Lilia to rodzaj roślin cebulowych z rodziny liliowatych (Liliaceae), obejmujący ponad 100 gatunków bylin. Uprawiana jest głównie jako roślina ozdobna. Kwiaty lilii mogą być pojedyncze lub zebrane w kwiatostany (grona albo baldachy). Mają niezróżnicowany okwiat składający się z sześciu barwnych działek kielicha ułożonych w dwóch okółkach (po trzy w każdym), sześciu pręcików i jednego słupka z trójdzielnym znamieniem na długiej szyjce.

Gatunki powszechnie występujące w Polsce:

REVKJrACWGOdq

Zdjęcie przedstawia kwiaty lilii białej. Lilia ma kielichowate białe kwiaty zwrócone ku dołowi. Są okazałe, lejkowate i śnieżnobiałe. Rozwijają się na pędzie kwiatostanowym. Kwiaty mają po sześć płatków. Lilia posiada w kwiecie po sześć pręcików zakończonych żółtą podłużną formą i jeden słupek z trójdzielnym znamieniem na długiej szyjce. Te elementy mają wabić owady w okresie pylenia rośliny. Kwiaty pięknie pachną. Lilia jako symbol niewinności jest szeroko rozpowszechniona w kulturze i religii.

RIl3g0lb5tMsY

Zdjęcie przedstawia kwiaty lilii tygrysiej. Są one pojedyncze, duże. Mają około dziesięciu centymetrów średnicy. Zbudowane są z sześciu listków okwiatu, czyli płatków. Płatki są charakterystycznie wywinięte na zewnątrz. Mają intensywnie pomarańczową barwę. Są wyraźnie, gęsto, purpurowo nakrapiane. Wewnątrz okwiatu znajduje się sześć kremowych, nieco ciemniejszych od bieli pręcików zakończonych purpurową formą. Kwiaty są ułożone skrętolegle na grubej, purpurowej łodydze. Purpura to kolor pośredni pomiędzy czerwienią, a granatem. W starożytności i w okresie średniowiecza najcenniejszym barwnikiem purpura tyryjska pozyskiwana z drapieżnych ślimaków żyjących w przybrzeżnych wodach Morza Śródziemnego. Nazywane były potocznie purpurowcami lub szkarłatnikami. Barwnik wytwarzany przez ślimaki odznaczał się niezwykłą trwałością, a pod wpływem promieni słonecznych nie blakł. Lecz stawał się jeszcze bardziej intensywny. Kwiaty lilii tygrysiej również cechują się intensywnością i trwałością.

R1Ah5oBUQ36Kz

Zdjęcie przedstawia lilię Henry’ego. Kwiat ten ma cienką zieloną łodygę z pojedynczym zielonym liściem. Na niej osadzone są żółte, nakrapiane brązowymi plamkami płatki. Co charakterystyczne dla roślin z rodziny lilowatych jest ich sześć. Są wywinięte do zewnątrz. Szczególnym elementem tego kwiatu są długie, stosunkowo ciężkie pręciki z miękkimi, dużymi chropowatymi pylnikami. Pylniki mają podłużny kształt, są brązowe i wabią owady. Wśród pylników znajduje się długa, smukła szyjka kwiatu. Lilia Henry’ego pięknie pachnie. Żółte lilie znajdują się w herbie dynastii Burbonów.

RDtzqdqWgHHCh

Zdjęcie przedstawia kwiat lilii bulwkowatej. To kwiat o sześciu soczyście pomarańczowych, eliptycznych płatkach. Rośnie na ciemnozielonej łodydze z licznymi liśćmi. Liście są trójkątne, lancetowate, przypominają języki. Są silnie unerwione. Na łodydze rosną skrętolegle. Kwiaty lilii bulwkowatej nie pachną. Ta lilia wabi owady swoim kolorem. W środku nakrapianego brązowymi plamkami kwiatu znajduje się sześć krótkich pomarańczowych pręcików z niewielkimi złocistymi pylnikami oraz słupek. Charakterystyczną cechą tej lilii jest wyrastanie w kątach liści przy łodydze bulwek. Na zdjęciu, tuż przy łodydze rośnie jedna z nich. Bulwka to niewielkie zgrubienie w kącie liści. Służy do rozmnażania kwiatu. To jasnozielony punkt.

