiem: śledzi sytuacje i reaguje na nie, ale – tak samo od lat – w sposób wyważony, oparty na wartościach i wiedzy.

Rqvx0CzCo99fY1

Zdjęcie przedstawia twarz dojrzałego mężczyzny. Jego twarz jest pociągła, nos wydatny, oczy głęboko osadzone. Mężczyzna ma krótką, szpakowatą brodę i wąsy. Jego włosy są szpakowate, krótkie, zaczesane ku górze. Mężczyzna ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat.

Prof. Zbigniew Lasocik, kryminolog, Instytut Polityki Społecznej i Resocjalizacji UW, prezes Polskiej Sekcji Międzynarodowej Komisji Prawników
Helsińska Fundacja Praw Człowieka stała się tak ważna dla naszego życia publicznego po pierwsze dlatego, że wyrosła z Komitetu Helsińskiego, który przez lata istnienia opozycji niósł ze sobą etos działalności w zakresie praw człowieka i był to naturalny proces nadania organizacyjnego kształtu tej nie do końca uformowanej strukturze. (…) stworzyliśmy pierwszy w Polsce podręcznik zarządzania organizacjami pozarządowymi. Mam satysfakcję, bo tytuł, który wtedy zaproponowałem, czyli Razem łatwiej, nieźle oddawał sens tego, co robiliśmy. Ta historia pokazuje dynamikę tamtych czasów, kiedy ludzie poczuli wolność i znaleźli wreszcie instytucję, do której mogli się zwrócić, poskarżyć, a różne nieoczywiste ścieżki potrafiły doprowadzić do tak pozytywnych efektów, jakim był ten podręcznik.
Istnienie Fundacji Helsińskiej jest ważne, ponieważ powstała instytucja relatywnie stabilna, która wyznacza standard edukacyjny, standard monitorowania, a nawet standard badań, bo przecież sporo akademików współpracuje z Fundacją, a jakość tych badań jest wysoka. Powstało coś na kształt nieformalnego instytutu w zakresie szeroko rozumianych praw człowieka. Organizacja, z którą liczą się, a przynajmniej powinni się liczyć, ci, których traktujemy jako decydentów. Ale też obywatele, którzy zawsze mogą powiedzieć: ciekawe, co na to Fundacja Helsińska.

Rp0xsTlgdeWKt1

Zdjęcie przedstawia twarz dojrzałej kobiety. Jej twarz jest owalna, z wyraźnie zaznaczonym, drugim podbródkiem. Widać na niej zmarszczki. Kobieta trzyma przy ustach mikrofon.

Prof. Monika Płatek, prawniczka i feministka, Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego
(…) czym jest Fundacja Helsińska? Nie przesadzę, mówiąc, że jest fundamentem praw człowieka w Polsce. I gdy rzecz dotyczy wiedzy na temat praw człowieka, mam przekonanie, uzasadnione działalnością Fundacji, że to miejsce, gdzie słowa przekuwa się w czyny. Fundacja nie tylko uczy o prawach człowieka, ale i urzeczywistnia ich sens oraz stoi na straży ich przestrzegania. W tym sensie jest też opoką. A sukces Fundacji jest tym większy, im więcej ma organizacji sióstr, braci, które kontynuują jej działalność i niosą jej przesłanie dalej. (…)
Działalność ludzi Fundacji jest niezwykle ważna także przez fakt, że stwarza dobry wzór. Mamy bowiem do czynienia z ludźmi, którzy nie tylko mówią, ale przede wszystkim swoją postawą i czynami zaświadczają o treści swoich słów. Jest dzięki temu Fundacja fantastyczną organizacją „strażniczą”, ale i taką, która nie tylko chroni, ale i kreuje dobre standardy przestrzegania praw człowieka, które wchodzą w krew organizmu społecznego.
Jest cała masa fundacyjnych działań wartych dostrzeżenia. (…) Pierwszą jest Szkoła Praw Człowieka w Polsce. Rzesze absolwentów – polityków, działaczy, dziennikarzy – to wielki potencjał, ogrom pomysłów i pracy, podczas której wspaniale urzeczywistniają się cele i ideały Fundacji. To gwarantuje jej sukces. Ci, którzy z tej Szkoły wyszli, inaczej myślą o prawie, o prawach człowieka i swoją codzienną działalnością sprawiają, że jesteśmy dzisiaj tu, gdzie jesteśmy. Widzimy, jak wiele mamy do zrobienia, ale operujemy już i wiedzą, i metodą ze świadomością znaczenia praw człowieka. To wielka zasługa Fundacji Helsińskiej. (…) Mam też dodatkową perspektywę. To perspektywa europejska i centralnoazjatycka w krajach byłego Związku Radzieckiego. (…) Dzięki Fundacji tamtejsi działacze praw człowieka funkcjonują i są tam skuteczni. Często w trudnych warunkach, często fakt, że byli w tej Szkole, przysparza im kłopotów, tracą pracę, ale też potrafią się w tej sytuacji odnaleźć, skutecznie działać. I jeżeli możemy mówić o szacunku dla drugiego człowieka, dostrzeganiu obszarów poniżenia i nierówności, to jest to też w dużej mierze zasługa Fundacji Helsińskiej. (…) Zmieniają się rządy, rozpadają partie, a Helsińska Fundacja Praw Człowieka trwa. Na stałe wpisała się w krajobraz polskiej rzeczywistości, polskiego prawa i realizacji praw człowieka.

