Znaczenie mikro- i makroelementów w uprawie roślin
Rolnik, planując uprawę danej rośliny, musi zapewnić:
odpowiedni odczyn gleby;
właściwą strukturę gleby;
odpowiednią zasobność w składniki pokarmowe gleby (mikromikroelementymikro- i makroelementymakroelementymakroelementy);
wysoką aktywność mikrobiologiczną w glebie.
Ważnymi czynnikami jest również dostępność:
wody;
odpowiedniej temperatury;
światła.
Dla prawidłowego metabolizmu roślin ważny jest każdy miko- i makroelement. Podstawowym źródłem tych pierwiastków jest gleba.
bg‑azure
Nawożenie upraw
Prowadzenie intensywnej uprawy prowadzi do wyjałowienia gleby. Alternatywą w takiej sytuacji jest dostarczenie odpowiednich substancji za pomocą nawozów sztucznych (mineralnych). Mają one odżywiać roślinę w każdym etapie jej rozwoju. Efektem prawidłowego nawożenia jest:
oszczędne nawożenie pozwala uzyskać średnie plony;
należy dbać o środowisko, ograniczając niekorzystny wpływ nawożenia;
powinien utrzymywać dobrą kulturę rolnązwykła dobra praktyka rolniczadobrą kulturę rolną;
uzyskanie wysokiej jakość płodów rolnych jest możliwe przez zrównoważone i staranne nawożenie;
uzyskanie wysokich plonów wymaga wysokich nakładów pracy, nawożenia, środków ochrony roślin;
należy utrzymać żyzność gleby, mimo intensywnego pobierania przez rośliny składników pokarmowych.
RZOydUgJf7xCd
Podział nawozów sztucznych. Nawozy sztuczne (mineralne) dzielą się na: azotowe
fosforowe
potasowe
magnezowe
siarkowe
mikroelementowe
wieloskładnikowe
Podział nawozów sztucznych. Nawozy sztuczne (mineralne) dzielą się na: azotowe
fosforowe
potasowe
magnezowe
siarkowe
mikroelementowe
wieloskładnikowe
Nawozy
sztuczne (mineralne)
azotowe
fosforowe
potasowe
magnezowe
siarkowe
mikroelementowe
wieloskładnikowe
Nawozy sztuczne (mineralne) można podzielić ze względu na różne kryteria. Jednym z nich jest podział na budowę chemiczną.
Nawozy sztuczne (mineralne) można podzielić ze względu na różne kryteria. Jednym z nich jest podział na budowę chemiczną. Schemat przedstawia nawozy sztuczne (mineralne) podzielone na: azotowe, fosforowe, potasowe, magnezowe, siarkowe, mikroelementowe, wieloskładnikowe.
RkhSI1deNvqtw
Podział nawozów sztucznych ze względu na:
Ilość składników:
jednoskładnikowe
wieloskładnikowe
uniwersalne
specjalistyczne.
Formę:
płynne
granulowane
wodorozpuszczalne
długodziałające.
Termin stosowania:
całosezonowe
wiosenne
jesienne.
Podział nawozów sztucznych ze względu na:
Ilość składników:
jednoskładnikowe
wieloskładnikowe
uniwersalne
specjalistyczne.
Formę:
płynne
granulowane
wodorozpuszczalne
długodziałające.
Termin stosowania:
całosezonowe
wiosenne
jesienne.
Nawozy sztuczne
ilość składników
jednoskładnikowe
wieloskładnikowe
uniwersalne
specjalistyczne
forma
płynne
granulowane
wodorozpuszczalne
długodziałające
termin stosowania
całosezonowe
wiosenne
jesienne
Rolnik, wybierając nawóz sztuczny, musi wziąć pod uwagę różne potrzeby uprawianych roślin.
Rolnik, wybierając nawóz sztuczny, musi wziąć pod uwagę różne potrzeby uprawianych roślin. Schemat przedstawia podział nawozów sztucznych. Ze względu na ilość składników dzieli się je na: jednoskładnikowe, wieloskładnikowe, uniwersalne i specjalistyczne. Ze względu na formę wyróżnia się: płynne, granulowane, wodorozpuszczalne, długodziałające. Ze względu na termin stosowania dzieli się nawozy na: całosezonowe, wiosenne i jesienne.
bg‑azure
Jaki nawóz zastosować?
R1cN3axyenaAt
1. Brak azotu (N)
Azotowe:
Mineralne związki azotu, które znajdują się naturalnie w glebie, nie zaspokajają potrzeb wszystkich gatunków roślin. Jest to przyczyną stosowania nawozów mineralnych, zawierających związki azotu.
