Droga Polski do NATOPakt Północnoatlantycki (NATO)NATO

Pierwsze, jeszcze nieśmiałe, plany przystąpienia Polski do Paktu Północnoatlantyckiego zaczęły się pojawiać już w 1989 r., a więc natychmiast po transformacji ustrojowej i upadku komunizmu. Wysiłki zmierzające w tym kierunku wzmożono dwa lata później, po rozwiązaniu Układu WarszawskiegoUkład WarszawskiUkładu Warszawskiego. Dla większości jego dawnych członków, w tym dla Polski, zlikwidowanie tego sojuszu polityczno‑wojskowego oznaczało znalezienie się w sytuacji zmniejszonego bezpieczeństwa na arenie międzynarodowej. Żadne z nich nie było w stanie samodzielnie go sobie zapewnić.

Rx5YH7RRvToWX1

Grafika przedstawia flagę NATO. Na granatowym tle, pośrodku w okręgu znajduje się biały pierścień symbolizujący jedność, a w nim róża kompasowa, symbolizująca dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa ze wszystkich stron.

Dlatego też uzyskanie członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim, jak potocznie nazywa się Organizację Paktu Północnoatlantyckiego, szybko stało się oczekiwanym celem dla coraz szerszych kręgów społeczeństwa polskiego. NATO bowiem stanowiło główny filar bezpieczeństwa w Europie i na świecie. Polski rząd ogłosił oficjalnie chęć wstąpienia do Sojuszu w 1992 roku.

Droga do NATO nie była jednak łatwa. Mimo deklarowanej sympatii w wielu państwach Europy Zachodniej istniały obawy dotyczące reakcji Rosji, która rzeczywiście starała się przeciwdziałać rozszerzeniu Sojuszu. Państwa członkowskie obawiały się, że przyjęcie do NATO krajów należących wcześniej do sowieckiej strefy wpływów uwikła je w zaostrzony konflikt z Rosją. Pojawiały się również wątpliwości, czy Polska, pogrążona w głębokim kryzysie gospodarczym, będzie w stanie dostosować swoje siły zbrojne do standardów obowiązujących w NATO i sprostać wymaganiom. Każde państwo członkowskie NATO jest bowiem zobligowane do płacenia składek członkowskich oraz ponoszenia kosztów długofalowych programów modernizacji własnych sił zbrojnych i funkcjonowania przemysłu obronnego.

RKDr2989paaGE1

Zdjęcie przedstawia starszego, uśmiechniętego mężczyznę. Mężczyzna ma owalną twarz i widoczne na niej zmarszczki. Jest siwowłosy. Nosi okulary w plastikowej oprawce. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat.

W tych okolicznościach otwieranie się Sojuszu na potrzeby państw świeżo uwolnionych od protektoratuprotektoratprotektoratu sowieckiego przebiegało stopniowo i bardzo niepewnie. Pierwszym ostrożnym krokiem było wydanie w 1991 r. przez Radę NATO postanowienia o rozszerzeniu współpracy z państwami środkowoeuropejskimi i konsultowaniu z nimi decyzji o dopuszczaniu ich przedstawicieli do uczestnictwa w wybranych inicjatywach Sojuszu. NATO uznało również bezpieczeństwo państw środkowoeuropejskich za sprawę bezpieczeństwa i materialnej troski Sojuszu. Gdy w marcu 1992 r. sekretarz generalny Sojuszu Północnoatlantyckiego Manfred Wörner przybył z wizytą do Polski, zadeklarował, że „drzwi do NATO są otwarte”. Miesiąc później ministrowie obrony i szefowie sztabów państw regionu wzięli po raz pierwszy udział w posiedzeniu Komitetu Wojskowego NATO.

W 1994 r. Polska przystąpiła do programu Partnerstwo dla Pokoju. Jego celem było stopniowe przygotowanie do współdziałania wojskowego z krajami NATO przez udział we wspólnych ćwiczeniach wojskowych. Konieczne były zmiany organizacyjne w samych siłach zbrojnych, które miały zapewnić harmonijną współpracę z siłami NATO. Niezbędne było również zwiększenie kontroli cywilnej nad siłami zbrojnymi – ustawa o cywilnej kontroli nad armią została uchwalona w 1996 roku.

Zaproponowana państwom postkomunistycznym koncepcja Partnerstwa dla Pokoju spotkała się z natychmiastową krytyką ze strony Rosji, która potraktowała tę inicjatywę za przejaw antyrosyjskich uprzedzeń i przygotowanie do amerykańskiej „ekspansji na Wschód”. W efekcie członkowie NATO podjęli działania mające na celu złagodzenie rosyjskiego oporu. W maju 1995 r. przedstawiciele NATO i Rosji podpisali umowę o współpracy w ramach Partnerstwa dla Pokoju. Odtąd władze rosyjskie nie sprzeciwiały się już rozszerzeniu Sojuszu.

