Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

O autorze

R14jfY0zxfYL91
Antoni Czechow w Jałcie, 1900 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Anton Pawłowicz Czechow – był rosyjskim nowelistą i dramatopisarzem zaliczanym do klasyków literatury rosyjskiej. Urodził się w 1860 r. w Taganrogu. Po ukończeniu gimnazjum studiował medycynę w Moskwie. Dyplom zdobył w 1884 r., jednak zawód lekarza nie leżał w kręgu jego zainteresowań, gdyż już podczas studiów opublikował swoje pierwsze utwory literackie, np. Śmierć urzędnikaKameleona. Początkowo jego dzieła nie cieszyły się zainteresowaniem czytelników, a trudnych sztuk nikt nie chciał wystawiać. Dopiero w 1898 r. Konstantin Stanisławski, twórca MChAT‑uMChATMChAT‑u, wystawił Mewę i od tego czasu Czechow cieszył się popularnością. Inne jego ważne dramaty to: Płatonow, O zgubnym wpływie palenia tytoniu, Iwanow, Niedźwiedź – jednoaktowa komedia, Oświadczyny, Wujaszek Wania, Trzy siostry, Wiśniowy sad. Czechow zmarł w 1904 r. na skutek wyniszczenia gruźlicą. Pochowano go w Moskwie.

Jan Bończa-Szabłowski, Marcin Prokop, Paweł Sikora Kiedy codzienność staje się pustką

„Niech na scenie wszystko będzie tak samo skomplikowane, a jednocześnie tak samo proste jak w życiu. Ludzie jedzą obiad, tylko jedzą obiad, a w  tym samym czasie tworzy się ich szczęście lub rozbija się ich życie” – te słowa Antoniego Czechowa można uznać nie tylko za przesłanie jego sztuk, ale wręcz za opis metody ich budowania. Z pozoru dzieje się w  nich niewiele, akcja snuje się powoli i zdaje się być spowita mgiełką melancholii i ciepłego humoru. A przecież na tym tle rozgrywają się wielkie życiowe tragedie bohaterów. Tak jest i w „Wujaszku Wani” napisanym w 1897 roku. Rok później utwór był już grany w całej Rosji. Autor nazywany twórcą realizmu spraw najprostszych, umieścił swoich bohaterów w bardzo konkretnej rzeczywistości – rosyjskiej prowincji ubiegłego stulecia. Ale w wizji Czechowa zawiera się także obraz świata, który ulega zniszczeniu, w całej swojej substancji materialnej i  duchowej.

„Wujaszek Wania” mimo łagodnego podtytułu „sceny z życia wiejskiego” tak naprawdę jest historią beznadziejnego, zmarnowanego życia, jakie jest udziałem głównych bohaterów. Iluzoryczna okazała się kariera naukowa Sieriebriakowa, bezsensowne poświęcenie pracy Wujaszka Wani i Soni, klęskę ponosi też próbujący chronić naturę Astrow. „Pani narzeka, że moi bohaterowie są ponurzy – tłumaczył przewrotnie Czechow swoją sztukę Lidii Awiłowej. – Niestety, to nie moja wina! Tak mi jakoś wychodzi mimo woli, ale kiedy piszę, nie wydaje mi się, że piszę coś ponurego. W każdym razie przy pracy mam zawsze dobry humor”.

W twórczości reżyserskiej Aleksandra Bardiniego utwory Czechowa zajmowały szczególne miejsce.

cyt Źródło: Jan Bończa-Szabłowski, Marcin Prokop, Paweł Sikora, Kiedy codzienność staje się pustką. Cytat za: https://www.rp.pl/artykul/378022-Kiedy-codziennosc-staje-sie-pustka.html.

O reżyserze

RmOZFvBpylMZs1
Aleksander Bardini.
Źródło: Encyklopedia Teatru Polskiego, tylko do użytku edukacyjnego.

Aleksander Bardini był polskim aktorem, reżyserem teatralnym i filmowym oraz pedagogiempedagogikapedagogiem. Urodził się w 1913 r. w Łodzi. Przed wojną studiował aktorstwo i reżyserię w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie. Już wtedy występował w Teatrze Polskim w Warszawie. Okupację spędził we Lwowie, pracując jako aktor i reżyser w Polskim Teatrze Dramatycznym we Lwowie. Po zajęciu miasta przez wojska niemieckie trafił do lwowskiego getta, z którego uciekł i ukrywał się w prywatnym mieszkaniu. W 1945 r. przeniósł się z lwowskim zespołem aktorów do Katowic. Tam realizował pierwsze przedstawienia. Po pogromie kieleckimpogrom kieleckipogromie kieleckim w 1946 r. wyemigrował z Polski. Powrócił w 1950 r. i nawiązał współpracę z warszawskimi teatrami: Wielkim i Polskim. W latach 50. Bardini rozpoczął także współpracę z telewizją. Pracował w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, a w 1953 r. uzyskał tytuł profesora. Związany był z Teatrem Ateneum w Warszawie, Teatrem im. Stefana Jaracza w Łodzi, Teatrem Współczesnym w Warszawie, Teatrem Starym w Krakowie. Wystąpił w takich filmach, jak: Sprawa Gorgonowej, Polskie drogi, Spirala, Bez końca, Dekalog, Korczak, Podwójne życie Weroniki, Trzy kolory. Biały. Do najbardziej znanych przedstawień Teatru Telewizji w reżyserii Aleksandra Bardiniego zalicza się: Trzy siostryWujaszka Wanię Antoniego Czechowa, Samoobsługę Harolda Pintera i Pokój na godziny Pavla Landovskiego. Aleksander Bardini zmarł w Warszawie w 1995 r. Jest pochowany na Starych Powązkach.

