Przeczytaj
Geolingwistyka
GeolingwistykaGeolingwistyka (geografia językowa) zajmuje się przestrzennym rozmieszczeniem języków: ich rodzin, podrodzin, grup czy odmian, a także ich zmianami w czasie i przestrzeni. Istnieją różne rodzaje języków w zależności od kryterium podziału, na przykład:
Na świecie używa się około 3 tysięcy języków i dialektów należących do mniej więcej 30 różnych rodzin językowych. Stanowią one zgrupowania języków mających wspólne cechy i wywodzących się ze wspólnego prajęzyka. Najbardziej rozpowszechnioną rodziną językową jest rodzina indoeuropejska. Językami należącymi do niej posługuje się ok. 4,2 mld ludności Ziemi. Wywodzą się one ze wspólnego języka praindoeuropejskiego, którym około 6000 lat p.n.e. mówiły ludy koczownicze zamieszkujące obszary między środkową Azją a Ukrainą. Językami indoeuropejskimi posługuje się obecnie większość Europejczyków, Amerykanów i Australijczyków, a także mieszkańcy południowej i południowo‑zachodniej Azji. W obrębie tej rodziny wyróżnia się wiele podrodzin, m.in. germańską, słowiańską, romańską i indoirańską. Te z kolei dzielą się na grupy językowe, np. zachodniosłowiańską czy północnogermańską. W grupach językowych wyróżnia się osobne języki, np. polski, niemiecki itd.
Drugie miejsce należy do rodziny chińsko-tybetańskiej (ok. 1,7 mld ludności). Wyróżnia się w niej m.in. języki: chiński, tybetański i birmański. Trzecią najbardziej rozpowszechnioną rodziną jest nigero‑kongijska (kongo‑kordofańska), językami należącymi do niej posługuje się ok. 450 mln ludności. Zalicza się do niej m.in.: języki bantu (np. suahili), ful, mandika, ewe, zulu. Językami należącymi do rodziny afroazjatyckiej (semito‑chamickiej) posługuje się ok. 400 mln ludzi na świecie, głównie w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Przykładami języków należących do niej są: arabski, egipski, hebrajski i berberyjski. Ponad 300 mln ludności używa języków należących do rodziny austronezyjskiej (m.in. języka indonezyjskiego, jawajskiego, malgaskiego, malajskiego i hawajskiego). Nieco mniej rozpowszechnionymi rodzinami są: drawidyjska, ałtajska i uralska. Językami drawidyjskimi posługuje się ok. 220 mln ludności, zalicza się do nich m.in. język tamilski i telugu. Potomkowie Drawidów (Munda, Mon‑Khmer) zamieszkują obecnie głównie południowo‑wschodnie Indie i Sri Lankę. Językami ałtajskimi mówi ok. 160 mln ludzi, a wśród nich są osoby używające języków: tureckiego, tatarskiego, mongolskiego. Językami uralskimi z kolei, według szacunków, posługuje się ok. 25 mln osób. Wśród nich są m.in. mieszkańcy Europy (Węgrzy, Finowie, Estończycy czy Lapończycy). Można wyróżnić jeszcze rodzinę japońską (językami tymi posługuje się około 130 mln ludzi w Japonii) i koreańską (około 77 mln osób). Językami z rodziny inuickiej posługuje się natomiast około 100 tys. osób.
W 2018 roku najbardziej rozpowszechnionym językiem świata był mandaryński (oficjalny standard mówionego j. chińskiego). Posługiwało się nim ponad 12% osób zamieszkujących naszą planetą. Na drugim miejscu w rankingu był język hiszpański, a na trzecim – angielski (odpowiednio: 6% i 5,1% ludności; por. ryc. poniżej).
Język staro‑cerkiewno‑słowiański obowiązuje w liturgii Kościołów wschodnich do dziś (w Kościele katolickim do 1960 roku nabożeństwa odprawiano po łacinie). Do tego języka został dostosowany przez Cyryla i Metodego alfabet grecki, zwany cyrylicą.
