Przeczytaj
Powstanie Chińskiej Republiki Ludowej
Państwo komunistyczne w Chinach powstało oficjalnie 1 października 1949 roku. Chiny znajdowały się już wtedy całkowicie pod kontrolą partii komunistycznej, a Chińska Republika Ludowa (ChRL), jak każde komunistyczne państwo, była republiką tylko z nazwy – władzę dyktatorską objął Mao Zedong, stojący na czele Komunistycznej Partii Chin (KPCh). Zwolennicy Czang Kaj‑szekaCzang Kaj‑szeka wycofali się na Tajwan i tam założyli swoje państwo – Republikę Chińską, wspieraną przez państwa zachodnie.
Chinom pod koniec lat 40. XX w. wciąż w zasadzie bliżej było do wizerunku feudalnego kraju z okresu sprzed rewolucji przemysłowej niż nowoczesnego społeczeństwa XX wieku. Chłopi w większości byli biedni, podporządkowani posiadaczom ziemskim, przemysł rozwijał się kosztem wyzysku pracowników, związki zawodowe bowiem nie funkcjonowały. Państwo musiało zostać całkowicie zreformowane.
Jak ocenisz skuteczność takiej technologii i jakość uzyskanej stali?
Chiny – kraj w większej części rolniczy – od początku weszły na drogę intensywnej komunizacji: rozpoczęto kolektywizację rolnictwakolektywizację rolnictwa, a nieliczny przemysł i wszelkie przedsiębiorstwa znacjonalizowanoznacjonalizowano. W latach 1958–1962 władze wprowadzały rewolucyjne reformy gospodarcze pod hasłem wielkiego skoku naprzód
. Zakładały one szybkie przekształcenie Chin z zacofanego kraju rolniczego w potęgę przemysłową. Postawiono na produkcję stali, mimo że nie było do tego warunków. Zmuszano więc najliczniejszą grupę w społeczeństwie – rolników – do wytapiania surówki stalisurówki stali w przydomowych piecach, bez odpowiedniego wyposażenia i przygotowania. Pod budowę prowizorycznych pieców wycinano lasy, sady i pustoszono pola. Tak wytapiana stal była niskiej jakości i nie nadawała się do wykorzystania, zadania te natomiast odrywały rolników od uprawy. Skutkiem był spadek plonów o 75 proc., klęska głodu i ruina gospodarki.
W 1950 r. ChRL w wojnie koreaańskiej wspierała siły komunistyczne (północnokoreańskie). Chińscy Ochotnicy LudowiChińscy Ochotnicy Ludowi zostali skierowani do Korei w związku ze zbliżaniem się do granicy z ChRL wojsk amerykańskich, co odebrano jako zagrożenie. Kontrolowana przez Zachód antykomunistyczna Korea mogłaby się okazać niebezpiecznym sąsiedztwem. Dodatkowo Mao Zedong uznawał Półwysep Koreański za tradycyjną, chińską strefę wpływów. Szacuje się, że w wojnie koreańskiej udział wzięło ok. 1‑1,5 mln. Chińczyków – weteranów chińskiej wojny domowej, robotników, aktywistów partyjnych, ludzi kultury. Konflikt ten był przez wiele lat jednym z fundamentów mitologii założycielskiej Chińskiej Republiki Ludowej.
Rewolucja kulturalna
W 1956 r. doszło do pewnego załamania w Chinach, którego przyczyna tkwiła nie w samych Chinach, ale na zewnątrz. Po ogłoszeniu tajnego referatu Nikity ChruszczowaNikity Chruszczowa, który w Związku Sowieckim na plenum partii przedstawił działania aparatu represji okresu stalinowskiego, w obrębie partii chińskiej podniosła się delikatna krytyka wobec samego Mao. Ten ostatni, chcąc ratować swoją pozycję, wezwał intelektualistów do swobodnej wymiany myśli i nieskrępowanej krytyki. Rzucił wtedy hasło: Niech zakwitnie 100 kwiatów, niech spiera się 100 szkół
. Akcja ta przyniosła wzrost popularności Mao nie tylko w obrębie samej partii, ale także w bloku wschodnim, zwłaszcza po referacie Chruszczowa. Jednak w 1957 r., czyli zaledwie rok po ogłoszeniu tej polityki pewnej liberalizacji w ramach partii, Mao zdecydował się na odwrót od łagodniejszych rozwiązań. Komuniści przerazili się, że może dojść do wewnętrznego buntu i utraty kontroli nad partią. Intelektualistów zaangażowanych w dyskusje i swobodną krytykę polityki partyjnej spotkały represje.
