Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się z definicją cogito. Napisz, jak rozumiesz cytat cogito, ergo sum.

Cogito
Definicja: Cogito

Koncepcja jednostki w filozofii nowożytnej autorstwa Kartezjusza. Nazwa cogito wywodzi się z  słynnego cytatu Cogito, ergo sum (łac.), Je pense, donc je suis (fr.) – Myślę, więc jestem. wypowiedzianego w Rozprawie o metodzie (1637) oraz w Medytacjach o filozofii pierwszej (1641). Koncepcja zakłada, że z aktu mojego myślenia wynika w sposób konieczny fakt mojego istnienia, bo wszelka myśl musi być upodmiotowiona. Jedynym pewnym bytembytbytem jest ludzki umysł. Świadomość indywidualnej jednostki jest punktem wyjścia wszelkiej wiedzy o rzeczywistości. Ego cogito, czyli ja‑myślące może zastosować kryterium „jasności i wyraźności” widzenia w celu odróżnienia prawdy od fałszu. Jednostka przestaje się definiować jako część całości (organicyzm), a zaczyna być tej całości podstawą (indywidualizm). Człowiek w tym ujęciu jest współtwórcą rzeczywistości, której nadaje sens światłem autonomicznego rozumu.

Ry5waJrZAzrhX
(Uzupełnij).

Tło intelektualne

R1Lk6vEUpwDNX1
Portret René Descartes
Źródło: Frans Hals, olej na płótnie, domena publiczna.

Wbrew powszechnej opinii i intencjom samego autora Kartezjusz przejął wiele z filozofii klasycznej. Każda filozofia osadza się w swojej tradycji. Myśl Kartezjusza wpisuje się w podejmowane od zawsze w filozofii poszukiwanie archimedesowego punktu oparcia (fundamentum absolutum inconcussum). Kartezjusz pragnie oprzeć myśl ludzką na niepodważalnym fundamencie. W tym sensie jest on uczniem filozofii klasycznej, w której wiedza to coś pewnego i stałego (niekorygowalnego) i na takich fundamentach musi być oparta. Misją Kartezjusza jest ich znalezienie w celu wybudowania gmachu wiedzy pewnej.

Doktryna

R14dvmdzaNlhW1
Prezentacja.
René Descartes Zasady filozofii

Odrzucając to wszystko, o czym w jakiś sposób możemy wątpić i wyobrażając sobie, że te rzeczy są fałszywe, łatwo zaiste przyjmiemy, że nie ma żadnego Boga, żadnego nieba, żadnych ciał; i że my sami nie mamy ani rąk, ani nóg, ani w ogóle żadnego ciała; natomiast nie przyjmiemy na tej podstawie tego, że my, którzy takie rzeczy myślimy, jesteśmy niczym; byłoby bowiem sprzeczne sądzić, że to, co myśli, w tym samym czasie, kiedy myśli, nie istnieje. I stąd owo poznanie: ja myślę, więc jestem, jest tym, które ze wszystkich jako najpierwsze i najpewniejsze uderza każdego, kto filozofuje, jak należy. A ta droga jest najlepsza do poznania natury umysłu i tego, że jest on różny od ciała. Badając bowiem, czym jesteśmy my sami, którzy zakładamy, że wszystko, co od nas jest różne, jest fałszem, wyraźnie widzimy, że do naszej natury nie przynależy żadna rozciągłość ani kształt, ani ruch w jakimś miejscu, ani nic podobnego, co należy przypisać ciału, jedynie tylko samo myślenie; dlatego też poznaje się je wpierw i pewniej aniżeli jakiekolwiek rzeczy cielesne: myślenie bowiem już poznaliśmy (percepimus), podczas gdy o innych rzeczach jeszcze wątpimy. Przez nazwę „myślenie” rozumiem to wszystko, co w nas zachodzi, gdy jesteśmy świadomi, o ile jest w nas właśnie świadomość tych rzeczy. (...) Powiedzenie: ja myślę, więc jestem jest ze wszystkich pierwsze i najpewniejsze i uderza każdego, kto filozofuje jak należy, nie zaprzeczyłem przez to temu, jakoby przedtem trzeba było wiedzieć, czym jest poznanie, czym istnienie, czym pewność; jak również i temu, że jest rzeczą niemożliwą, aby to, co myśli, nie istniało itp. (...) Najwyższą doskonałością w człowieku jest to, że działa przez [swoją] wolę, tzn. swobodnie. I tak w swoisty jakiś sposób jest sprawcą swoich czynów i zasługuje ze względu na nie na pochwałę. Nie chwali się bowiem automatów, dokładnie wykonujących wszystkie ruchy, do których zostały skonstruowane; bo wykonują je tak z konieczności. Chwali się natomiast ich konstruktora, że zbudował je tak precyzyjnie, ponieważ zbudował je nie z konieczności, lecz swobodnie. Z tego samego powodu bardziej doprawdy przypisać nam należy [jako nasz czyn] to, że ogarniamy prawdę, gdy ją ogarniamy, ponieważ to robimy dobrowolnie, aniżeli gdybyśmy nie mogli jej nie ogarniać. To zaś, że popadamy w błędy jest zaiste niedoskonałością, tkwiącą w naszym działaniu czy w używaniu wolności, nie zaś w naszej naturze; ona bowiem jest ta sama zarówno wtedy, gdy słusznie, jak i wtedy, gdy niesłusznie sądzimy. (...) To zaś, że jest wolność w naszej woli i że na wiele rzeczy możemy zgadzać się lub nie zgadzać według własnego uznania, tak dalece jest jasne, że należy to zaliczyć do pierwszych i najpowszechniejszych pojęć z tych, które nam są wrodzone. To okazało się (...), gdy usiłując o wszystkim wątpić, doszliśmy aż do wymyślenia sobie, że jakiś wszechpotężny sprawca naszego początku wszelkimi sposobami usiłuje nas wprowadzić w błąd. Albowiem doświadczaliśmy wszakże, że jest w nas ta wolność, że możemy powstrzymać się od uwierzenia w rzeczy, które by nie były całkowicie pewne i zbadane. I nic nie może bardziej samo przez się być wiadome i pewne jak to, co wówczas wydawało się nam niewątpliwe.

desc Źródło: René Descartes, Zasady filozofii, Kęty 2001.

Słownik

byt
byt

(prasł. bytъ — byt) podstawowa, najogólniejsza kategoria filozoficzna, oznaczająca wszystko to, co istnieje, czyli: wszystkie rzeczy w ogóle lub każdą poszczególną rzecz wyróżnioną ze względu na właściwe jej cechy

racjonalizm
racjonalizm

(łac. ratio – rozum) kierunek filozoficzny, który w sporze o źródła poznania stoi na stanowisku, że rozum jest ważniejszy od zdolności pozarozumowych (zmysłów, intuicji), przeciwstawiając się tym samym empiryzmowi; w skrajnej wersji (aprioryzm) uznaje wyłącznie wiedzę opartą na intelekcie, przeciwstawiając ją wiedzy opartej na doświadczeniu

sceptycyzm
sceptycyzm

(gr. skeptikós – wątpiący, krytykujący) pogląd, wedle którego nie można osiągnąć wiedzy uzasadnionej o świecie, ponieważ nie istnieje zadowalające kryterium prawdy

sceptycyzm metodyczy
sceptycyzm metodyczy

systematyczne „zawieszanie” niepewnych twierdzeń w celu wykrycia sądu niepodważalnego, który odegra rolę „zasady” w systemie filozoficznym budowanym more geometrico