Każdy język ma swoją wyjątkową strukturę i wbrew pozorom mówi bardzo dużo o ludziach, którzy go używają. To nie tylko garść słówek lub zbiór reguł gramatycznych. W nim zawiera się wyjątkowa wizja świata i kultury. Wade Davis twierdzi, że …to zwierciadło ludzkiej duszy, narzędzie, dzięki któremu duch danej kultury może komunikować się ze światem materialnym. Zanik języka oznacza wyrok śmierci dla danej kultury. Świat traci nieodłączną cząstkę siebie i staje się uboższy. A my wszyscy tracimy konkretną wiedzę, zdobycze intelektualne całych tysiącleci
.
Zapoznaj się z poniższym tekstem i określ rolę języka jako elementu kultury w rozwoju cywilizacyjnym.
Język, jego słownictwo i gramatyka, wytycza jedynie kanały, po których porusza się nasze postrzeganie i myślenie. Nie jesteśmy biernymi niewolnikami naszych języków, w każdej chwili możemy wyjść ze szlaków wytyczonych przez język, spostrzec zjawiska i ich cechy, których nasze języki nie nazywają, pomyśleć i wyrazić treści, dla których w naszym języku nie ma kategorii gramatycznych. Gdyby tak nie było, niemożliwy byłby rozwój poznania ludzkiego, niemożliwy byłby żaden postęp naukowy.
Niezależnie od tego pozostaje faktem, że użytkownicy różnych języków mają różne obrazy świata, dokonują różnych interpretacji i klasyfikacji jego cech i zjawisk. Człowiek, rodząc się w określonej społeczności językowej, przejmuje od niej jej językowy obraz świata będący wytworem niezliczonych pokoleń. Każde nowe pokolenie pozostawia w języku ślady swoich doświadczeń, swoich wartości, swojej wiedzy i swoich wierzeń i zabobonów. Dziecko wrasta w język swego otoczenia, który staje się jego językiem ojczystym i odtąd język ten będzie dla dziecka jedyną drogą, na której rozwija się jego życie intelektualne i emocjonalne. Język ojczysty towarzyszy człowiekowi od narodzin aż do śmierci, dostarczając mu gotowych pojęć i struktur gramatycznych, poprzez które poznaje świat i w których wyraża swoje myśli, uczucia i pragnienia.
Z każdym nowo poznanym językiem uzyskujemy wgląd w nowy obraz świata. Każdy język zawiera bowiem sobie tylko właściwą sieć pojęć, swoisty sposób widzenia i interpretacji rzeczy i zjawisk, inny niż w języku ojczystym. Przyswojenie sobie nowego języka to nie nauczenie się nowych słówek i nowej gramatyki, lecz poznanie tego, co kryje się za tymi słówkami i za tą gramatyką, poznanie tego, czego odzwierciedleniem są owe słówka i owa gramatyka. A jest tym: językowy obraz świata społeczności, której języka się uczymy. Dopiero gdy ten obraz świata stanie się naszą własnością, będziemy w stanie rozumieć, jak myślą i czują ludzie, których język ten jest językiem ojczystym, będziemy w stanie w pełni posługiwać się językiem obcym, tak jak czynią to rodowici użytkownicy tego języka.
Indeks dolny Źródło: N. Morciniec, O językowym obrazie świata, czyli czym różnią się języki, [online], dostępny w internecie: http://www.morciniec.eu/22,o_jezykowym_obrazie_swiata_czyli_czym_roznia_sie_jezyki (dostęp 22.12.2021). Indeks dolny koniecŹródło: N. Morciniec, O językowym obrazie świata, czyli czym różnią się języki, [online], dostępny w internecie: http://www.morciniec.eu/22,o_jezykowym_obrazie_swiata_czyli_czym_roznia_sie_jezyki (dostęp 22.12.2021).
Słownik
nauka na pograniczu geografii i lingwistyki zajmująca się przestrzennym rozmieszczeniem języków: rodzin, podrodzin, grup czy odmian, a także ich zmianami w czasie i przestrzeni
zbiór języków w obrębie podrodziny językowej, np. zachodniosłowiańska, północno‑germańska
zbiór języków w obrębie rodziny językowej, np. indoirańska, romańska
zbiór języków wywodzących się od wspólnego prajęzyka; obecnie znanych jest około 30 rodzin językowych
podział ludności ze względu na używany język; jest ona częścią struktury etnicznej (kulturowej)
podział (zróżnicowanie wewnętrzne) ludności według określonych kryteriów