Porównaj deklarowane cele rewolucji kulturalnej z jej prawdziwymi zadaniami.
Jednocześnie władze wycofały się z Wielkiego Skoku, a winą za niepowodzenie i głód obarczyły klęski żywiołowe oraz wewnętrznych i zewnętrznych wrogów imperialistycznych. Nieudana industrializacjaindustrializacja zachwiała nieco pozycją wodza i w partii pojawiła się opozycja. W 1966 r. Mao postanowił się z nią rozprawić. Krytykował więc przeciwników, np. na spotkaniu Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Chin ogłosił, że odbudowa gospodarki chińskiej wprowadzona już po Wielkim Skoku przez Liu ShaoqiLiu Shaoqi i innych towarzyszy to nic innego jak próba wprowadzenia kapitalizmu. Narzędziem jego walki była zindoktrynowanazindoktrynowana, fanatycznie mu oddana młodzież z organizacji Czerwona Gwardia, której członków zwano hunwejbinamihunwejbinami. Pod pretekstem oczyszczania partii i społeczeństwa z elementów burżuazyjnych i imperialistycznych
Mao dokonał czystki w partii, w wyniku której frakcja jego przeciwników została usunięta.
Czystka ta była tylko wstępem do ogólnopaństwowej akcji nazwanej rewolucją kulturalną. Chodziło o całkowite odcięcie komunistycznego społeczeństwa chińskiego zarówno od feudalnej przeszłości i tradycji, jak i od świata zachodniego oraz wszelkich jego osiągnieć. Pod tymi hasłami rozpętano kampanię nienawiści wobec rzekomo nieprawomyślnej inteligencji, dochodziło do linczówlinczów przeprowadzanych przez uczniów i studentów na nauczycielach. Hunwejbini atakowali także przypadkowych ludzi, „sprawdzając” ich przywiązanie do wodza. Niszczono wszystkie przedmioty uznane za burżuazyjne (np. meble, a także ogrody i trawniki), książki, a nawet zabytki.
Wyjaśnij cel takiej akcji.
Przypomnij sobie, w jakich państwach indoktrynacja społeczeństwa, a zwłaszcza dzieci i młodzieży, odgrywała ważną rolę.
Wyjaśnij cel publicznego poniżania osób uznanych za wrogów ludu.
Kraj pogrążył się w chaosie. Przestały funkcjonować szkoły i uczelnie. Ludzi nie dość entuzjastycznie manifestujących poparcie dla rewolucji kulturalnej i Mao Zedonga zmuszano do samokrytykisamokrytyki, a wielu publicznie zamęczono na śmierć. Miliony osób (m.in. inteligentów) wysłano na wieś w celu reedukacjireedukacji przez pracę, z kolei młodzież chłopską zmuszano do studiowania. Rewolucję kulturalną zakończono po rozbiciu dotychczasowych struktur partyjnych i państwowych. Za pomocą wojska Mao zlikwidował oddziały Czerwonej Gwardii. Hunwejbini również zostali poddani reedukacji. Jedyną strukturą, która nie ucierpiała podczas rewolucji kulturalnej, była armia. Dzięki wojsku Mao zachował pozycję dyktatora i zaczął budować wokół siebie kult jednostki. Nieudane eksperymenty Wielkiego Skoku i rewolucji kulturalnej
odważono się skrytykować dopiero po jego śmierci w 1976 roku, legenda Mao pozostała jednak oficjalnym, państwowym kultem.
Wyjaśnij, czyj wizerunek znajduje się w centralnym punkcie placu.
Z samoizolacji Chiny zaczęły powoli wychodzić w latach 70. XX wieku. Konflikt chińsko‑sowieckiKonflikt chińsko‑sowiecki w roku 1969 zbliżył je do Stanów Zjednoczonych. Amerykanie uznali, że wróg naszego wroga jest naszym przyjacielem
, zdecydowali się więc nawiązać współpracę z Mao; do Pekinu przyleciał prezydent Richard Nixon, a dzięki poparciu USA Chiny zostały przyjęte do Organizacji Narodów Zjednoczonych i zaproszone do Rady Bezpieczeństwa ONZ na miejsce Tajwanu.