Mają one wpływ np. u zbóż na:
ilość ziaren;
obsadę kłosów zbóż;
zawartość i jakość białka.
Negatywnymi skutkami przenawożenia są:
zagęszczenie łanu;
wczesne wyleganie;
porażenie przez choroby wywoływane przez grzyby.
Azotan pięć sodu (saletra sodowa, saletra chilijska) eN a eN O 3.
Na skalę przemysłową jest produkowany w reakcji kwasu azotowego pięć z węglanem sodu:
2 Ha eN O 3 dodać eN a 2 Ce O 3 strzałka w prawo 2 eN a eN O 3 dodać Ha 2 O dodać Ce O 2 strzałka w górę.
Zawiera 15,5 % azotu N.
Azotan pięć sodu (saletra sodowa, saletra chilijska) eN a eN O 3 jest białą lub bezbarwną substancją krystaliczną.
Azotan pięć potasu (saletra potasowa, saletra indyjska) Ka eN O 3.
Na skalę przemysłową jest produkowany w reakcji azotanu pięć sodu z chlorkiem potasu:
eN a eN O 3 dodać Ka Ce el strzałka w prawo Ke eN O 3 dodać eN a Ce el.
Zawiera 14 % azotu N.
Na zdjęciu na szalce Petriego struktura przypominająca siatkę z drobnych, kryształowych igiełek.
Azotan pięć potasu jest stosowany jako nawóz, ponieważ rozkłada się i jest przyswajalny w środowisku naturalnym. Należy pamiętać, że duże ilości mogą być zagrożeniem dla organizmów wodnych i lądowych.}
Azotan pięć potasu jest stosowany jako nawóz, ponieważ rozkłada się i jest przyswajalny w środowisku naturalnym. Należy pamiętać, że duże ilości mogą być zagrożeniem dla organizmów wodnych i lądowych.
Azotan pięć wapnia (saletra wapniowa) Ce a w nawiasie eN O 3 dwa razy wzięte.
Na skalę przemysłową jest produkowany m.in. w reakcji kwasu azotowego pięć z węglanem wapnia:
2 Ha eN O 3 dodać Ce a Ce O 3 strzałka w prawo Ca w nawiasie eN O 3 dwa razy wzięte dodać Ha 2 O dodać Ce O 2 strzałka w górę.
Zawiera 14 % azotu N.
Azotan pięć wapnia jest ciałem stałym o budowie krystalicznej.
Azotan(V) amonu (saletra amonowa) eN Ha 4 eN O 3
Na skalę przemysłową jest produkowany w reakcji amoniaku z kwasem azotowym pięć:
eN Ha 3 dodać Ha eN O 3 strzałka w prawo eN Ha 4 eN O 3.
Zawiera 34 % azotu N. Na zdjęciu: w probówce i na plastikowej łyżeczce drobne kryształy.
1. Brak azotu (N)
Azotowe:
Mineralne związki azotu, które znajdują się naturalnie w glebie, nie zaspokajają potrzeb wszystkich gatunków roślin. Jest to przyczyną stosowania nawozów mineralnych, zawierających związki azotu.
Mają one wpływ np. u zbóż na:
ilość ziaren;
obsadę kłosów zbóż;
zawartość i jakość białka.
Negatywnymi skutkami przenawożenia są:
zagęszczenie łanu;
wczesne wyleganie;
porażenie przez choroby wywoływane przez grzyby.
Azotan pięć sodu (saletra sodowa, saletra chilijska) eN a eN O 3.
Na skalę przemysłową jest produkowany w reakcji kwasu azotowego pięć z węglanem sodu:
2 Ha eN O 3 dodać eN a 2 Ce O 3 strzałka w prawo 2 eN a eN O 3 dodać Ha 2 O dodać Ce O 2 strzałka w górę.
Zawiera 15,5 % azotu N.
Azotan pięć sodu (saletra sodowa, saletra chilijska) eN a eN O 3 jest białą lub bezbarwną substancją krystaliczną.
Azotan pięć potasu (saletra potasowa, saletra indyjska) Ka eN O 3.
Na skalę przemysłową jest produkowany w reakcji azotanu pięć sodu z chlorkiem potasu:
eN a eN O 3 dodać Ka Ce el strzałka w prawo Ke eN O 3 dodać eN a Ce el.
Zawiera 14 % azotu N.
