Przeczytaj
Reforma kluniacka
Mnisi kluniaccy, dzięki temu, że ich opactwo podlegało bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, z pominięciem miejscowych biskupów i rodu fundatora, mogli stać się krzewicielami reformy w Kościele. Przejmowali inne opactwa, jedno po drugim, z rąk świeckich i stworzyli kongregację, która w końcu XI w. zrzeszała ok. 1,5 tys. klasztorów benedyktyńskich pod przewodnictwem Cluny. Kluniaci dbali, aby mnisi żyli zgodnie z regułą św. Benedykta, wyrzekając się wszelkich przyjemności życia świeckiego.
Celibat
W starożytności i wczesnym średniowieczu duchowni chrześcijańscy mogli być żonaci. Różne formy ascezy, w tym również celibat, czyli bezżenność, praktykowali mnisi. Wprowadzenie zasady bezżenności księży w ramach reformy gregoriańskiej wynikało z pragnienia, by podkreślić odmienność i świętość stanu kapłańskiego, szczególne kwalifikacje moralne miały też uzasadniać pierwszeństwo duchownych w społeczeństwie. Nakaz celibatu spotykał się jednak z oporem księży, a w krajach odległych od Stolicy Apostolskiej bardzo często był przyjmowany jako jeden z ostatnich elementów reformy gregoriańskiej. W Polsce jeszcze na początku XIII w. biskupi oficjalnie miewali rodziny.
Reforma gregoriańska
Kiedy władzę w cesarstwie objął Henryk III, również na jego dworze zaczęto sobie uświadamiać potrzebę naprawy Kościoła. Za zgodą cesarza w kurii rzymskiej rozpoczął wówczas działalność mnich z Cluny o imieniu Hildebrand. Jego poczynania od początku zmierzały do przywrócenia papiestwu autorytetu i możliwości samodzielnego działania. Hildebrand wielokrotnie pośredniczył w rokowaniach między kolejnymi papieżami a dworem cesarskim i do końca życia potężnego Henryka III Stolica Apostolska uznawała jego władzę. Kiedy cesarz zmarł i książęta niemieccy objęli władzę w imieniu jego małoletniego syna Henryka IV, przyszedł moment, aby działać bardziej zdecydowanie.
W 1059 r. synod w Rzymie pod przewodnictwem papieża Mikołaja II postanowił zmienić sposób wyboru następcy św. Piotra. Dotychczas elekcji biskupa Rzymu dokonywały lud i duchowieństwo Wiecznego Miasta. Cesarz zawsze miał po swojej stronie część Rzymian, a ponadto dysponował przekonującym argumentem w postaci niemieckich rycerzy, wybory więc najczęściej przebiegały po jego myśli. W czasach, gdy cesarz nie cieszył się silną władzą w Italii, do głosu dochodzili możnowładcy rzymscy, którzy już bez żadnych skrupułów osadzali na tronie papieskim swoich ludzi. Dlatego na synodzie rzymskim ustalono, że papieża mają wybierać kardynałowiekardynałowie, czyli najwyżsi przedstawiciele duchowieństwa Wiecznego Miasta. Z czasem przyjęło się, że wyboru dokonywano podczas konklawekonklawe.
Proces naprawy Kościoła uległ wyraźnemu przyspieszeniu po tym, jak w 1073 r. Hildebrand został wybrany na papieża. Przyjął on wówczas imię Grzegorza VII i dlatego realizowana przezeń reforma zyskała miano gregoriańskiej.
Nowy papież zabrał się do tępienia złych nawyków wśród duchowieństwa: zakazał księżom zawierania małżeństw, a symonięsymonię i nepotyzmnepotyzm uznał za ciężkie przestępstwa. Następnym problemem stała się inwestyturainwestytura, czyli prawo nominowania biskupów, których dotychczas wyznaczali cesarz i inni władcy świeccy. Grzegorz VII wprowadził zasadę wyboru biskupów przez duchownych – kanonikówkanoników katedralnych, doradców i pomocników każdego biskupa. Dawało to Kościołowi tak bardzo upragnioną samodzielność.
Wyjaśnij, jakie znaczenie miało to, kto przekazuje biskupowi oznakę obejmowanego urzędu.
Najważniejszym celem Grzegorza było ustanowienie władzy papiestwa nad całym światem chrześcijańskim. Miała się ona wyrażać w zwierzchnictwie papieża nad cesarzem i królami. Biskup Rzymu uznał, że skoro koronuje cesarzy, ma prawo również ich detronizować. To ostatecznie doprowadziło do poważnego konfliktu papiestwa z cesarstwem.
- Nazwa kategorii: [bold]Reforma gregoriańska[/]
- Nazwa kategorii: papież decyduje o obsadzie wszystkich biskupstw
- Nazwa kategorii: papież nie może być sądzony
- Nazwa kategorii: papież ma możliwość detronizowania cesarzy
- Nazwa kategorii: papież ma prawo zmieniać dekrety władców świeckich (jednak nikt nie może zmieniać dekretów papieskich)
- Nazwa kategorii: papież decyduje o obsadzie tronu cesarskiego
- Nazwa kategorii: księża nie mogą wstępować w związek małżeński
- Nazwa kategorii: potępienie symonii i nepotyzmu
- Nazwa kategorii: papież może zwalniać poddanych z przysięgi wierności wobec władcy (np. gdy ten zostanie obłożony ekskomuniką) Koniec elementów należących do kategorii [bold]Reforma gregoriańska[/]
- Elementy należące do kategorii [bold]Reforma gregoriańska[/]
Słownik
nadawanie władzy duchownym, odbywające się w formie określonego ceremoniału; w przypadku biskupa obejmowała wręczenie pierścienia biskupiego i pastorału oraz powierzenie beneficjum (wyposażenia finansowego w postaci dochodów z określonych majątków)
duchowny przy kościele katedralnym służący pomocą biskupowi, wchodzący w skład kapituły katedralnej i żyjący we wspólnocie kanoników wedle określonych reguł
(z łac. cardinalis – główny) w Kościele katolickim najwyższa po biskupie Rzymu godność kościelna, nadawana przez samego papieża; tytuł kardynała jest związany z konkretnym kościołem rzymskim (mogą być kardynałowie biskupi, prezbiterzy oraz diakoni), początkowo był więc przyznawany duchownym sprawującym godności w Rzymie; z czasem papieże zaczęli mianować kardynałami duchownych z całej Europy, a potem świata, a przy nominacji nadawali im tytularną (lecz nie faktyczną) opiekę nad wybranym rzymskim kościołem
(z łac. conclave – pokój zamykany na klucz) zamknięte i niepodlegające wpływom z zewnątrz obrady kardynałów wybierających papieża
przyznawanie godności kościelnych krewnym
sprzedaż urzędów kościelnych
(łac. trans - przez; saeptum - ogrodzenie) nawa poprzeczna w kościele zbudowanym na planie krzyża; prostopadła do nawy głównej; oddziela nawę główną i boczne od prezbiterium
Słowa kluczowe
reforma kluniacka, reforma gregoriańska, Grzegorz VII, Hildebrand, Sylwester II, spór papiestwa z cesarstwem, spór o inwestyturę, Europa w okresie krucjat
Bibliografia
J. Chéllini, Dzieje religijności w Europie Zachodniej w średniowieczu, tłum. I. Wyrzykowska, M. Wyrzykowska, Warszawa 1996.
J. Kłoczowski, Europa – chrześcijańskie korzenie, Warszawa 2004.
J. Kłoczowski, Zakony w tworzącej się Europie, Poznań 2003.
Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.