Słownik
chińskie oddziały zbrojne, które interweniowały w Korei, kiedy wojska USA zbliżały się do granicy ChRL; należeli do nich weterani chińskiej wojny domowej, robotnicy, aktywiści i chłopi
(z chiń. Hongweibing – czerwona gwardia) chiński czerwonogwardzista, uczestnik rewolucji kulturalnej w Chinach, stosujący bezkompromisowe formy walki z przeciwnikami politycznymi
(z łac. doctrina – nauka) proces mający na celu wpojenie pewnych idei, zasad
(z ang. industrialization od łac. industrialis – przemysłowy, industria – przemyślność, pracowitość. celowe działanie) rozwój przemysłu, proces przekształcania się społeczeństwa tradycyjnego w społeczeństwo przemysłowe
(z łac. collectivus – zbiorowy, wspólny) nadanie formy kolektywnej, przekształcenie drobnych indywidualnych gospodarstw rolnych w wielkie spółdzielcze przedsiębiorstwa rolne
chińska partia polityczna powstała w 1912 r., początkowo liberalno‑demokratyczna, w latach 20. XX w. przyjęła program rewolucyjny, współpracowała jednocześnie z Komunistyczną Partią Chin; pod przywództwem Czang Kaj‑szeka odcięła się od komunistów, a po II wojnie światowej oraz zwycięstwie komunistów w Chinach przywódcy Kuomintangu wraz częścią społeczeństwa schronili się na Tajwanie i utworzyli tam Republikę Chińską
konflikt zbrojny, do którego doszło w 1969 r. nad graniczną rzeką Ussuri; Chiny rościły sobie pretensje do terenu w rejonie ujścia Ussuri do Amuru, w tym m.in. wyspy Damanskij; choć jeszcze w tym samym roku podjęto rokowania pokojowe, ostateczny układ pokojowy został podpisany dopiero w 1991 r.
(z ang. lynch, od nazwiska Lynch) rodzaj samosądu, polegający na zabiciu przez tłum osoby posądzonej o przestępstwo
ideologia obowiązująca w Komunistycznej Partii Chin jako chińska wersja marksizmu‑leninizmu; nazwę wzięła od przywódcy komunistów chińskich Mao Zedonga i wyznaczała kierunek działań partii do jego śmierci; charakteryzowały ją m.in. drastyczne posunięcia w gospodarce oraz życiu społecznym i politycznym (walka klasowa, reforma rolna i Wielki Skok, a potem rewolucja kulturalna), które miały przekształcić kraj w państwo komunistyczne; natomiast w relacjach międzynarodowych Chiny dążyły do zdobycia przywództwa wśród państw komunistycznych i zyskania pozycji światowego mocarstwa
(z łac. natio – naród) likwidacja prywatnej własności środków produkcji i przejęcie ich przez państwo
(z łac. re- – w złożeniach: na nowo, ponownie + educatio – wychowanie, wykształcenie) działania wychowawcze mające na celu eliminowanie niepożądanych nawyków lub zachowań i przystosowanie danej osoby do właściwego życia w społeczeństwie, podejmowane zwykle wobec przestępców i osób uzależnionych; w CHRL stosowano „reedukację przez pracę”, czyli karę pozbawienia wolności w ośrodkach pracy przymusowej
przyznanie się do błędów, zwłaszcza publiczne
stop żelaza z węglem, końcowy produkt uzyskiwany w hutnictwie w wyniku obróbki rudy żelaza
Słowa kluczowe
Chińska Republika Ludowa, ChRL, rewolucja kulturalna, Mao Zedong, Czerwona Gwardia, świat po II wojnie światowej, zimna wojna
Bibliografia
L. Yiwu, Prowadzący umarłych. Opowieści prawdziwe. Chiny z perspektywy nizin społecznych, tłum. A. Pokojska, Wołowiec 2011.
O. Pietrewicz, Krewetka między wielorybami. Półwysep Koreański w polityce mocarstw, Warszawa 2020.
Region Azji i Pacyfiku w latach 1985–2015, pod red. A. Jarczewskiej, J. Zajączkowskiego, Warszawa 2016.
J. Polit, Chiny, Warszawa 2004.
J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2012.