Na zdjęciu na szalce Petriego struktura przypominająca siatkę z drobnych, kryształowych igiełek.
Azotan pięć potasu jest stosowany jako nawóz, ponieważ rozkłada się i jest przyswajalny w środowisku naturalnym. Należy pamiętać, że duże ilości mogą być zagrożeniem dla organizmów wodnych i lądowych.}
Azotan pięć potasu jest stosowany jako nawóz, ponieważ rozkłada się i jest przyswajalny w środowisku naturalnym. Należy pamiętać, że duże ilości mogą być zagrożeniem dla organizmów wodnych i lądowych.
Azotan pięć wapnia (saletra wapniowa) Ce a w nawiasie eN O 3 dwa razy wzięte.
Na skalę przemysłową jest produkowany m.in. w reakcji kwasu azotowego pięć z węglanem wapnia:
2 Ha eN O 3 dodać Ce a Ce O 3 strzałka w prawo Ca w nawiasie eN O 3 dwa razy wzięte dodać Ha 2 O dodać Ce O 2 strzałka w górę.
Zawiera 14 % azotu N.
Azotan pięć wapnia jest ciałem stałym o budowie krystalicznej.
Azotan(V) amonu (saletra amonowa) eN Ha 4 eN O 3
Na skalę przemysłową jest produkowany w reakcji amoniaku z kwasem azotowym pięć:
eN Ha 3 dodać Ha eN O 3 strzałka w prawo eN Ha 4 eN O 3.
Zawiera 34 % azotu N. Na zdjęciu: w probówce i na plastikowej łyżeczce drobne kryształy.
R1Y2qA5HU1F5h1
Ćwiczenie 1
Uszereguj wzory sumaryczne azotanów pięć pod względem procentowej zawartości azotu w związku. Związek zawierający najwięcej azotu ma być pierwszy. Elementy do uszeregowania: 1. Ca w nawiasie eN O 3 dwa razy wzięte, 2. eN a eN O 3, 3. Ka eN O 3, 4. eN Ha 4 eN O 3
Uszereguj wzory sumaryczne azotanów pięć pod względem procentowej zawartości azotu w związku. Związek zawierający najwięcej azotu ma być pierwszy. Elementy do uszeregowania: 1. Ca w nawiasie eN O 3 dwa razy wzięte, 2. eN a eN O 3, 3. Ka eN O 3, 4. eN Ha 4 eN O 3
Uszereguj wzory sumaryczne azotanów(V) pod względem procentowej zawartości azotu w związku. Związek zawierający najwięcej azotu ma być pierwszy.
NH4NO3
NaNO3
Ca(NO3)2
KNO3
RRHFAk1eBo67S
Brak fosforu (P)
Fosforowe:
Fosfor jest konieczny przez cały okres wegetacji rośliny. Szczególnie wpływa na:
wzrost i rozwój systemu korzeniowego (początek wegetacji);
przejście rośliny z fazy wegetatywnej w generatywną;
przyspiesza regenerację roślin po zimie.
Pobieranie fosforu z gleby zależy od temperatury. Gdy temperatura spada poniżej 13⁰C, rośliny pobierają o 70% mniej fosforu.
Ortofosforan pięć wapnia Ce a 3 w nawiasie Pe O 4 dwa razy wzięte.
Metoda otrzymywania: 3 Ce a Ce O 3 dodać 2 Ha 3 Pe O 4 strzałka w prawo 3 Ha 2 O dodać 3 Ce O 2 strzałka w górę dodać Ce a 3 w nawiasie Pe O 4 dwa razy wzięte strzałka w dół.
Na zdjęciu anion fosforanowy - w nawiasie kwadratowym atom fosforu pe połączony wiązaniami pojedynczymi z trzema atomami tlenu dwa razy wzięte. Kation wapnia w nawiasie kwadratowym ce a dwa plus trzy razy wzięte.
Nawozy, które zawierają związki fosforu mają duże znaczenie w poprawie jakości uzyskiwanych plonów.
Brak potasu (K)
Potasowe:
W roślinach potas odpowiada za:
pobieranie i transport azotu;
regulację wielu procesów biochemicznych;
wyższą odporność mechaniczną;
ograniczenie podatności rośliny na choroby i szkodniki;
regulowanie gospodarki wodnej rośliny;
podwyższenie mrozoodporności.
Chlorek potasu Ka Ce el
Dostarcza roślinom jonów potasu, jest najbardziej popularnym nawozem. Nawożenie potasem jest ważne, ponieważ jego brak powoduje ograniczony wzrost i więdnięcie. Na zdjęciu sześcian zbudowany z dwukolorowych kuleczek.