RzzH9zQakpgfd

Zdjęcie przedstawia białe kwiaty lilii królewskiej. Jest ich sześć. Kwiat składa się z sześciu wywiniętych płatków ułożonych w sposób przypominający trąbkę. Ma ciemnozielone łodygi. We wnętrzu tego stosunkowo dużego kwiatu, który ma około piętnastu centymetrów średnicy znajduje się sześć pręcików zakończonych ciemnobrązowymi, chropowatymi pylnikami, a także słupek kwiatowy. Lilie królewskie ze zdjęcia rosną na rabacie w ogrodzie. Kwiat nie bez powodu nazwany został lilią królewską. Grecka nazwa tych kwiatów leirion pochodzi od słowa oznaczającego wrażliwość i delikatność. Dla Rzymian lilie były symbolem nadziei, w symbolice chrześcijańskiej są znakiem czystości i niewinności. Kojarzą się też z królewskim majestatem. Bez wątpienia te przepiękne kwiaty są symbolem przepychu. Znane są od czasów starożytnych.

RGYWd9Nr8yJBt

Zdjęcie przedstawia lilię złotogłów. Ten pojedynczy kwiat zwrócony ku dołowi ma purpurowe nakrapiane fioletowo płatki. Są specyficznie wywinięte na zewnątrz. To charakterystyczne dla roślin lilowatych. Wewnątrz okwiatu znajduje się sześć pręcików. Pręciki zakończone są podłużnym, pomarańczowym kształtem wabiącym owady. Ciemnoróżowe płatki silnie kontrastują z pomarańczowymi pylnikami. Lilia ma pojedynczą, grubą, zieloną lecz zdrewniałą łodygę.

Rgd5Cw4CfmFW9

Zdjęcie przedstawia kwiaty lilii złocistej. To duże, piękne kwiaty. Tak jak wszystkie kwiaty spośród rodziny lilowatych, kwiat lilii ma sześć płatków. We wnętrzu lilii znajduje się sześć pręcików i słupek. Lilia złocista rośnie na zielonej, cienkiej łodydze. Ma zielone, lancetowate liście. Są ułożone skrętolegle. Ma wyjątkowe płatki. Są delikatne, białe. To kwiat pełen przepychu. Pośrodku wewnętrznej strony płatków lilii złocistej przebiega złota linia. Charakterystyczne jest to, że kwiaty są białe, a dodatkowo barwa ich nasady jest intensywnie żółta, złota. Płatki są nakrapiane niewielkimi brązowymi plamkami, takiej samej barwy jak pylniki na zakończeniu pręcików kwiatów. Na zdjęciu rosną dwa kwiaty.

W związku z przeprowadzaną obserwacją mikroskopową pręcika lilii warto przyjrzeć się jego budowie.

Pręciki (czyli mikrosporofilemikrosporofilmikrosporofile) roślin okrytonasiennych zlokalizowane są dookoła słupka, stanowiąc pręcikowie. Pojedynczy pręcik składa się z nitki oraz główki, w której wyróżnia się dwa pylniki połączone łącznikiem. Każdy pylnik zbudowany jest z dwóch woreczków pyłkowych (mikrosporangiówmikrosporangiummikrosporangiów), wewnątrz których powstają haploidalne ziarna pyłku (mikrosporymikrosporamikrospory), otoczone sporopoleninąsporopoleninasporopoleniną – substancją zabezpieczającą przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych. Ziarna pyłku po osiągnięciu dojrzałości wysypywane są z pękających pylników. Przenoszone przez wiatr, wodę lub zwierzęta trafiają na znamię słupka, a następnie dokonują zapłodnienia.

Stokrotka pospolita to gatunek wieloletniej rośliny zielnej z rodziny astrowatych (Asteraceae). Występuje powszechnie na łąkach i polanach, a w postaci odmian ozdobnych można ją spotkać w wielu ogrodach.

Roślina ta dorasta do ok. 5–20 cm wysokości. Zakwita wiosną i może kwitnąć aż do późnej jesieni. Kwiaty zebrane są w pojedynczy koszyczek, zlokalizowany na szczycie głąbika (łodygi pozbawionej liści). Okrywę koszyczka tworzą ułożone w dwóch szeregach, tępo zakończone i krótko owłosione listki. Dno kwiatowe jest wypukłe. Pylniki są całkowicie zrośnięte, natomiast pręciki wolne. Wewnątrz koszyczka znajdują się rurkowate kwiaty obupłciowe, a na zewnątrz – pojedynczy szereg białych lub różowych, języczkowatych kwiatów żeńskich. Kwiaty te są zapylane głównie przez motyle, muchówki lub błonkówki.

Ciekawostka

Odmiany uprawne stokrotki mają barwę białą lub różne odcienie barwy czerwonej. Często wykształcają kwiaty pełne (ze zwielokrotnionymi okółkami kwiatów języczkowatych) i przeważnie dużo większe kwiatostany od odmiany dziko rosnącej.

RS79shWNEQ33a

Zdjęcie przedstawia odmianę ogrodową stokrotki. To roślina o pełnych kwiatach. Są koloru różowego z żółtym wnętrzem. Kwiaty są osadzone na zielonych, grubych łodygach. Mają bujne skórzaste, eliptyczne, zielone liście. Są niewysokie. Na zdjęciu jest aż dziewiętnaście pięknych kwiatów. Stokrotki rosną w półcieniu na przyozdobionej kamieniami glebie.

