Na początku przypomnimy różne metody rozkładu wielomianu na czynniki:

  • wykorzystanie wzorów skróconego mnożenia;

  • wyłączanie wspólnego czynnika przed nawias;

  • grupowanie wyrazów;

  • szukanie pierwiastków wymiernych.

W tym materiale skupimy się na analizie rozwiązań kilku ciekawszych i być może trochę trudniejszych zadań. Każde zadanie jest opatrzone pełnym rozwiązaniem i wyjaśnieniami.

Przykład 1

Rozłożymy na czynniki nierozkładalne wielomian
Wx=x+14-x4+1.

Rozwiązanie

  • Skorzystajmy ze wzoru skróconego mnożenia
    Wx=x4+4x3+6x2+4x+1-x4-1
    Wx=4x3+6x2+4x

  • Po wyłączeniu przed nawias uzyskujemy postać iloczynową
    Wx=2x2x2+3x+2
    (występujący w rozkładzie wielomian drugiego stopnia jest nierozkładalnyzasadnicze twierdzenie teorii wielomianównierozkładalny).

Przykład 2

Rozłożymy na czynniki nierozkładalne wielomian
Wx=x+14-2x4+1.

Rozwiązanie

  • Skorzystajmy ze wzorów skróconego mnożenia
    Wx=x4+4x3+6x2+4x+1-2x4-2
    Wx=-x4+4x3+6x2+4x-1
    Wx=12x2-x4-4x3+6x2-4x+1

  • Możemy teraz wykorzystać wzór na różnicę kwadratów
    Wx=12x2-x-14
    Wx=23x2-x2-2x+12
    Wx=23x-x2+2x-123x+x2-2x+1

  • Po uporządkowaniu
    Wx=-x2-23+2x+1x2+23-2x+1

  • Uzyskaliśmy iloczyn dwóch wielomianów drugiego stopnia. Drugi z nich jest nierozkładalnywielomian nierozkładalnynierozkładalny (Δ<0), natomiast pierwszy można sprowadzić do postaci iloczynowej tak, jak to robimy dla funkcji kwadratowej.
    Po wykonaniu dość żmudnych obliczeń uzyskamy zapis Wx w postaci iloczynu wielomianów nierozkładalnychwielomian nierozkładalnywielomianów nierozkładalnych
    Wx=-x2+23-2x+1x+3+23-3-1·
    ·x-3+23-3-1.

Przykład 3

Sprowadzimy do postaci iloczynu czynników nierozkładalnych wielomian
Wx=x+1x+2x+3x+4-15.

Rozwiązanie

  • Na początek wymnóżmy parami nawiasy - pierwszy z ostatnim oraz dwa środkowe:
    Wx=x2+5x+4x2+5x+6-15.

  • Zauważmy, że uzyskane dwa nawiasy można wymnożyć używając wzoru skróconego mnożenia na różnicę kwadratów:
    Wx=x2+5x+5-1x2+5x+5+1-15
    Wx=x2+5x+52-1-15
    Wx=x2+5x+52-42
    Wx=x2+5x+5-4x2+5x+5+4
    Wx=x2+5x+1x2+5x+9

  • Pierwszy z uzyskanych wielomianów drugiego stopnia można rozłożyć za pomocą wyróżnika Δ, drugi jest nierozkładalny:
    Wx=x+5+212x+5-212x2+5x+9.

Przykład 4

Rozłożymy na czynniki nierozkładalne wielomian
Wx=x2+2x+2x2+2x+5-x2+2x+1.

Rozwiązanie

  • Dla ułatwienia obliczeń podstawmy zmienną pomocniczą p=x2+2x
    Wx=p+2p+5-p+1
    Wx=p2+7p+10-p-1=p2+6p+9

  • Możemy teraz zauważyć wzór skróconego mnożenia na kwadrat sumy i powrócić do zmiennej x
    Wx=p+32
    Wx=x2+2x+32
    przy czym uzyskany wielomian drugiego stopnia jest nierozkładalnyzasadnicze twierdzenie teorii wielomianównierozkładalny.

Przykład 5

Rozłożymy na czynniki nierozkładalne wielomian
Wx=x3+7x2+16x+12.

Rozwiązanie

  • Pogrupujmy wyrazy wielomianu dążąc do użycia wzorów skróconego mnożenia i wyłączenia wspólnego czynnika przed nawias:
    Wx=x3+6x2+12x+8+x2+4x+4
    Wx=x+23+x+22
    Wx=x+22x+2+1
    Wx=x+22x+3.

Przykład 6

Rozłożymy na czynniki nierozkładalne wielomian
Wx=x4-2x3+x-20.

Rozwiązanie

  • Pogrupujmy wyrazy wielomianu
    Wx=x4-2x3+x2-x2-x-20
    Wx=x2-x2-x2-x-20

  • Podstawmy dla ułatwienia pomocniczą zmienną t=x2-x:
    Wx=t2-t-20

  • Korzystając z rozkładu funkcji kwadratowej na czynniki możemy zapisać
    Wx=t-5t+4
    czyli wracając do niewiadomej x
    Wx=x2-x-5x2-x+4

  • Drugi wielomian jest nierozkładalny, po rozłożeniu pierwszego na czynniki uzyskamy rozkład wielomianu Wx:
    Wx=x-1-212x-1+212x2-x+4.

Przykład 7

Rozłożymy na czynniki nierozkładalne wielomian
Wx=x-44+x+14-2x-34.

Rozwiązanie

  • Zauważmy, że wyrażenie w trzecim nawiasie jest sumą wyrażeń w dwóch poprzednich nawiasach.

  • Podstawmy pomocniczo a=x-4, b=x+1.

  • Wx=a4+b4-a+b4
    Wx=a4+b4-a4-4a3b-6a2b2-4ab3-b4
    Wx=-4a3b-6a2b2-4ab3
    Wx=-2ab2a2+3ab+2b2

  • Zatem po wykorzystaniu wcześniejszego podstawienia i wykonaniu obliczeń
    Wx=-2x-4x+17x2-21x+22,
    przy czym uzyskany wielomian drugiego stopnia jest nierozkładalny.

Słownik

wielomian nierozkładalny
wielomian nierozkładalny

wielomian stopnia dodatniego, którego nie można przedstawić w postaci iloczynu co najmniej dwóch wielomianów stopnia dodatniego

zasadnicze twierdzenie teorii wielomianów
zasadnicze twierdzenie teorii wielomianów
  • jedyne wielomiany nierozkładalne stopnia dodatniego o współczynnikach rzeczywistych to wszystkie wielomiany pierwszego stopnia oraz wielomiany drugiego stopnia z ujemnym wyróżnikiem Δ;

  • każdy wielomian stopnia większego od 2 można zapisać w postaci iloczynu wielomianów nierozkładalnych i niezerowej stałej;

  • zapis w postaci iloczynu jest jednoznaczny z dokładnością do przemnożenia czynników przez stałą niezerową