Głównym składnikiem chlorku potasu jest potas w formie kationu Ka plus.
Brak magnezu (eM gie)
Magnezowe: Na ilustracji dwa wiązania chlorofilu a i b.
Magnez jest składnikiem chlorofilu. Jest to związek chemiczny, który bierze udział w procesie fotosyntezy. Dzięki jego obecności rośliny są samożywne.
Na ilustracji przedstawiono proces fotosyntezy. Przedstawiono roślinę, na którą padają promienie słoneczne w postaci strzałek. Strzałka skierowana w stronę liścia z napisem ce o dwa, strzałka od liścia na zewnątrz z napisem o dwa. Od liścia strzałka w górę ce 6 ha 12 o 6. Strzałki w stronę systemu korzeniowego opisane jako ha dwa o.
Fotosynteza nie może zachodzić bez odpowiedniej ilości magnezu dostarczanej roślinie.
Siarczan sześć magnezu (sól gorzka) eM gie eS O 4.
Jest związkiem chemicznym, wykorzystywanym do listnego dokarmiania roślin. Brak jonów magnezu wpływa na podstawowe procesy życiowe roślin. Ma znaczenie dla przebiegu procesu fotosyntezy i pobierania składników mineralnych.
Na zdjęciu liście rosnącej na polu kukurydzy. Gleby zakwaszone są często ubogie w związki magnezu. Dlatego należy łączyć wapnowanie gleby z nawożeniem związkami magnezu.
Brak fosforu (P)
Fosforowe:
Fosfor jest konieczny przez cały okres wegetacji rośliny. Szczególnie wpływa na:
wzrost i rozwój systemu korzeniowego (początek wegetacji);
przejście rośliny z fazy wegetatywnej w generatywną;
przyspiesza regenerację roślin po zimie.
Pobieranie fosforu z gleby zależy od temperatury. Gdy temperatura spada poniżej 13⁰C, rośliny pobierają o 70% mniej fosforu.
Ortofosforan pięć wapnia Ce a 3 w nawiasie Pe O 4 dwa razy wzięte.
Metoda otrzymywania: 3 Ce a Ce O 3 dodać 2 Ha 3 Pe O 4 strzałka w prawo 3 Ha 2 O dodać 3 Ce O 2 strzałka w górę dodać Ce a 3 w nawiasie Pe O 4 dwa razy wzięte strzałka w dół.
Na zdjęciu anion fosforanowy - w nawiasie kwadratowym atom fosforu pe połączony wiązaniami pojedynczymi z trzema atomami tlenu dwa razy wzięte. Kation wapnia w nawiasie kwadratowym ce a dwa plus trzy razy wzięte.
Nawozy, które zawierają związki fosforu mają duże znaczenie w poprawie jakości uzyskiwanych plonów.
Brak potasu (K)
Potasowe:
W roślinach potas odpowiada za:
pobieranie i transport azotu;
regulację wielu procesów biochemicznych;
wyższą odporność mechaniczną;
ograniczenie podatności rośliny na choroby i szkodniki;
regulowanie gospodarki wodnej rośliny;
podwyższenie mrozoodporności.
Chlorek potasu Ka Ce el
Dostarcza roślinom jonów potasu, jest najbardziej popularnym nawozem. Nawożenie potasem jest ważne, ponieważ jego brak powoduje ograniczony wzrost i więdnięcie. Na zdjęciu sześcian zbudowany z dwukolorowych kuleczek.
Głównym składnikiem chlorku potasu jest potas w formie kationu Ka plus.
Brak magnezu (eM gie)
Magnezowe: Na ilustracji dwa wiązania chlorofilu a i b.
Magnez jest składnikiem chlorofilu. Jest to związek chemiczny, który bierze udział w procesie fotosyntezy. Dzięki jego obecności rośliny są samożywne.
Na ilustracji przedstawiono proces fotosyntezy. Przedstawiono roślinę, na którą padają promienie słoneczne w postaci strzałek. Strzałka skierowana w stronę liścia z napisem ce o dwa, strzałka od liścia na zewnątrz z napisem o dwa. Od liścia strzałka w górę ce 6 ha 12 o 6. Strzałki w stronę systemu korzeniowego opisane jako ha dwa o.
Fotosynteza nie może zachodzić bez odpowiedniej ilości magnezu dostarczanej roślinie.