Przyjęcie Polski do NATO

Podczas szczytu NATO w Madrycie w lipcu 1997 r. Polska, Czechy i Węgry – trzy państwa należące kiedyś do Układu Warszawskiego – zostały oficjalnie zaproszone do rozmów w sprawie członkostwa, natomiast negocjacje rozpoczęły się jesienią. Ponad rok zajęły procedury ratyfikacyjne – w Polsce sejm przyjął 17 lutego 1999 r. ustawę upoważniającą prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego do ratyfikacji Paktu Północnoatlantyckiego. Polska wraz z Czechami i Węgrami stała się oficjalnie członkiem NATO w momencie przekazania sekretarz stanu USA Madeleine Albright dokumentów ratyfikacyjnych. Uroczystość ta odbyła się 12 marca 1999 r. w miejscowości Independence, a rząd Polski reprezentował minister spraw zagranicznych Bronisław Geremek.

RfZMk0KjHySz9

Zdjęcie przedstawia cztery stojące obok siebie osoby: od lewej Jan Kavan, Madeleine Albright, Janos Martonyi i Bronisław Geremek. Wszyscy się uśmiechają.

Przyjęcie Polski do NATO było momentem szczególnym w najnowszej historii Polski. Nasze państwo znalazło się dzięki temu w gronie potężnych sojuszników, wzajemnie gwarantujących sobie bezpieczeństwo. Wobec całej powojennej historii Polski warto podkreślić, że decyzja ta była ze strony Polski dobrowolna, w pełni suwerenna i wyczekiwana. Kończyła okres kilkuletnich starań i zabiegów dyplomatycznych, a  rozpoczynała etap pełnoprawnego członkostwa, zwiększającego znaczenie kraju na arenie międzynarodowej.

Przystąpienie Polski do Sojuszu zostało nieprzychylnie przyjęte w Rosji, ale reakcja ta miała charakter raczej symboliczny, związany z kontrowersjami dotyczącymi wspólnej historii, np. odpowiedzialności za agresję sowiecką 17 września 1939 r.

Aktywność Polski w ramach NATO

Polska, już jako pełnoprawny członek Paktu Północnoatlantyckiego, aktywnie wspierała zabiegi innych państw Europy Środkowej – zwłaszcza Słowacji i Litwy –o przyjęcie ich do NATO. Miało to na celu umocnienie pozycji Polski w regionie.

Jeszcze przed przystąpieniem do NATO Polska w ramach Partnerstwa dla Pokoju wydzieliła kontyngent wojskowy, który wszedł w skład KFORKFORKFOR (Kosovo Force). Prowadziły one w imieniu NATO operacje wojskowe na terenie byłej Jugosławii. Żołnierze polscy włączeni do Brygady Nordyckiej objęli placówkę w Bośni.

RZDDDqUXJgmpI

Zdjęcie przedstawia drogę, na której stoi samochód opancerzony i dwa samochody wojskowe. W ich pobliżu znajdują się polscy żołnierze.

Natomiast już jako członek Sojuszu Polska musiała wziąć na siebie zarówno ciężar współdecydowania w kluczowych, często bardzo trudnych sprawach międzynarodowych, jak i uczestniczenia w ich realizacji. Pierwszą taką próbą była decyzja dowództwa NATO o bombardowaniu niektórych celów na terenach objętej wojną domową Jugosławii. Mimo sprzeciwu niektórych działaczy, m.in. Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Polskiego Stronnictwa Ludowego, władze polskie decyzję tę poparły.

W ramach NATO Polska utrzymywała szczególnie ożywione kontakty ze Stanami Zjednoczonymi, zwłaszcza po ataku terrorystycznym przeprowadzonym 11 września 2001 r. na World Trade Center i Pentagon przez międzynarodową organizację terrorystyczną Al‑Kaidę. W 2002 r. został utworzony Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie. Początkowo liczył zaledwie stu żołnierzy, ale jego liczebność stopniowo wzrastała i przekroczyła liczbę trzystu.

Aktywność Polski w NATO wzrastała. Na początku 2003 r. Polska, wbrew stanowisku Francji, Niemiec i Belgii, poparła amerykański projekt akcji zbrojnej w Iraku, a w marcu 2003 r. prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał zgodę na udział żołnierzy polskich w ewentualnej interwencji wojskowej w Iraku. Pierwsza grupa została tam wysłana już 21 marca, a więc dzień po rozpoczęciu amerykańskiego ataku na ten kraj. We wrześniu Polacy przejęli dowództwo w strefie środkowo‑południowej okupowanego Iraku z siedzibą w Babilonie.

Słownik

Słowa kluczowe

NATO, Pakt Północnoatlantycki, Układ Warszawski, Partnerstwo dla Pokoju, KFOR, rozszerzenie NATO, III Rzeczypospolita, świat na przełomie tysiącleci

Bibliografia

A. Dudek, Historia polityczna Polski 1989–2012, Kraków 2013.

W. Roszkowski, Historia Polski 1914–2015, Warszawa 2017.

10 lat Polski w NATO. Materiały pokonferencyjne, red. nauk. A. Skrabacz, Warszawa 2009.