Do obserwacji struktur tkankowych i komórkowych używa się głównie mikroskopów (z gr. mikros – mały, skopeo – patrzę, obserwuję) – przyrządów optycznych pozwalających na otrzymywanie powiększonych obrazów obiektów niewidocznych gołym okiem. Najczęściej stosowanym mikroskopem do obserwacji tkanek roślinnych jest mikroskop świetlny, który wykorzystuje wiązkę światła przechodzącą przez specjalny układ optyczny, tworzony przez zestaw soczewek umieszczonych w obiektywie i okularze.

Taka obserwacja jest jednak utrudniona, gdyż komórki i ich elementy nie wykazują różnic w absorpcji promieniowania elektromagnetycznego. Przekłada się to na brak wyraźnego kontrastu między poszczególnymi elementami. Nie ma więc możliwości rozróżnienia szczegółów budowy danej tkanki czy też elementów komórki. Z tego powodu w preparatach mikroskopowych niezbędne jest zastosowanie barwników histologicznych, które wybarwiają komórki wraz z ich elementami strukturalnymi, a tym samym umożliwiają ich dokładną obserwację i identyfikację.

Barwniki histologiczne to związki chemiczne wykorzystywane w mikroskopii świetlnej do wybarwiania struktur komórkowych i tkankowych. Typowy barwnik zawiera dwie grupy chemiczne: chwytną i barwną. Część chwytna łączy się z elementami komórkowymi o określonym składzie chemicznym, natomiast barwna absorbuje światło o określonej długości fali, dzięki czemu możliwe jest dostrzeżenie wybarwionych struktur.

W zależności od struktury, jaką się będzie obserwować, należy zastosować odpowiedni barwnik histologiczny. Do wykrywania amyloplastów, czyli leukoplastów magazynujących skrobię, stosuje się jodek w jodku potasu, który barwi skrobię na kolor od jasnoniebieskiego do granatowego. Celulozowe ściany komórkowe wykrywa się za pomocą roztworu chlorku cynku z jodem, pod wpływem którego ściany komórkowe zbudowane z celulozy wybarwiają się na kolor fioletowy. Ściany komórkowe inkrustowane ligniną po zastosowaniu floroglucyny z kwasem solnym barwią się na kolor czerwony. Natomiast ściany komórkowe adkrustowane suberyną pod wpływem sudanu III nabierają barwy żółtoczerwonej.

Aby odróżnić od siebie poszczególne struktury komórkowe i tkankowe, dany preparat należy potraktować jednocześnie dwoma różnymi barwnikami – jest to tzw. barwienie różnicowe. Dzięki tej technice można odróżnić m.in. zdrewniałe ściany komórkowe, które pod wpływem safraninysafraninasafraniny barwią się na kolor czerwony, od celulozowych ścian komórkowych, które pod wpływem zieleni świetlistej barwią się na kolor niebieskozielony. Innym przykładem barwników stosowanych w barwieniu różnicowym są: karmin ałunowy, barwiący ściany celulozowe na kolor czerwony, oraz zieleń metylenowa, barwiąca zdrewniałe ściany komórkowe na kolor zielony.

Najczęściej stosowanymi barwnikami w histologii są hematoksylinahematoksylinahematoksylina oraz eozynaeozynaeozyna (H+E).

• Hematoksylina to niebieski barwnik, którym wykrywa się kwasowe (zasadochłonne) elementy komórki, takie jak jądro komórkowe czy siateczka śródplazmatyczna szorstka. Zazwyczaj stosowana jest w połączeniu z eozyną.

• Eozyna to kwasowy barwnik o czerwonej barwie służący do wykrywania zasadowych (kwasochłonnych) struktur komórkowych, takich jak cytoplazma.

• Naklejone i odparafinowane skrawki nawodnij w szeregu alkoholowym.

• Umieść skrawki na 2–3 minuty w wodzie destylowanej.

• Zanurzaj skrawki przez 4–5 minut w roztworze hematoksylinyhematoksylinahematoksyliny (im starszy barwnik, tym krócej).

• Przebarwione skrawki odbarw przez 2–3 sekundy w zakwaszonym alkoholu (0,25 ml HCl na 100 ml alkoholu 70%).

• Przepłucz preparat pod bieżącą wodą lub umieść w wodzie z kilkoma kroplami nasyconego roztworu węglanu litu, aż do uzyskania niebieskiego zabarwienia jąder komórkowych (kontrola pod mikroskopem lub do widocznej makroskopowo zmiany zabarwienia skrawka).

• Zanurz skrawki w roztworze eozynyeozynaeozyny przez 1 minutę.