Siarczan sześć magnezu (sól gorzka) eM gie eS O 4.
Jest związkiem chemicznym, wykorzystywanym do listnego dokarmiania roślin. Brak jonów magnezu wpływa na podstawowe procesy życiowe roślin. Ma znaczenie dla przebiegu procesu fotosyntezy i pobierania składników mineralnych.
Na zdjęciu liście rosnącej na polu kukurydzy. Gleby zakwaszone są często ubogie w związki magnezu. Dlatego należy łączyć wapnowanie gleby z nawożeniem związkami magnezu.
Rolnik, planując uprawę danej rośliny, musi wykazać się wiedzą dotyczącą:
stosowania i przechowywanie nawozów;
rolniczego wykorzystania ścieków na terenie gospodarstwa;
utrzymywania czystości i porządku w gospodarstwie;
ochrony siedlisk przyrodniczych;
ochrony gleb;
ochrony zasobów wodnych.
Słownik
fotosynteza
fotosynteza
(stgr. φphiῶς „światło”, σsigmaύνnuθthetaεepsilonσsigmaιiotaς „łączenie”) proces zachodzący w komórkach, które zawierają chlorofil; polega na wytwarzaniu związków organicznych z materii nieorganicznej przy udziale energii słonecznej. Dzięki temu procesowi utrzymuje się wysoki poziom tlenu w atmosferze
makroelementy
makroelementy
pierwiastki stanowiące nie mniej niż 0,01% suchej masy organizmu. Rozróżnia się:
pierwiastki biogenne (budują organizmy żywe):
węgiel ();
wodór ();
tlen ();
siarka ();
azot ();
fosfor ().
pozostałe (niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmów):
magnez ();
wapń ();
potas ();
sód ();
chlor ().
mikroelementy
mikroelementy
pierwiastki znajdujące się w organizmach żywych od 0, 01 do 0,00001% suchej masy:
żelazo ();
miedź ();
cynk ();
bor ();
mangan ();
molibden ();
jod ();
fluor ().
nawozy mineralne (nawozy sztuczne)
nawozy mineralne (nawozy sztuczne)
pierwiastki i związki chemiczne wykorzystywane w uprawie roślin. Mają zapewnić odpowiedni skład gleby. Dostarczane dzięki nim mikro- i makroelementy pozwalają roślinom na prawidłowy wzrost, rozwój i wydanie odpowiedniego plonu
zwykła dobra praktyka rolnicza
zwykła dobra praktyka rolnicza
zestaw racjonalnych zachowań dotyczących działań, podejmowanych przez rolnika w danym kraju. Taka postawa pozwala zachować walory środowiska naturalnego w równowadze z zastosowaniem skutecznego nawożenia i plonami uzyskanymi z gospodarstwa rolnego
Bibliografia
Bryant D. A., Frigaard N. U., Prokaryotic photosynthesis and phototrophy illuminated. „Trends in microbiology” 2006, t. 14, 11, s. 488‑496.
Chwil T. F., Chemia rolna : podstawy teoretyczne i analityczne, Lublin 2006.
Dyśko J., Kaniszewski S., Kowalczyk W., Nowak J., Wójcik P., Zrównoważone nawożenie roślin ogrodniczych, Skierniewice 2014, online: http://iung.pl/dpr_eng/publikacje/Nawozenie_roslin_ogrodniczych.pdf, dostęp: 02.02.2021.
Fotyma M., Mercik S., Chemia rolna. Warszawa 1995.
Gorlach E., Mazur T., Chemia rolna, Warszawa 2001.
Nowak D., Nawożenie dawki, Poznań, online: http://iung.pl/dpr/Mat_szkoleniowe/5.pdf, dostęp: 02.02.2021.
Sazońska B., Przyczyny oraz sposoby zapobiegania eutrofizacji wód przez gospodarstwa prowadzące produkcję roślinną, zwierzęcą oraz mieszaną, Brwinów, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007‑2013, online: http://iung.pl/dpr/Mat_szkoleniowe/17.pdf, dostęp: 03.02.2021.
Sposób obliczania dawki nawozów azotowych mineralnych – uproszczony bilans azotu. Załącznik nr 8 do Programu, Dziennik Ustaw, s. 104, online: https://www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/kontrole/2018/Zal_08.pdf, dostęp: 02.02.2021.
Starck Z., Fizjologiczne podstawy produktywności roślin [w:] Fizjologia roślin, pod red. Jana Kopcewicza, Stanisława Lewaka, Warszawa 2002.