Legenda o Tristanie i Izlodzie zrodziła się prawdopodobnie wśród plemion celtyckich zamieszkujących wybrzeże kanału La Manche. Początkowo przekazywano ją ustnie. Pierwsze pisemne wersje historii nieszczęśliwie zakochanych bohaterów pochodzą z końca XII wieku. Najpełniejszy zapis legendy zrekonstruował francuski mediewistamediewistamediewista. W Dziejach Tristana i Izoldy przedstawił historię dwojga zakochanych, którzy nie mogli być razem ze względu na obowiązujące ich normy społeczne. Opowieść rozpoczyna się w chwili, w której król Marek powierza Tristanowi misję eskortowania swojej przyszłej żony. Tristan poznał więc Izoldę, gdy była już zaręczona z królem. Bohaterowie zakochali się w sobie, a ich miłość okazała się silniejsza niż obowiązujące normy zachowania. Stanowiła bowiem efekt działania napoju miłosnego, który oboje przypadkiem wypili. Z łączącym ich uczuciem nie sposób było walczyć.
Starofrancuska historia o Tristanie i Izoldzie stała się archetypemarchetyparchetypem fatalnej miłości, która wiąże kochanków aż po grób. Nieszczęśliwie zakochanym wciąż towarzyszyło cierpienie (łac. trismus – smutny). Izolda została żoną Marka, a Tristan stanął przed koniecznością dokonania wyboru: pozostać wiernym królowi czy znaleźć spełnienie w miłości. Bohaterowie już zawsze żyli w tęsknocie i samotności. Tristan umarł z imieniem Izoldy na ustach. Izolda, która znalazła ciało ukochanego, umarła obok niego z żalu.
Opowieść o rycerzu i damie jego serca ponownie zyskała popularność w XIX wieku, kiedy niemiecki kompozytor Richard Wagner stworzył dramat muzyczny zainspirowany historią Tristana i Izoldy (Tristan und Isolde, 1859). Ważną rolę odegrały także liczne nawiązania do tego tematu w malarstwie angielskich twórców zwanych prerafaelitamiprerafaeliciprerafaelitami.
Joseph Bédier
(1864–1938) – francuski znawca średniowiecza, pisarz, krytyk literacki. Zebrał i opracował wiele arcydzieł średniowiecznej literatury francuskiej, m.in. Dzieje Tristana i Izoldy oraz Pieśń o Rolandzie
prerafaelici
malarze angielscy tworzący w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX stulecia w konwencji realizmu historycznego. Chętnie sięgali po tematy literackie, czerpiąc je z dawnych legend, ale też z twórczości Dantego, Boccaccia czy Szekspira; do głównych przedstawicieli prerafaelitów należeli: Dante Gabriel Rossetti, John Millais, William Hunt czy William Waterhouse
R1PnxQtRCh1Ys
R180f2RU1k8Cx
RGFp0fLBMIIaC
R1SYvsY5SuS78
R1QkNTA4SyUvi
R1asGeEc6nnWD
R1U8A9DKm2lH1
RXoCyh9W1bJcp
R1PAJ0WV4u17p
Inspiracje dla kultury współczesnej
RQH4Mm1q2lGyg
Legenda o Tristanie i Izoldzie jest źródłem inspiracji dla twórców literatury współczesnej. W interpretacjach tej historii rozważane są rozmaite problemy: stereotypówstereotypstereotypów kulturowych, w jakie uwikłani są mężczyzna i kobieta, oczekiwań społecznych i niemożności samorealizacji, fatalizmu, odpowiedzialności moralnej za siebie, manipulacji emocjami itp. Historia Tristana i Izoldy należy do tych opowieści, które prowokują do wielu odczytań. Nawiązały do niej Maria KuncewiczowaMaria KuncewiczowaMaria Kuncewiczowa w powieści Tristan 1946 oraz poetka Anna ŚwirszczyńskaAnna ŚwirszczyńskaAnna Świrszczyńska w wierszu Tristan mówi do Izoldy.
Maria Kuncewiczowa
(1895–1989) – współczesna polska pisarka, autorka m.in. powieści psychologiczno‑obyczajowych Cudzoziemka (1936) i Tristan 1946 (1967)
Anna Świrszczyńska
(1909–1984) – poetka, dramatopisarka, autorka utworów dla dzieci i młodzieży
Słownik
akwatyczne motywy
akwatyczne motywy
(łac. aqua – woda) – motywy związane z żywiołem wody (jeziora, rzeki, morza, oceany, źródełka), szczególnie popularne w poezji XIX wieku
archetyp
archetyp
(gr. arche – początek, typos – typ) – pierwowzór postaci, zdarzenia, motywu, symbolu lub schematu; np. archetypem motywu homo viator (człowieka podróżnika, wędrowca) jest mitologiczny Odyseusz
mediewista
mediewista
(fr. médiéviste, łac. medium - środek) – historyk, badacz okresu średniowiecza
sensualizm
sensualizm
(łac. sensus – zmysł) – pogląd, zgodnie z którym źródłem poznania są zmysły i wrażenia zmysłowe
stereotyp
stereotyp
(gr. stereo – stężały, twardy; typos – wzorzec, odcisk) – utrwalony w powszechnej świadomości pogląd na jakiś temat; wyobrażenie o człowieku, grupie społecznej lub narodzie oparte na niepełnych lub nieprawdziwych faktach; często krzywdzące uproszczenie oparte na wyróżnieniu jakiejś cechy, wyolbrzymieniu jej i przypisaniu całej grupie osób