• Przepłucz wodą destylowaną.

• Zamknij skrawek w medium na bazie wody (np. glicerożelatyna).

Elementy zasadochłonne (np. jądra komórkowe) barwią się na niebiesko, a elementy kwasochłonne na czerwono.

• Jądra komórkowe (chromatyna): barwa niebieska

• Cytoplazma: barwa różowa

• Dodaj 20 mg safraninysafraninasafraniny w proszku do zlewki o pojemności 100 ml.

• Wlej 20 ml wody destylowanej do zlewki i przez ciągłe mieszanie przygotuj 0,1‑procentowy roztwór barwiący safraniny.

• Przenieś 20 mg zieleni trwałejzieleń trwałazieleni trwałej do innej zlewki o pojemności 100 ml.

• Dodaj do niej 20 ml wody destylowanej i przygotuj 0,1‑procentowy roztwór barwiący.

• Przefiltruj oba roztwory barwiące.

• Nawodnij preparaty po deparafinizacji (przeprowadź przez szereg alkoholowy, zanurzając je kolejno w alkoholu: 99,8%, 90%, 80%, 70% i 50%, a następnie w wodzie).

• Zanurz skrawki w 0,1‑procentowym roztworze zieleni trwałej na 5–10 minut.

• Przepłucz szkiełka 0,1‑procentowyn kwasem octowym przez 10–15 sekund.

• Zanurz szkiełka w 0,1‑procentowym roztworze safraniny na 20–30 minut.

• Wyczyść i odwodnij szkiełka (odwodnienie w etanolu 95% i 100%).

• Ściana komórkowa celulozowa:  barwa niebieskozielona

• Ściana komórkowa zdrewniała: barwa czerwona

Słownik

eozyna

eozyna

R4jtoFOJdS8OW1

Na ilustracji jest wzór strukturalny eozyny. Zbudowany jest między innymi z sześciu sześcioczłonowych pierścieni - jeden jest u góry wzoru, trzy przylegają do siebie w jednym rzędzie poniżej niego. Górny pierścień łączy się wiązaniem pojedynczym ze środkowym pierścieniem szeregu poniżej. Górny pierścień łączy się na dole po prawej stronie z grupą COO indeks górny minus. Środkowy pierścień zawiera atom tlenu. Pierścienie przylegające do niego łączą się u góry z boku oraz na dole z atomami bromu. Pierścień leżący po lewej stronie środkowego pierścienia łączy się dodatkowo wiązaniem pojedynczym z anionem tlenu, a pierścień leżący po prawej stronie łączy się wiązaniem podwójnym z atomem tlenu.

bromowa pochodna fluoresceiny; barwnik o właściwościach kwasowych, wykazujący silne powinowactwo do kwasochłonnych elementów komórki

hematoksylina

hematoksylina

RHUIxa2q5dmex1

Wzór strukturalny hematoksyliny. To przylegające do siebie pierścienie, z których jeden jest pięcioczłonowy, a pozostałe sześcioczłonowe. Skrajne dwa pierścienie mają po dwa wiązania podwójne i każdy z ich łączy się z dwiema grupami hydroksylowymi. Dwa środkowe pierścienie: sześcioczłonowy zawiera w swojej budowie atom tlenu. Styka się on z jednej strony z pięcioczłonowym pierścieniem. Na ich styku jest wiązanie pojedyncze prowadzące do grupy hydroksylowej.

naturalny barwnik pozyskiwany z amerykańskiego drzewa Erythroxylon campechianum; używa się jej w postaci złożonych roztworów zawierających sole glinu, żelaza, chromu lub wolframu; zawartość tych metali sprawia, że tkanka przyjmuje barwnik

safranina

safranina

RLnMIARhl08fp1

Na ilustracji jest wzór strukturalny safraniny. Zbudowany jest z trzech przylegających do siebie w jednym rzędzie sześcioczłonowych pierścieni. Środkowy pierścień łączy się od kationu azotu w dół wiązaniem pojedynczym z kolejnym pierścieniem. Środkowy pierścień zawiera dwa atomy azotu, jeden jest kationem. Pierścienie przylegające do niego po lewej i prawej stronie mają u góry po jednej grupie metylowej, na dole po jednej grupie aminowej pierwszorzędowej. W pierścieniu leżącym po lewej stronie wzory tych grup są zapisane od końca. W sąsiedztwie dolnego pierścienia znajduje się anion chlorkowy.

zasadowy barwnik organiczny, trwały (odporny na działanie światła, wody, mydła itp.), stosowany w histologii i cytologii, używany podczas barwienia kontrastowego; wiąże się z jądrami (DNA) i innymi polianionami tkankowymi oraz składnikami ligniny i plastydami w tkankach roślinnych