Dr Jacek Kucharczyk, prezes Instytutu Spraw Publicznych
Chociaż od pierwszych demokratycznych wyborów w Polsce upłynęło już ponad ćwierć wieku, to niemal codziennie się przekonuję, że niezależna instytucja monitorująca stan praw człowieka i wywierająca skutecznie nacisk na władzę publiczną w celu nakłonienia jej do przestrzegania przyjętych standardów w tej dziedzinie jest nie tylko potrzebna, ale i niezbędna. (…) Idea praw człowieka i podstawowe prawa obywatelskie są dzisiaj w globalnej defensywie, a Fundacja ma w związku z tym coraz więcej (…) pracy.

Lidia Kołucka‑Żuk, prawniczka i doradca strategiczny, była dyrektor programowa Trust for Civil Society in Central & Eastern Europe (CEE)
Kiedy w 1989 r. zaczynała się polska demokracja, głównym jej wyzwaniem była słabość instytucji państwowych oraz instytucji zaufania publicznego. Filarem odbudowującego się państwa stały się organizacje pozarządowe. Z całą pewnością jedną z tych, które odegrały w tym procesie kluczową rolę, była Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Powiedziałabym wręcz, że nie ma wolności bez Fundacji Helsińskiej (…).

RMOe86nCzI8e71

Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Mężczyzna ma pociągłą twarz i spiczasty nos. Jego włosy są siwe, proste. Mężczyzna ubrany jest w garnitur i koszulę.

Dr Marek Balicki, lekarz psychiatra, polityk, były minister zdrowia
To Fundacja Helsińska jest odpowiedzialna za moje rozumienie praw człowieka. (…) kontaktowaliśmy się przy okazji różnych projektów związanych z moją działalnością polityczną, takich jak np. ustawa o ochronie zdrowia psychicznego. (…) Razem robiliśmy konferencję na ten temat, bo była to bardzo „wrażliwa” ustawa z punktu widzenia praw człowieka, praw pacjenta i do dziś zresztą jej praktyczne stosowanie napotyka problemy. Dla mnie osobiście Fundacja Helsińska to niezwykle ważna instytucja. Ale przechodząc do szerszej perspektywy, powiem też, że Fundacja w Polsce – wliczając w to okres działania jako Komitet Helsiński – wyrobiła sobie niekwestionowaną mocną pozycję w głównym nurcie naszego życia publicznego, jeśli chodzi o prawa człowieka, i to w bardzo szerokim, ogólnym zakresie. Są inne zasłużone organizacje pozarządowe, które również wchodzą w ten obszar, ale zwykle są wyspecjalizowane w jakimś wycinku prawoczłowieczej tematyki. A Fundacja jest tu takim zwornikiem, kompasem i wręcz wzorem z Sèvres, jeśli chodzi o prawa człowieka. Dzisiaj w Polsce nierzadko bardziej chodzi o sprawy ludzi, którzy w tych organizacjach, także pozarządowych, działają, niż o tę „wielką sprawę”, a Fundacja Helsińska potrafiła utrzymać poziom „walki o sprawę”, jaki istniał przed 1989 r., za czasów Komitetu Helsińskiego i ogólnie opozycji demokratycznej. To jest sztuka, bo otoczenie się bardzo zmieniło – inne było w latach 90., inne jest dzisiaj (komercjalizacja życia, tabloidyzacja przestrzeni publicznej itd.). Fundacja potrafiła się przed tym obronić. Jest bezkompromisowa – idea jest ważniejsza niż doraźne interesy czy sprawy.

Anna Rozicka, wieloletnia dyrektorka Fundacji im. Stefana Batorego
Kiedy myślę o Fundacji Helsińskiej, to zastanawiam się, jak wyglądałaby Polska, a także świat, szczególnie ten wschodni, bez działań tej organizacji. Ilu ludzi nie wiedziałoby, co to są prawa człowieka i jak ich bronić. Ilu inicjatyw nie podjęto by w Polsce i innych krajach Europy Wschodniej. Ilu wskazówek nie udzielono by osobom potrzebującym porad prawnych. Ilu nie byłoby procesów przed sądami polskimi i europejskimi, podczas których broniono by słusznych spraw. Kiedy o tym wszystkim myślę, to mam przekonanie, że ten świat wyglądałby dużo gorzej.

25 Źródło: Anna Sańczuk, Po stronie wolności. 25 lat Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w Polsce, Warszawa 2015, s. 105–116.