Zarys fabuły dramatu

Pewnego dnia w domu, w którym mieszkają Iwan Wojnicki, jego siostrzenica Sonia i matka, pojawia się profesor Aleksander Sieriebriakow wraz ze swoją młodą, piękną i wykształconą żoną Heleną. Sieriebriakow był mężem nieżyjącej już siostry Iwana i jest ojcem Soni. Dziewczyna jest już dorosła, ale prawdopodobnie ojciec niespecjalnie zajmował się nią i jej wychowaniem. Okazuje się, że zarówno córka, jak i inni domownicy nie obchodzą Sieriebriakowa. Do majątku przyjechał, aby odpocząć, ale w rezultacie nudzi się, terroryzuje rodzinę prawdziwymi lub wyimaginowanymi chorobami, zamęcza nieszczęśliwą żonę, nie potrafi nawiązać kontaktu z nikim. Sieriebriakow jest skupiony wyłącznie na sobie. Uważa się za wybitnego naukowca i człowieka, który sam do wszystkiego doszedł.

RzePEur5rrGvB
Scena ze spektaklu telewizji Wujaszek Wania w reżyserii Aleksandra Bardiniego.
Źródło: PAT, tylko do użytku edukacyjnego.

Tymczasem okazuje się, że wykształcenie i objęcie wysokich stanowisk uniwersyteckich zapewniły mu pieniądze przesyłane przez wiele lat przez Iwana, ciężko pracującego w gospodarstwie. Przez lata bowiem cała rodzina skupiała się na tym, żeby Sieriebriakow mógł kształcić się i wygodnie pracować w mieście. Iwan i Sonia wielokrotnie odmawiali sobie przyjemności, by każdą kopiejkę oddać profesorowi. Łatwo się domyśleć, że Sieriebriakow nie jest miłym gościem dla Iwana, który już na początku sztuki drwi z niego, kpi i mówi o swojej nienawiści. Sytuacja dramatyczna komplikuje się, gdy wychodzi na jaw, że Helena jest obiektem pożądania i Iwana, i Astrowa – lekarza, przyjaciela domu. Helena jednak jest wierna mężowi, choć otwarcie przyznaje, że małżeństwo z dużo starszym mężczyzną okazało się rozczarowaniem. Ponieważ Sieriebriakow jest na emeryturze i niekoniecznie stać go na życie w mieście na wysokim poziomie, postanawia sprzedać posiadłość zmarłej żony. Nie zważa przy tym na to, gdzie podzieją się domownicy, jak oni zapatrują się na tę sytuację i czy w ogóle zgadzają się na ten pomysł. Rozgoryczony Iwan wytyka szwagrowi wszystkie „winy”, po czym w gniewie próbuje go zastrzelić. Do zabójstwa nie dochodzi, a Sieriebriakow wraz z Heleną opuszczają dom, pogodziwszy się z Iwanem. Sztuka kończy się, gdy zawiedziony życiem, zmęczony, mający poczucie straty i klęski życiowej Iwan płacze, słuchając rzewnej piosenki wygrywanej przez Ilję Telegina.

RiGgaZI6VatG3
Wujaszek WaniaSoulpepper Theatre w Toronto
Źródło: Guntar Kravis, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

Hiob
Hiob

postać występująca w Biblii, mieszkaniec ziemi Us; człowiek sprawiedliwy i bogobojny, który traci wszystko wskutek zakładu szatana z Bogiem; mimo wielu cierpień, pozostaje zawsze wierny Bogu, za co zostaje wynagrodzony

MChAT
MChAT

(ros. Moskowskij chudożestwiennyj akadiemiczeskij tieatr) teatr założony w 1898 r. w Moskwie przez rosyjskich reżyserów: Konstantina Stanisławskiego i Władimira Niemirowicza‑Danczenkę

pedagogika
pedagogika

(gr. país – dziecko + agōgós – przewodnik + paidagōgikē – świadoma działalność wychowawcza) nauka o celach i metodach wychowania i kształcenia; świadoma i celowa działalność wychowawcza

pogrom kielecki
pogrom kielecki

rozruchy antyżydowskie, które miały miejsce 4.07.1946 r. w Kielcach